Από τον Abraham Gefuropoulos
Ο σκοταδισμός και η αυτοάνοση καταστροφικότητα που συχνά πυκνά επιδεικνύει ο άνθρωπος με αποδέκτη τον ίδιο, δεν αποτελεί απλά μία παρελθοντική, μεσαιωνική κατάσταση, αλλά αντίθετα συνιστά μία κατ εξακολούθηση γάγγραινα που ταλαιπωρεί με σήψη το δύστυχο αυτό ον.
Η θρησκεία, αυτή η έμφυτη ανάγκη του είδους μας να καθησυχάσει τις βαθύτερες υπαρξιακές ανησυχίες, πατάσσοντας το ένστικτο του θανάτου, έχει συντελέσει με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο στην καταστολή και στον αυτοπεριορισμό της ίδιας της ζωής και της εξέλιξης. Το σύστημα της πειθαρχίας και της προσευχής έχει καλλιεργηθεί από αρχαιοτάτων χρόνων στο συλλογικό ασυνείδητο των ανθρώπων, τείνοντας να καταστεί αναπόσπαστο κομμάτι της ψυχοσύνθεση μας. Ταυτόχρονα κάθε τι που πραγματεύεται τη διάνοια, την έρευνα, την πίστη χωρίς τα θρησκευτικά κατάλοιπα, ότι ο άνθρωπος είναι δηλαδή, πνευματικά αυτάρκης και δεν χρειάζεται καμία ‘’ανώτερη’’ δύναμη να του υπαγορεύει το σωστό και το λάθος. Αρκεί η αγάπη όπως εκφράζεται με την ανθρώπινη ικανότητα, η δημιουργικότητα , η πρόοδος και η συνεργασία με άτομα του είδους μας πάνω σε στέρεες βάσεις ισότητας και κατανόησης για να είμαστε πραγματικά ευτυχισμένοι.
Το ‘’inherit the wind’’ είναι μία ταινία που πραγματεύεται την αέναη εσωτερικοεμφυλιακή σύγκρουση επιστήμης- θρησκείας με διακύβευμα την εξέλιξη και τη χάραξη ενιαίας στρατηγικής που δεν είναι άλλη από τον ίδιο τον άνθρωπο και την επίγεια ευτυχία του. Το φιλμ είναι του 1960, ωστόσο τα μηνύματα που προσπαθεί να περάσει δεν είναι ζητήματα που ανήκουν στο χρονοντούλαπο της ιστορίας όπως η ασπρόμαυρη εικόνα, αλλά αντίθετα η κοσμοθεωρία που εκφράζει είναι επίκαιρη και μάλλον θα συνεχίσει να είναι, τουλάχιστον μέχρι ώσπου καταφέρουμε να σπάσουμε το απόστημα της δεισιδαιμονίας.
Η ιστορία μας βασίζεται σε πραγματικά γεγονότα που έλαβαν χώρα στο Τένεσι των ΗΠΑ το μακρινό 1925. Τότε δηλαδή που ο συντηρητικός νόμος του Μπάτλερ απαγόρευε την διδασκαλεία της θεωρίας του Δαρβίνου σε όλα τα σχολεία και τα πανεπιστήμια της πολιτείας , απειλώντας με φυλάκιση όσους τολμούσαν να τον παραβούν. Η εξέλιξη που περιέγραφε ο Κάρολος Δαρβίνος στο έργο του ‘’η καταγωγή των ειδών’’ μιλούσε για τροποποιήσεις απλούστερων μορφών ζωής και του σταδιακού μετασχηματισμού τους σε ανώτερα είδη καθώς και το ρόλο που διαδραμάτιζε ο μηχανισμός της φυσικής επιλογής, έμελλε να μείνει στην ιστορία στην πολύκροτη δίκη των πιθήκων.
