Γράφω για ένα θέμα για το οποίο ουδεμία πρόθεση είχα να γράψω. Αλλά οι εξελίξεις με ξεπερνούν.
Το Charlie Hebdo το διάβασα για πρώτη φορά πριν από 3,5 χρόνια. Η άποψη μου για το περιοδικό δε νομίζω να σας καίει και ιδιαίτερα οπότε δε θα επεκταθώ. Δεν είναι ο στόχος μου να περιγράψω εάν «είμαι ή δεν είμαι Charlie». Λίγη σημασία έχει, άλλωστε. Υπάρχουν πολλά κείμενα στο ιντερνετ, τα οποία περιγράφουν και τις δύο οπτικές. Δεν είναι ο στόχος μου να μιλήσω για το περιοδικό αλλά για τον κόσμο που έκανε το περιοδικό ήρωα.
Απλώς θα επισημάνω ότι πριν από 3,5 χρόνια κανείς και καμιά “δεν ήταν Charlie”. Συγκεκριμένα, το 99% του Γαλλικού πληθυσμού (για μην μιλήσω για το ποσοστό επί του παγκόσμιου) θα προτιμούσε να είναι ο Αλιάγας, ο Κωστάλας, η Nafissatou Diallo (η καμαριέρα του Strauss-Kahn τη νύχτα εκείνη με τ’ άστρα) ή το αριστερό πόδι του Τσιάρτα. Θα προτιμούσε να είναι πολλά πράγματα, πάντως σίγουρα όχι το εβδομαδιαίο Charlie.
Και τώρα βλέπω άτομα – τα οποία το πιο κοντινό πράγμα που ήξεραν σε Charlie πριν από 4 ημέρες ήταν το εργοστάσιο σοκολάτας με το Johnny Depp– να δίνουν το σκουφί τους, το βρακί τους και το δεξί αυτί τους για το εβδομαδιαίο Charlie.
Το Δεκέμβρη του ’12 τρώγαμε μύδια με μία φίλη Γαλλίδα στο Παλιό Λιμάνι της Μασσαλίας. Εκεί μου είπε ότι διαδήλωνε κατά των δικαιωμάτων των ομοφυλοφίλων – «εντάξει να είναι μαζί, αλλά δεν μπορούν να υιοθετούν και παιδιά». Κυκλοφορείτε στο δρόμο χωρίς λιθοβολισμό (μάλλον), τι άλλον θέλετε ρε; Το μύδι στο λαιμό μου έκατσε, ανάθεμα την ώρα. Τώρα, βλέπω την ίδια κοπέλα στο ίδιο μέρος να διαδηλώνει υπέρ των ανθρώπινων δικαιωμάτων, υπέρ την ελευθερίας του λόγου, να διατυμπανίζει ότι «30,000 άνθρωποι μαζευτήκαμε στη Μασσαλία» και να βγάζει τις απαραίτητες φωτός με πλακάτ που να γράφει “Je suis Charlie”. Αμ τι μας λες;
Και μετά βλέπω ότι το τελευταίο τεύχος του Charlie έκανε ιστορικό ρεκόρ πωλήσεων: από τα αρχικά 3 εκατομμύρια τελικά κυκλοφόρησαν στα περίπτερα 5 εκατομμύρια αντίτυπα. Αυτός ο αριθμός είναι αστρονομικός εάν σκεφτούμε ότι την ημέρα του θανάτου του De Gaulle, η France-Soir κυκλοφόρησε 2,2 αντίτυπα, στην εκλογή του Φρανσουά Μιτεράν η Monde κυκλοφόρησε 1,2 αντίτυπα και 1,15 μετά το χτύπημα στους Δίδυμους Πύργους. Επομένως, ως απόλυτος αριθμός είναι ήδη τεράστιος. Εάν τώρα το συγκρίνουμε με το tirage του Charlie φαίνεται εξωφρενικός. Το 2006 η μέση κυκλοφορία ήταν 140,000 αντίτυπα (στις 8 Φεβρουαρίου έφθασε τα 160,000). Το 2009 το περιοδικό πούλησε 53,000 αντίτυπα εκ των οποίων τα 13,000 ήταν από συνδρομές. Το 2011 ο αριθμός πέφτει στα περίπου 48,000 (εκ των οποίων 12,000 συνδρομητές). Το Νοέμβριο του 2014 το περιοδικό ξεκινά εκστρατεία οικονομικής ενίσχυσης από τους αναγνώστες διότι αντιμετώπιζε κίνδυνο πτώχευσης: «Προφανώς και δεν είναι ευχάριστο να φτάνουμε σε αυτό το σημείο. Αλλά δεν μπορούμε να βρούμε άλλη λύση».
