Η 4η Ιουνίου του 1989 πέρασε για πάντα στην ιστορία ως η μέρα που γράφτηκε η «Τραγωδία της Τιενανμέν», όταν τα γεγονότα στην πλατεία της Τιενανμέν συγκλόνισαν την ανθρωπότητα.
Ιστορική συγκυρία
Τη δεκαετία του ’80, ένα φάντασμα πλανιέται πάνω από τα κομουνιστικά κράτη. Το φάντασμα της Περεστρόικα, του «εκσυγχρονισμού» των κομουνιστικών κρατών στα δυτικά πρότυπα. Βασικός εκφραστής αυτής της πολιτικής σκέψης ήταν ο ηγέτης της Σοβιετικής Ένωσης από το 1985, Μιχαήλ Γκορμπατσόφ. Αυτός ο δυτικού τύπου «εκσυγχρονισμός» εξελίσσεται με βάση τη «θεωρία του ντόμινο».
Ο κομουνιστικός κόσμος τίθεται αναπόφευκτα σε σύγκριση με τον καπιταλισμό της αφθονίας υλικών αγαθών και των, εν μέρει, πολιτικών ελευθεριών. Οι κοινωνικές αναταράξεις στα κομουνιστικά κράτη ταυτίζονται συχνά με την αντεπανάσταση. Η κομουνιστική Κίνα δεν θα μπορούσε να απέχει από αυτή την πραγματικότητα της δεκαετίας του ’80. Οι οικονομικές μεταρρυθμίσεις φαντάζουν επιτακτικές και ο Ζάο Ζιγιάνγκ πρωθυπουργός και Γενικός Γραμματέας του ΚΚΚ είναι το πρόσωπο που ταυτίζεται με τον εκσυγχρονισμό. Στο πλευρό του τάσσεται όλο το κομουνιστικό κόμμα με την προϋπόθεση να μην υπάρξει αλλαγή του πολιτικού καθεστώτος.
Βρόγχος στο λαό
Η προσπάθεια εγκαθίδρυσης μιας καπιταλιστικής οικονομικής δομής έχει δημιουργήσει μεγάλες οικονομικές αντιθέσεις και ανέχεια στο κινεζικό λαό. Αυτό όμως δεν αποτελεί το βασικό πρόβλημα. Ο λαός και κυρίως ο ασυμβίβαστος φοιτητικός κόσμος ασφυκτιούσε από την έλλειψη δημοκρατικών θεσμών και την καταπάτηση ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Αυτά κατέβηκαν να διεκδικήσουν οι φοιτητές έναν Απρίλη, πριν από 20 χρόνια, και ήταν αποφασισμένοι να τα αποκτήσουν.
Η αρχή…
Όλα ξεκίνησαν στις 15 Απριλίου του 1989 στη μεγαλύτερη πλατεία του κόσμου. Στο σύμβολο του Μαοϊκού καθεστώτος. Στη «πύλη της ουράνιας Γαλήνης», την πλατεία Τιενανμέν. Χιλιάδες φοιτητές έχουν καταλάβει τη πλατεία. Στόχοι τους, η πολιτική ελευθερία και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Απέναντί τους αρχικά ήταν ο μεταρρυθμιστής Ζάο Ζιγιάνγκ. Ο Ζιγιάνγκ πίστευε σε αυτή τη γενιά, άλλωστε μοιραζόντουσαν την ίδια αγωνία, τον εκδημοκρατισμό της Κίνας.
Αυτό το κοινό σημείο είναι που τον οδήγησε στις 19 Μαΐου, μπροστά τους, στην ίδια πλατεία, στην Τιενανμέν. «Δεν είστε σαν κι εμάς, εμείς είμαστε όλοι γέροι, για μας πλέον δεν έχει καμιά σημασία» θα τους πει και θα ζητήσει να δώσουν τέλος στην εξέγερσή τους καλώντας τους σε διάλογο και πρόθυμος να αναγνωρίσει τα σφάλματά της διακυβέρνησης του. Όμως αυτοί ήταν αποφασισμένοι να συνεχίσουν. Δεν είχαν πειστεί από τις προθέσεις της ηγεσίας. Ζούσαν τη δική τους «άνοιξη», την «άνοιξη της Κίνας». Η στάση που κράτησε ο Ζάο Ζιγιάνγκ απέναντι στους φοιτητές, γίνεται η αιτία να τεθεί από την επιτροπή ΚΚΚ σε κατ’ οίκον περιορισμό μέχρι τον θάνατό του και η άρνηση των φοιτητών θα γίνει η αιτία για να γραφτεί μια τραγωδία που θα σημαδέψει την παγκόσμια ιστορία των κοινωνικών εξεγέρσεων.
