54 χρόνια μετά το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου του 1967 και ακόμα όλα είναι πολύ νωπά, όλα είναι ακόμα υπό διερεύνηση αναφορικά με τους λόγους που οδηγηθήκαμε στην δικτατορία των συνταγματαρχών. Σήμερα επιλέγουμε να αναδημοσιεύσουμε ένα άρθρο του πολιτικού αρθρογράφου Βίκτωρα Νέτα, από τον “Ταχυδρόμο”, όπως δημοσιεύθηκε στις 24 Σεπτεμβρίου 1974.
Έχει μεγάλο ενδιαφέρον ο τρόπος που ο κ. Νέτας προσεγγίζει την υπόθεση Ασπίδα και τον ρόλο που έπαιξε για να οδηγηθούμε στην δικτατορία, δεδομένου και του χρονικού σημείου που γράφεται, λίγες μόλις εβδομάδες από την πτώση του καθεστώτος. Ο αρθρογράφος τονίζει πως η Χούντα παρουσίαζε διαβρωμένο τον στρατό για να ανατρέψει την κυβέρνηση Παπανδρέου.
Ο αρθρογράφος Βίκτωτας Νέτας ήταν εκτοπισμένος από την Χούντα για τρία χρόνια ως «επικίνδυνος διά την δημοσίαν τάξιν και τηνεθνικήν ασφάλειαν».
ΑΣΠΙΔΑ: Μια από τις σκευωρίες που άνοιξαν το δρόμο στη δικτατορία
Δύο στάθηκαν οι αποφασιστικοί παράγοντες που οδήγησαν στο πραξικόπημα της 21ης Απριλίου ’67. Το σαμποτάζ στον Έβρο και η υπόθεση ΑΣΠΙΔΑ. Για το σαμποτάζ του Έβρου δημοσιεύσαμε στα δύο προηγούμενα τεύχη μας τη συνέντευξη του ανθρώπου, που κατ’ εντολή του Παπαδόπουλου, κατηγορήθηκε σαν σαμποτέρ. Σήμερα γράφουμε με ντοκουμέντα για τη σκευωρία της υποθέσεως ΑΣΠΙΔΑ και για τους ανθρώπους που την εξύφαναν.
Στο ερώτημα ποιοι και για ποιο σκοπό δημιούργησαν την ΑΣΠΙΔΑ, η απάντηση δόθηκε θαρραλέα και με πείσμα από τους κατηγορούμενους αξιωματικούς στην πολύκροτη δίκη.
Η επιβεβαίωση του δικαίου των απόψεων τους ήρθε πανηγυρικά την 21η Απριλίου 1967 και αμέσως μετά άρχησε η συσσώρευση και η αποκάλυψη πλήθους στοιχείων.
Κανείς πλέον δεν μπορεί σοβαρά να αμφισβητήσει ότι η ΑΣΠΙΔΑ ήταν μια σκευωρία που εξυφάνθηκε από την χούντα, με αντικειμενικό σκοπό να απομακρυνθούν από το στράτευμα οι νομιμόφρονες δημοκρατικοί αξιωματικοί και να ανοίξει έτσι ο δρόμος για την πραξικοπηματική κατάληψη της εξουσίας. Η χούντα υπήρχε και δρούσε με πολλά πρόσωπα από το 1950-51 μέσα στο στράτευμα και με τρόπο συνωμοτικό προωθούσε τα σχέδια της. Δικό της έργο υπήρξε η ανατροπή του Γεωργίου Παπανδρέου στις 15 Ιουλίου 1965 και μεθοδικά κατηύθυνε τις παραπέρα εξελίξεις για να πραγματοποιήσει όσο γινόταν πιο ανώδυνα το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου. Το σχέδιο ήταν σατανικό και μακρόπνοο.
Η μεγαλύτερη απόδειξη της σκευωρίας είναι το γεγονός πως συνωμότες της 21ης Απριλίου και κατοπινοί δικτάτορες ήταν οι βασικοί μάρτυρες στην δίκη του ΑΣΠΙΔΑ.
Οι ρόλοι στην αίθουσα του στρατοδικείου παίχθηκαν αντίστροφα: Οι κατήγοροι κάθονταν στο σκαμνί, ενώ οι συνωμότες εμφανίζονταν ως τιμητές και νομιμόφρονες.
