Από τον Νίκο Νικολέτο
Ο Υπαρξισμός, ως φιλοσοφικό κίνημα έχει πολεμηθεί και συκοφαντηθεί, αδίκως και επί σειρά ετών, κυρίως, τον προηγούμενο αιώνα. Θα προσπαθήσουμε να αναλύσουμε τον υπαρξισμό ως φιλοσοφία και να δείξουμε πως ο υπαρξισμός είναι το πιο απελευθερωτικό και συνάμα ανθρωπιστικό κίνημα, όπως αυτό αποτυπώνεται, εν πολλοίς, στο ”Ο Υπαρξισμός είναι ένας Ανθρωπισμός” του Ζ.Π.Σαρτρ.
Εκ προοιμίου, υπάρχουν δύο είδη υπαρξιστών. Αφενός, οι χριστιανοί, με εκπροσώπους τον Κ.Γιάσπερς και τον Γκ.Μαρσέλ και αφετέρου, οι άθεοι, με εγκαθιδρυτές τον Σαρτρ, τον Χάιντεγγερ, τον Καμύ και άλλους. Λόγω ιδιοσυγκρασίας και κοσμοθεωρίας τάσσομαι ευθύς-εξαρχής στο ”στρατόπεδο” του άθεου υπαρξισμού, με την έννοια ότι ακόμα και αν υπήρχε θεός, θα έπρεπε να τον αγνοήσουμε.
Ο Υπαρξισμός, λοιπόν, διακηρύσσει ότι η ύπαρξη προηγείται της ουσίας, και βασιζόμενη στην υποκειμενικότητα, θέτει ως αρχή της το καρτεσιανό cogito ergo sum. Το ότι η ύπαρξη προηγείται της ουσίας μεταφράζεται ως εξής : ”υπάρχει ένα τουλάχιστον ον, που υπάρχει προτού να προσδιοριστεί από καμιά απολύτως έννοια, και αυτό το ον είναι ο άνθρωπος.” (Σαρτρ).
Ο άνθρωπος, επομένως, κατά τον Σαρτρ, δεν είναι τίποτα άλλο παρά αυτό που ο ίδιος φτιάχνεται. Ο άνθρωπος υπάρχει κατά το μέτρο που το σχέδιο του πραγματώνεται. Σε αυτό το σημείο αντιλαμβανόμαστε ότι Υπαρξισμός σημαίνει δράση, σημαίνει στράτευση, εκλογή σκοπού, εξανεμίζοντας την μομφή που θέλει τον υπαρξισμό μια φιλοσοφία εφησύχασης.
Κατ’ επέκτασιν, ο Υπαρξισμός υποστηρίζει ότι Υπαρξισμός και ευθύνη είναι ένα. Αυτό σημαίνει ότι, η κάθε μου πράξη απεκδύεται την ατομικότητα της και δεσμεύει όλη την ανθρωπότητα, δηλαδή, όταν εκλέγω εμένα, στην ουσία εκλέγω τον άνθρωπο εν γένει. Αν λ.χ. λέει ο Σαρτρ, θέλω να γίνω χριστιανός, με αυτό τον τρόπο δείχνω πως το βασίλειο του ανθρώπου δεν βρίσκεται πάνω στη γη, και υποστηρίζω ότι μοναδική λύση είναι η μοιρολατρία και η εγκαρτέρηση, τότε μέσω εμού δεσμεύω την ανθρωπότητα, πρεσβεύοντας την υποταγή. Υπό αυτή την έννοια, άλλοθι δεν έχει ούτε ο ανόητος ούτε ο δειλός, διότι η πράξη σου σε καθορίζει.
Πιο απλά, ο υπαρξιστής θεωρεί πως η ζωή δεν έχει νόημα a priori, ότι προτού να ζήσω η ζωή δεν είναι τίποτα και ότι εναπόκειται σε μένα να (μη) της δώσω νόημα, σκοπό και να τον υπηρετήσω. Στο σημείο αυτό, χρήζει αναφοράς η ρήση του Χάιντεγγερ, ότι ο άνθρωπος είναι εγκαταλειμμένος, απελπιστικά μόνος. Πράγματι, είμαστε μόνοι και αυτό σημαίνει ότι ”είμαστε απολύτως ελεύθεροι, καταδικασμένοι να είμαστε ελεύθεροι, είμαστε ελευθερία.”
Ο Υπαρξισμός είναι ανθρωποκεντρικός και ανθρωπιστικός, διότι ”φορτώνει” στον άνθρωπο την ευθύνη, που ξεπηδά από την περιορισμένη ατομικότητά του στο κοινωνικό σύνολο, προσπαθώντας να τον καταστήσει συνειδητοποιημένο, εν αντιθέσει με την θρησκεία που θωπεύει τα ώτα του, αποβάλλοντας την ευθύνη και συνεπώς, αφήνοντάς τον έρμαιο του ετεροκαθορισμού. Ο υπαρξιστής φιλόσοφος διακηρύσσει ότι ο σημερινός άνθρωπος αποτυπώνεται εν μικρογραφία σε κάθε έναν από εμάς.
Έχεις ευθύνη..