Προοδευτική κριτική θεώρηση της βιολογίας που ωστόσο ερχόταν σε σύγκρουση με τις διδαχές των ‘’επιστημόνων’’ της Βίβλου. Ο καθηγητής της φυσικής Bertram Cates , άτομο πληγωμένο από τα κακώς καμωμένα δρώμενα της εποχής του και την απώλεια ενός ταλαντούχου μαθητή του, προσπαθεί να ανοίξει το οπτικό πεδίο θεώρησης των πραγμάτων των σπουδαστών του, όταν συλλαμβάνεται από τις Αρχές του τόπου του (Χίλσμπορο) για καταπάτηση του Νόμου.
Ως ένας αλητήριος άθεος και ταραχοποιό στοιχείο οδηγείται στη στενή με την κατηγορία της υπονόμευσης του θρησκευτικού φρονήματος που χρειάζεται να ακολουθούν τα νεαρά παιδιά για να θεωρηθούν καλά πρόβα.. μέλη της κοινωνίας. Εκπρόσωπος του οργισμένου όχλου εμφανίζεται ο Mathew Harrison Brady, τρεις φορές παραλίγο Πρόεδρος των ΗΠΑ, βαθύτατα θρησκόληπτος και ιδεοψυχαναγκαστικά συντηρητικός. Αντίπαλος του Brady και φύλακας άγγελος του καθηγητή, ο Henry Drummond, ένας οξυδερκής δικηγόρος, παλιός συνεργάτης του γερουσιαστή.
Η δύναμη του σεναρίου και οι άριστα δομημένες ερμηνευτικές προσεγγίσεις κεντράρουν το θέμα διαχωρισμού θρησκείας-επιστήμης, καταστολής-χειραφέτησης σφαιρικά (όσο γίνεται), επιτρέποντας στον θεατή να βγάλει μόνος του τα συμπεράσματα. Του εμφυσούν την προσοχή στην ανάγκη να μάχεται αδιάλειπτα για τις πανανθρώπινες αξίες, καθώς ο εφησυχασμός αποτελεί το καλύτερο αποκούμπι των αντιδραστικών δυνάμεων.
Οι συμβολισμοί διαδραματίζουν κυρίαρχο ρόλο στη ταινία, υποβοηθώντας παράλληλα την δραματική κορύφωση.
Ο Cates είναι ο ερευνητής, αυτός που μπόρεσε να αποβάλει τις δεισιδαιμονικές αλυσίδες του κατεστημένου, ακολουθώντας το μονοπάτι της επιστήμης, του έρωτα και της ζωής. Οι μαθητές του εκφράζουν την νεανική φάση του ατόμου, την αδάμαστη, εκείνη που δεν έχει προλάβει να τροποποιηθεί . Η οξύνοια του πνεύματος και η αγωνιστικότητα έρχονται σε οξεία αντιπαράθεση με την γερασμένη πλειοψηφία της πόλης που διακατέχεται από ένα μισαλλόδοξο πνεύμα. Η πάλη παλιού-νέου όπως αποτυπώνεται στο φιλμ είναι σημειολογική και σίγουρα πραγματική. Το παρατηρούμε άλλωστε συνεχώς μπροστά μας.
Ο δικαστής, ο δήμαρχος, ο ιερέας είναι το κατεστημένο, οι πολιτικοκοινωνικές δυνάμεις της εξουσίας που μαστίζουν τις ανθρώπινες κοινωνίες, επιβάλλοντας τη θέληση τους με ‘’ανίερα’’ μέσα , ενώ ο ‘’ηρωικός’’ τραπεζίτης, πιο έμπειρος στις οικονομικές ευκαιρίες ενίοτε τάσσεται με την αλλαγή, αρκεί βέβαια να έχει τον έλεγχο που αργότερα θα διαβρώσει το καινούριο, εκχυδαϊζοντας το σε ένα φαύλο κύκλο.