Ο χρόνος ξεκαθάρισε ακόμη και στα μυαλά των φανατικών και των στενοκέφαλων πολλά πράγματα. Έδειξε από ποιους προετοιμαζόταν και από ποιους εκτελέσθηκε το έγκλημα κατά της Δημοκρατίας.
Ένα σύντομο χρονικό είναι αναγκαίο για να έχουμε μια εικόνα των όσων έγιναν για την προετοιμασια της Δικτατορίας.
Στις 18 Μαΐου 1965 ο “Ημερήσιος Κήρυξ” της Λαρίσης εφημερίδα του Κ. Ροδόπουλου, προέδρου της Βουλής επί ΕΡΕ, έγραφε ότι πρόσφατες μεταθέσεις αξιωματικών στον στρατό “έχουν σχέσιν με την ύπαρξιν οργανώσεως αξιωματικών υπό τον τίτλο “Ασπίς” και ανήκοντων εις την λεγόμενην δημοκρατική παράταξιν”.
Στις 19 Μαΐου ανεκοινώθη ότι του Υπουργείο Εθνικής Αμύνης ανέθεσε στον αντιστράτηγο της στρατιωτικής δικαιοσύνης κ. Σίμο να διενεργήσει ανακρίσεις. Παράλληλα οι εφημερίδες της αντιπολιτεύσεως εξαπέλυαν θορυβώδη επίθεση εναντίον της Ένωσης Κέντρου, υπογραμμίζοντας ότι κύκλοι του ΝΑΤΟ εξέφρασαν την ανησυχία τους για τον ΑΣΠΙΔΑ στον Κωνσταντίνο και του υπουργό Αμύνης. Το υπουργείο Αμύνης διέψευσε αυτή την πληροφορία.
Την 1η Ιουνίου ο κ. Σίμος, αφού εξέτασε στην Αθήνα και την Κύπρο 50 μάρτυρες, υπέβαλε το πόρισμά του στο οποίο διαπιστώνει ότι: “Ο αρχηγός ΓΕΣ κ. Γεννηματάς ανέφερε στον υπουργό Αμύνης πληροφορίες ότι γίνεται στο στρατό προσπάθεια για να μυηθούν αξιωματικοί στην υπόθεση ΑΣΠΙΔΑ. Ανέφερε στο στρατηγό Γρίβα ότι ο λοχαγός Αρ. Μπουλούκος μίλησε σε αξιωματικούς για την ίδια οργάνωση και τους έδωσε να υπογράψουν δακτυλογραφημένο κείμενο.
Ο Γρίβας υπέβαλε την γνώμη (όπως αναφέρεται στο πόρισμα του . Σίμου) να μη δοθεί συνέχεια στην υπόθεση, πέραν ορισμένων κυρώσεων. Τέλος ο κ. Σίμος αποφαίνεται ότι:
“Απεδείχθη πράγματι ότι εγένετο κίνησις ιδρύσεως οργανώσεως υπό την επωνυμίαν ΑΣΠΙΔΑ υπό ομάδος αξιωματικών, με ιδιοτελή σκοπό την εξυπηρέτηση ατομικών συμφερόντων αυτών και των μελών της οργανώσεως δια της προωθήσεως μεμυημένους αξιωματικούς εις επίκαιρους και σημαινούσας θέσεις ή και τινά άλλον απώτερον όστις όμως ούτε απεδείχθη εκ της εξετάσεως, ούτε διεφάνη.
Δεν απεδείχθη ότι η κίνησις αυτή είχε πολιτικάς επιδιώξεις ή σύνδεσμον τινά με πολιτικά πρόσωπα.
Κατά την ανωτέρω κίνησιν, επεδιώχθη η μύησις κατωτέρων κυρίως αξιωματικών, χρησιμοποιηθέντων προς τούτο των λοχαγών πεζικού Μπουλούκου Αρ. Πανούτσου Ιωαν., Παπαγιαννόπουλου Κ., και Θεοδοσίου Ιωαν.”
Προτείνει για τους παραπάνω αξιωματικούς να παραπεμφθούν στο Ανακριτικό Συμβούλιο με το ερώτημα της αποτάξεως.