Μετά το συμβάν, η Google έκανε δωρεά 250,000 ευρώ και η Monde μαζί με το Radio France και τη France Television επιδιώκουν μία παρόμοιου μεγέθους οικονομική συνεισφορά. Η γαλλική κυβέρνηση δεσμεύτηκε να προσφέρει σχεδόν 1 εκατομμύριο ευρώ στο περιοδικό. Οξύμωρο δεδομένου ότι το Charlie Hebdo επαναλαμβανόμενα διακήρυττε την άρνηση του σε κρατικά κονδύλια και διαφημίσεις.
Είναι σαφές ότι οι 4,952,000 άνθρωποι δεν αγόρασαν το Charlie γιατί ξαφνικά λάτρεψαν τo περιεχόμενο του. Το αγόρασαν από αλληλεγγύη; Μπορεί. Είναι αλληλεγγύη το να αγοράζεις ένα έντυπο το οποίο σου είναι παντελώς αδιάφορο, μόνο και μόνο επειδή λυπάσαι ή έχεις ενοχές; Δε ξέρω. Είναι αρκετό; Αμφιβάλλω. Είναι σαν να έρθει να μου πει κάποιος/-α ότι «σου χρηματοδοτώ την έρευνα γιατί έχεις μπιρμπιλωτά μάτια». Το αποτέλεσμα είναι το ζητούμενο αλλά συμβαίνει για όλους τους λάθους λόγους.
Μετά είδα ΚΑΙ αυτό και τράβηξα τις μπούκλες μου. Το άρθρο μιλάει για την εμπορευματοποίηση του “je suis Charlie”. Μα πάνε καλά; Τι επειδή μ’ ένα απλό ψάξιμο με τις λέξεις “je suis Charlie” στο ebay βρίσκεις μερικές εκατοντάδες αποτελέσματα;; Μέρες που έρχονται (εκλογές γαρ) σας έχω ορισμένες στιλιστικές προτάσεις για να πάτε φιγουρίνια στην κάλπη. Ιδανικά για λάτρεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ελευθερίας του λόγου. Συνοδεύονται υπέροχα με μολύβι 2Β που χρησιμοποιούσαμε στα καλλιτεχνικά.
Έχω και δώρο γι’ ανήμερα του Αγίου Βαλεντίνου. Αυτό το δώρο θα κάνει και τους άπιστους να πιστέψουν (εκτός και εάν είστε πιστοί της Μουσουλμανικής θρησκείας οπότε κάνετε scroll down και πάτε στο τέλος του άρθρου).
Ακόμη, βλέπω πρωθυπουργό χώρας, o οποίος έκλεισε εν μία νυκτί τη δημόσια τηλεόραση να διαδηλώνει υπέρ τη ελευθερίας του τύπου. Και, τέλος βλέπω σύσσωμο το star system του Hollywood στις φετινές Χρυσές Σφαίρες να δηλώνουν “je suis Charlie”. Μέχρι και ο Clooney έβαλε καρφίτσα στο πέτο και η Alamouddin στο clutch.
Έχω την εντύπωση ότι ο δυτικός κόσμος έψαχνε έναν ήρωα. Έψαχνε κάτι να πιστέψει. Κάτι με τον οποίο να μπορεί να ταυτιστεί. Ένα σύμβολο. Μία ιδέα. Το πρόβλημα είναι αυτό που ισχύει και σε ορισμένου είδους σχεσιακές παρανοήσεις: «σου είπε/έκανε αυτό, μετά είπες/έκανες το άλλο, μετά αυτός/-ή έσπασε τη συμφωνία, μετά αυτός/-ή είναι μαλάκας/σκύλα». Είναι πιθανόν να είναι έτσι. Αλλά είναι επίσης πιθανόν ν’ άκουσες αυτό που ήθελες ν’ ακούσεις και να είδες αυτό που ήθελες να δεις (δεν το λέω εγώ, η επιστήμη! Λέγεται confirmation bias και αποτελεί μέγιστη ανθρώπινη ανορθολογικότητα). Έτσι και ο δυτικός κόσμος, ήθελε έναν ήρωα και τον δημιούργησε, αγνοώντας οποιαδήποτε στοιχεία θα μπορούσαν να μπουν εμπόδιο στη δημιουργία αυτή της εικόνας.