Ο κυνικός δημοσιογράφος, στην συγκεκριμένη περίπτωση, τάσσεται με την αλήθεια κάνοντας ότι χρειάζεται για να την πραγματώσει, ενώ η αρραβωνιαστικιά του κατηγορούμενου έχει ρόλο κλειδί. Ενσαρκώνει τον άνθρωπο που βρίσκεται σε σύγχυση εξαιτίας του προδιαγεγραμμένου περιβάλλοντος στο οποίο έχει μεγαλώσει, τον ανηλεή βομβαρδισμό ανοησίας που δέχεται από άνωθεν, την επίπονη προσπάθεια που χρειάζεται να καταβάλει ώστε να απελευθερώσει το είναι του από τα φθοροποιά δεσμά. Ο έρωτας και η αγάπη για τη ζωή, η πίστη στη θετική φύση του ανθρώπου συμβάλλουν στην επιβεβλημένη μάχη.
Ο πολιτικός-κατήγορος Brady είναι η εξουσία και μάλιστα η ακραία μορφή της. Εκείνη που φοβάται το νέο, την αλλαγή, την εξέλιξη. Η πολιτική αρχή συμμαχεί με την ‘’πνευματική’’ χαράσσοντας ένα άρρηκτο δεσμό καταπίεσης και αναχρονισμού σε όλα τα επίπεδα. Αντίθετα ο Drummond συνώνυμος της θαρραλέας αντιμετώπισης των ‘’σκονισμένων’’ εξουσιαστικών μορφωμάτων, παλεύει για την αλήθεια και την ελευθερία, για το δικαίωμα του ανθρώπου να αμφισβητεί.
Το inherit the wind πέρα από την κοινωνική ευαισθησία και την οξύτατη κριτική, επιχειρεί να περάσει το μήνυμα της ματαιότητας στις ματαιόδοξες βλέψεις όσων αγωνίζονται για ευτελή εφήμερα πράγματα, παραβλέποντας όσα χρήσουν επιμέλειας και φροντίδας. Η ψυχαναγκαστική νοοτροπία του κέρδους για το κέρδος, ο φόβος της αλλαγής, η μονομανής δίψα για εξουσία, αποτελούν ένα σαθρό οικοδόμημα, έτοιμο να γκρεμιστεί με το πρώτο φύσημα του ανέμου, αφήνοντας πίσω σκόνη και ένα μεγάλο γιατί. Η θνησιγένεια που έχει συστηματοποιηθεί στο καπιταλιστικό σύγχρονο κόσμο και η θρησκευτικοποίηση των κοινωνιών, έχουν ποικίλες επιπτώσεις στη ζωή μας, καθώς μας αποστερούν το δικαίωμα στην ευτυχία, την εξέλιξη και την μάθηση.
Η κοινωνική αφύπνιση με τις διαμορφωθείσες καταστάσεις είναι ολύμπιο εγχείρημα, ωστόσο η ανοιχτοσύνη, η ευσυνείδητη επιστήμη για τον άνθρωπο, η γνώση και η συναισθηματική χειραφέτηση από τους καταπιεστικούς τράγους-ταγούς οδηγούν στον παράδεισο. Ο παράδεισος δεν είναι ο ιδεατός κόσμος όπως περιγράφεται από τον Βιβλοφάγο Brady, αντίθετα είναι ένας ατελής χώρος τριβής και ζυμώσεων, όπου οι άνθρωποι μαθαίνουν συνεχώς, εξελίσσονται, ερωτεύονται. Ζουν όπως εκείνοι επιθυμούν, ελεύθεροι να πιστεύουν σε κάτι Ανώτερο, ελεύθεροι να πειραματίζονται, να αγαπούν.
Ακόμη και αν δεν συμμερίζεστε τις ανησυχίες του υποφαινόμενου, δώστε μία ευκαιρία στη ταινία. Ίσως και να εκπλαγείτε με την διαχρονικότητα των προβληματισμών που εμπεριέχονται σε αυτή . Αν όχι τότε θα διασκεδάσετε με την φιγούρα-καρικατούρα του Brady, σίγουρα θα σας θυμίσει πρόσωπα του καιρού μας…