Επισης, να ασκηθεί αυστηρός πειθαρχικός έλεγχος κατά των λοχαγών πεζικού Μακρίδη Θ., Ίλαρχου Κουφαλιτάκη Ε., Ίλαρχου Βλάχου Α., λοχαγού μηχανικού Δαμηλάκου Γ., λοχαγού ΚΠ Κεπενού Α., και υπολοχαγού πεζικού Σταυρόπουλου Θ., διότι εδέχθησαν και αμυήθησαν στην οργάνωση ΑΣΠΙΔΑ.
Προτείνει να επιβληθεί η αρμόζουσα πειθαρχική ποινή εις τους συνταγματάρχες Παπατέρπον Αλ. και αντισυνταγματάρχη πεζικού Ασημακόπουλον Μιχ. και αντισυνταγματάρχη διαβιβάσεων Παραλίον Δ σια τους ανωτέρω εκτεθέντας λόγους.
Μια περίεργη υπόθεση
Ο υπουργός Αμύνης ενήργησε κατά το πόρισμα και παρέπεμψε στο ανακριτικό συμβούλιο με το ερώτημα της αποτάξεως τους λοχαγούς, για τους συνταγματάρχες όμως περίμενε το βούλευμα του στρατοδικείου.
Η εντύπωση ήταν ότι η υπόθεση θα έκλεινε εκεί.
Οι συνωμότες όμως προχωρούν στο σχέδιο τους ,που απέβλεπε στην ανατροπή της κυβερνήσεως Παπανδρέου. Παράλληλα η ΕΡΕ επεδίωκε να χρησιμοποιήσει την ΑΣΠΙΔΑ σαν αντίβαρο στην υπόθεση του σχεδίου “Περικλής” (νοθείας των εκλογών του 1961) και στα σκάνδαλα της ΔΕΗ, που συζητούσε η Βουλή. Και με κάθε μέσο διόγκωνε την ασήμαντη, όπως αποδείχθηκε αργότερα, κίνηση ελαχίστων αξιωματικών.
Στις 7 Ιουνίου 1965 ο Παπανδρέου ανακοίνωση την απόφαση της κυβερνήσεως του να παραπέμψει την υπόθεση ΑΣΠΙΔΑ όσο και το σχέδιο “Περικλής” για το εκλογικό πραξικόπημα του 1961, στην στρατιωτική δικαιοσύνη.
Αμέσως κινήθηκε η ποινική διαδικασία και ο Βασιλικός επίτροπος του στρατοδικείου συνταγματάρχης Ηλ. Παπαπούλος έλαβε εντολή του διοικητού της ΑΣΔΕΝ στρατηγού Λουκάκη να αρχίσουν οι ανακρίσεις. Ανέλαβε (11 Ιουνίου 1965) να τη διενεργήσει ο αντισυνταγματάρχης της στρατιωτικής δικαιοσύνης Π. Λαγάνης.
Παράλληλα δόθηκε μεγάλη δημοσιότητα και σε μια περίεργη υπόθεση δολιοφθοράς σε μονάδα στον Έβρο στην οποία διοικητής ήταν ο μετέπειτα δικτάτορας Γ. Παπαδόπουλος. Οι εφημερίδες της δεξιάς κάνουν λυσσαλέα επίθεσης κατά της κυβερνήσεως και εμφανίζουν τον Ανδρέα Παπανδρέου ως αρχηγό του σχεδίου ΑΣΠΙΔΑ.
Όλα μαζί δημιουργούν ένα κλίμα εξάψεως, με στόχο πάντα την ανατροπή της κυβερνήσεως της Ένωσης Κέντρου.
Στις 14 Ιουνίου 1965 ο Γ. Παπανδρέου δίνει μια σαφή εικόνα της καταστάσεως με διάγγελμα του προς το λαό και υπογραμμίζει ότι η δικαιοσύνη θα αποφανθεί για τις υποθέσεις που έγιναν αντικείμενο θορύβου (ΑΣΠΙΔΑ, σαμποτάζ Έβρου).