Η τραγωδία της 4ης Ιουνίου
Είχαν περάσει έξι εβδομάδες από την πρώτη μέρα που οι φοιτητές είχαν καταλάβει την Τιενανμέν. Το κομουνιστικό καθεστώς είχε δείξει μια πρωτόγνωρη, για τα δεδομένα του, ανοχή. Πλέον οι φοιτητές δεν έχουν απέναντι τους έναν μεταρρυθμιστή, αλλά ένα σκληρό καθεστώς που αβάσιμα χαρακτηρίζει την εξέγερση τους ως «αντεπαναστατική αναταραχή». Το απόγευμα της 3ης Ιουνίου, βγαίνει ανακοίνωση που ζητάει από τους πολίτες να παραμείνουν στα σπίτια τους και τους ενημερώνει πως μια ομάδα αντεπαναστατών έχει εξεγερθεί στο κέντρο του Πεκίνο. Το βράδυ, στρατιώτες και άρματα κάνουν την εμφάνιση τους.
Τα μεσάνυχτα, 4 Ιουνίου του 1989, δίνεται η διαταγή για επέμβαση. Οι φοιτητές πιασμένοι σε αλυσίδες τραγουδούν τον ύμνο της “Τρίτης Διεθνούς” μπροστά από φλεγόμενα λεωφορεία και αυτοκίνητα που έχουν στηθεί για οδοφράγματα. Ο δημοσιογράφος Richard Roth του CBS βρίσκεται στον αέρα “Ακούτε τους πυροβολισμούς! Πρέπει να φύγουμε από εδώ! Επιτίθενται και σε μας!”. “Θα φύγω, θα φύγω!” Φώναξε σε έναν στρατιώτη. Οι ριπές διέκοψαν την σύνδεση. Η επέμβαση μόλις είχε αρχίσει. Οι σκηνές φρίκης που θα ακολουθήσουν θα στιγματίσουν για πάντα το καθεστώτος της Κίνας και θα συγκλονίσουν την ανθρωπότητα.
Ο στρατός ρίχνει προς όλες τις κατευθύνσεις προκαλώντας το χάος. Κάποιοι διαδηλωτές οπλισμένοι με ό,τι βρίσκουν μπροστά τους πέτρες, ξύλα, σίδερα προσπαθούν να απαντήσουν, άλλοι τρέχουν να σωθούν και οι υπόλοιποι με αυτοσχέδια φορεία μαζεύουν τα πρώτα θύματα της τραγωδίας. Χιλιάδες θα συλληφθούν, ενώ άγνωστος παραμένει ο αριθμός των νεκρών. (Ο Ερυθρός Σταυρός της Κίνας κάνει λόγο για 2.400 νεκρούς, ενώ οι επίσημες αρχές αναφέρουν 241) Εκείνο το βράδυ το καθεστώς έβαζε τέλος στα όνειρα των φοιτητών για εκδημοκρατισμό και αποκαθήλωση της νομεκλατούρας.
Είκοσι έξι χρόνια αργότερα
Είκοσι έξι χρόνια αργότερα, η Κίνα έχει μετατραπεί σε έναν οικονομικό γίγαντα που ελάχιστη σχέση έχει με κομουνιστικό κράτος αν και στην ηγεσία παραμένει το ΚΚΚ. Τα συνθήματα που μιλούσαν για πολιτική ελευθερία και ανθρώπινα δικαιώματα παραμένουν επίκαιρα όμως ο λαός έχει αφεθεί στο όνειρο της αφθονίας που απλόχερα χαρίζει ο καπιταλισμός. Το ’89 η καταστολή επιτεύχθηκε με τα τανκς, σήμερα αρκεί το αμερικανοευρωπαϊκό όνειρο.
Τώρα πια οι φοιτητές μπορούν με ευκολία να φλερτάρουν με τη δύση και έχουν καταχωνιάσει εκείνες τις μέρες σε κουτάκια της κόκα κόλα και σε φανταχτερούς Ολυμπιακούς αγώνες που «αποδεικνύουν» την ανωτερότητα της Κίνας, όμως κάθε χρόνο την 4η Ιουνίου οι μνήμες του 1989 θα επιστρέφουν για να κρατούν ζωντανή τη σημασία της ημέρας που γράφτηκε η «τραγωδία της Τιενανμέν».