Στο μεταξύ προοδευτικά άρχισε να διαφαίνεται πως και μέσα στην Ε.Κ. δούλευαν δυνάμεις για την ανατροπή του Γεωργίου Παπανδρέου. Πρώτη εκδήλωση ήταν η σύγκρουση του πρωθυπουργού με τον υπουργό Αμύνης κ. Π. Γαρουφαλιά.
Ο αρχηγός της Ε.Κ. αποφάσισε να ξεκαθαρίσει η κατάσταση, αφού προηγουμένως ζήτησε και πήρε ψήφο εμπιστοσύνης από την Βουλή.
Επακολούθησε βίαιη ανταλλαγή επιστολών μεταξύ Παπανδρέου – Γαρουφαλιά. Ο υπουργός Αμύνης ισχυριζόταν ότι η ΚΥΠ επεμβαίνει στο έργο της ανακρίσεως για τον ΑΣΠΙΔΑ. Η συνωμοσία για την ανατροπή του Παπανδρέου προχωρούσε μεθοδικά και άνοιξε τον δρόμο για την παρέμβαση Κωνσταντίνου. Ο Παπανδρέου θέλησε να αναλάβει ο ίδιος το υπουργείο αμύνης, αλλά ο Κωνσταντίνος προχώρησε στην πρώτη αντισυνταγματική του ενέργεια. Αρνήθηκε αυτό το δικαίωμα στον πρωθυπουργό του και σε μια, με απαράδεκτο ύφος γραμμένη επιστολή του προς τον αρχηγό της Ε.Κ. που τον είχε αναδείξει πρωθυπουργό έγραφε μεταξύ άλλων:
“Ανώμαλος κατέστη η κατάστασις αφ’ ης στιγμής εκ την κεντρικής υπηρεσίας πληροφοριών η οποία υπάγεται προσωπικώς εις υμάς και διοικείται υπό πρόσωπων της απολύτου εμπιστοσύνης σας, εξεπορεύθη επαναστατική συνωμοτική οργάνωσις εις τας Ενόπλους Δυνάμεις, μοναδικόν σκοπόν έχουσα την ανατροπή του Συντάγματος της χώρας και την επιβολήν δικτατορίας ελεεινής μορφής”.
Οι συνωμότες της χούντας που δρούσαν σατανικά στο σκοτάδι, πέτυχαν τον πρώτο σκοπό τους. Στις 15 Ιουλίου 1965 ο Παπανδρέου απεπέμφθη από την εξουσία και άρχισε να οδηγείται η χώρα στην ανωμαλία. Οι προγραφές των νομιμοφρόνων αξιωματικών συνεχίστηκαν ανενόχλητα. Τελικά 28 αξιωματικοί θύματα της σκευωρίας θα καθίσουν στο σκαμνί για να μεταβληθούν γρήγορα από κατηγορούμενοι σε σφοδρούς κατηγόρους των διωκτών τους που προετοίμαζαν την δικτατορία.
Η αλήθεια
Ποια είναι η αλήθεια για την υπόθεση ΑΣΠΙΔΑ;
Από την μακρά διαδικασία της δίκης και την αντικειμενική εξέταση όλων των στοιχείων, προέκυψε ότι μια μικρή ομάδα λοχαγών που ανήκαν στην ίδια τάξη και που το 1960 είχε κάποια σχέση με την κίνηση Γρίβα και μετά την διάλυση αυτής της κινήσεως εξακολουθούσε να διατηρεί επαφή. Σκοπός της ομάδας ήταν η αλληλοεξυπηρέτηση και η αλληλοβοήθεια, για να αντιμετωπίσουν τις διώξεις εκ μέρους του ΙΔΕΑ, της παραδοσιακής και παράνομης οργάνωσης της δεξιάς στο στρατό. Αυτήν ακριβώς την μικρή κίνηση – όπως την περιέγραφε και ο Γρίβας – εκμεταλλεύθηκαν τόσο η Χούντα όσο και τα ανάκτορα για να χαλκεύσουν την σκευωρία του ΑΣΠΙΔΑ. Η σκευωρία εξυπηρετούσε τους εξής στόχους:
- Διδόταν η δυνατότητα στα Ανάκτορα να ανατρέψουν τον Παπανδρέου
- Η Χούντα παρουσίαζε το στρατό διαβρωμενο από μια οργάνωση που ανήκε δήθεν στην Ένωση Κέντρου, Παράλληλα με την καταδίκη άξιων αξιωματικών, δημιούργησε μια εγγύηση ότι θα μπορούσε, σε περίπτωση αποτυχίας του πραξικοπήματος της να πετύχει κοινή αμνήστευση με τον Ασπίδα.
Στην σκευωρία έπαιξε σημαντικό ρόλο και η CIA που ήθελε την πτώση του Παπανδρέου, ο οποίος δεν υπέκυψε στα αμερικανικά σχέδια για διχοτόμηση της Κύπρου.
Η αλήθεια για την όλη υπόθεση είναι ξεκάθαρη: πέρα από τον φιλικό δεσμό των 4 λοχαγών τίποτε δεν προέκυψεν για όλους τους άλλους που κατηγορήθηκαν, βασανίστηκαν και φυλακίστηκαν άδικα.
Με το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου η Χούντα αποκαλύφθηκε και τα ονόματα των ανθρώπων της έγιναν γνωστά. Αρκετοί από αυτούς ήταν στρατοδίκες στην δίκη ΑΣΠΙΔΑ και πολλοί μάρτυρες κατηγορίας. Αυτή είναι και η μεγαλύτερη απόδειξη της σκευωρίας.
Ας πάρουμε μερικά ονόματα ενδεικτικά:
- Πρόεδρος του Στρατοδικείου Θεοδ. Καμπέρης, αρεοπαγίτης. Μετά την 21η Απριλίου έγινε από την Χούντα πρόεδρος του Αρείου Πάγου και μετά την συνταξιοδότηση του σύμβουλος τραπέζης
- Βασιλικός επίτροπος Ηλίας Παπαπούλος, συνταγματάρχης της στρατιωτικής δικαιοσύνης. Στις 21 Απριλίου έγινε γενικός γραμματέας του Υπουργείου Προεδρίας και στη συνέχεια προήχθη στον ανώτερο βαθμό της στρατιωτικής ιεραρχίας. Κατά την διάρκεια της δίκης και κάθε φορά που οι κατηγορούμενοι ή οι δικηγόροι τους έλεγαν ότι η υπόθεση είναι σκευωρία της χούντας, ο κ . Παπαπούλος διαμαρτυρόταν ότι χούντα δεν υπάρχει.
- Στρατοδίκης Γ. Μπελεγιάννης ταξίαρχος. Μετά την αποστράτευση του τοποθετήθηκε από την δικτατορία επίτροπος στο Πολυτεχνείο.
- Στρατοδίκης Γεώργιος Χατζής υποστράτηγος. Έγινε επιθεωρητής στρατού μετά την 21η Απριλίου.
Ανάμεσα στους κύριους μάρτυρες κατηγορίας ήταν και οι:
- Θ. Θεοφιλογιαννάκος. Από τα πρωτοπαλλήκαρα της δικτατορίας και γνωστός για την δράση του ως υποδιοικητής της ΕΣΑ.
- Π. Κεφαλάς: Έγινε αντιστράτηγος και τοποθετήθηκε διοικητής της ΑΣΔΕΝ κατά την περίοδο της δικτατορίας.
- Κων. Καρύδας: Από τα βασικά στελέχη της Χούντας. Έγινε Γενικός Γραμματέας Υπουργείου και Υπουργός στη συνέχεια.
- Κ. Μητρέλης: Έγινε στρατηγός και στη συνέχεια τοποθετήθηκε Γενικός Διευθυντής στο ΕΙΡΤ.
- Εμμ. Μανωλαράκης: Έγινε στρατηγός και στη συνέχεια τοποθετήθηκε διευθυντής στον Εθνικό οργανισμό καπνού.
- Μ. Κουρκουλάκος: Βασικό στέλεχος της ΚΥΠ στην Θεσσαλονίκη κατά της περίοδο της δικτατορίας
- Νικ. Πετάνης: Από τα πρωτοπαλλήκαρα της 21ης Απριλίου
Αυτή είναι μόνο μια επιλογή, αλλά αρκετή για να δείξει τί ακριβώς συνέβη γύρω από την σκευωρία του ΑΣΠΙΔΑ.