Συνέντευξη του Jean Ziegler στον Gian Paolo Accardo
Στο τελευταίο του βιβλίο «Επιστροφή στα Όπλα! Διαλέξτε Στρατόπεδο!», ο Ελβετός κοινωνιολόγος και σύμβουλος στο Συμβουλίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων των Ηνωμένων Εθνών Jean Ziegler καταγγέλει τις κακοπραξίες των «παγκοσμιοποιημένων οικονομικών ολιγαρχιών» και κατηγορεί τις ευρωπαϊκές ελίτ για το ότι δεν συνειδητοποιούν τον βαθμό, στον οποίο εντείνουν μια αναδυόμενη απειλή για το κράτος δικαίου και την εθνική συνοχή.
– Το βιβλίο σας περιέχει πολλές αναφορές στον Μαρξ και τους μαρξιστές φιλόσοφους και κοινωνιολόγους. Διακόσια πενήντα χρόνια μετά την πτώση του Τείχους και την εξαφάνιση των καθεστώτων μαρξιστικής έμπνευσης, εξακολουθεί να υπάρχει χώρος για μια τέτοια ανάλυση;
Ο Μαρξ εξακολουθεί να είναι επίκαιρος, ακόμη και αν έσφαλε για ένα πράγμα: μέχρι το τέλος, ήταν πεπεισμένος ότι η στέρηση υλικών αγαθών θα μπορούσε να διαρκέσει για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα. Ωστόσο, σήμερα θα μπορούσαν να συντηρηθούν 12 δισεκατομμύρια άνθρωποι. Αν δεν σταθούμε σε αυτό το σφάλμα, θα δούμε ότι ο Μαρξ εγκαθίδρυσε την κριτική και αναλυτική συνείδηση του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής. Τα αναλυτικά εργαλεία που παρείχε σχετικά με τον χρηματιστικό καπιταλισμό, εξακολουθούν να ισχύουν και μας επιτρέπουν να κατανοούμε καλύτερα πώς λειτουργεί.
Το βιβλίο μου προορίζεται να είναι ένα είδος όπλου στην μάχη που δίνει η νέα παγκόσμια κοινωνία των πολιτών. Αυτή η κοινωνία των πολιτών πράγματι υπάρχει, και είναι σε άνθηση. Αναλογιστείτε το Παγκόσμιο Κοινωνικό Φόρουμ, του οποίου η πιο πρόσφατη οργάνωση το 2013 συγκέντρωσε 15.000 άτομα στην Τύνιδα όπου συζήτησαν εναλλακτικές λύσεις για τον παγκόσμιο καπιταλισμό. Είναι ένας στρατός αντίστασης που σχηματίζεται από ομάδες που αγωνίζονται σε μια σειρά μέτωπα: το διεθνές κίνημα των αγροτών ενάντια στην απαλλοτρίωση της γης, η Attac κατά της απουσίας ρύθμισης των χρηματοπιστωτικών αγορών, η Greenpeace για την προστασία του περιβάλλοντος, η Διεθνής Αμνηστία για τον σεβασμό των δικαιωμάτων του ανθρώπου και η δεύτερη μεγαλύτερη συνδικαλιστική οργάνωση της Γερμανίας, η IG Metall, καθώς και αυστριακά συνδικάτα, ενάντια στην Εταιρική Διατλαντική Συμμαχία Εμπορίου και Επενδύσεων (ΤΤΙΡ).
-Οι παρτιζάνοι του ΤΤΙΡ – δηλαδή η Ουάσιγκτον και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (σ.σ. Κομισιόν) – παρουσίασαν τη συμφωνία ως μια επανάσταση που θα δημιουργήσει εκατοντάδες εκατομμύρια θέσεις εργασίας εντός μιας κοινής διατλαντικής αγοράς.
Αηδίες! Εάν η συμφωνία ΤΤΙΡ περάσει, όλα τα ευρωπαϊκά πρότυπα και τα επιτεύγματά στην κοινωνική, περιβαλλοντική και υγειονομική προστασία- περίθαλψη κινδυνεύουν με εξαφάνιση. Κάτω από ποιες συνθήκες θα δημιουργηθούν οι εν λόγω θέσεις εργασίας; Κρίνοντας από όσα έχουμε δει μέχρι τώρα, δεν υπάρχει λόγος να είμαστε αισιόδοξοι.
Ο «διάλογος για το εμπόριο» που ξεκίνησε το 2005 μεταξύ των 70 μεγαλύτερων πολυεθνικών και το αμερικανικό Υπουργείο Εμπορίου κατέληξε στο έργο ΤΤΙΡ, το οποίο έχει αποτελέσει αντικείμενο διαπραγμάτευσης με απόλυτη μυστικότητα από το 2013: ούτε ένας εθνικός ή ευρωβουλευτής από οποιαδήποτε από τις Ευρωπαϊκές χώρες γνωρίζει ποιο ακριβώς είναι το εύρος της εντολής εκείνων που διαπραγμάτευονται την συμφωνία ΤΤΙΡ για την ΕΕ.
Με απλά λόγια, οι πολυεθνικές θέλουν να απελευθερωθούν από οποιονδήποτε περιορισμό στη μεγιστοποίηση των κερδών τους, όπως οι όροι των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας, που θέλουν να επεκτείνουν.
Στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης, του περιβάλλοντος και των τροφίμων, αυτό σημαίνει τη διάλυση των ευρωπαϊκών προτύπων. Η κεντρική διάταξη της συμφωνίας δίνει την δυνατότητα ίδρυσης ενός ειδικού «δικαστήριου διαιτησίας» (!) για την επίλυση των διαφορών, με τους δικαστές να διορίζονται από τα συμβαλλόμενα μέρη, και χωρίς τη δυνατότητα να προσφύγει ενώπιον των εθνικών δικαστηρίων! Εάν υπογραφεί αυτή η συμφωνία, εάν το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο την εγκρίνει, αν τα 28 κοινοβούλια των κρατών μελών την επικυρώσουν και εφόσον αυτή τεθεί σε ισχύ, οι πολυεθνικές εταιρείες θα είναι σε θέση να υποβάλλουν καταγγελίες εναντίον κάθε κυρίαρχου κράτους που λαμβάνει μια απόφαση αντίθετη με τα συμφέροντά της ή τις επιθυμίες της. Εν ολίγοις, αν το ΤΤΙΡ πετύχει, θα προσδώσει στις πολυεθνικές έναν ασφυκτικό έλεγχο επί των εθνικών οικονομικών και δημοσιονομικών πολιτικών.
-Στο βιβλίο σας, μιλάτε για τον κίνδυνο εξαφάνισης των εθνών- κρατών. Είναι αυτό δυνατό να γίνει και στην Ευρώπη, όπου τα έθνη- κράτη έχουν θεσπιστεί για μακρό χρονικό διάστημα;
Ναι, η ζούγκλα επεκτείνεται και στην Ευρώπη, απειλώντας το κράτος δικαίου και τα κοινωνικά επιτεύγματα. Στην Ισπανία, το 18,2 τοις εκατό των παιδιών ηλικίας κάτω των δέκα είναι συνεχώς και σοβαρά υποσιτισμένα. Στην Αγγλία και στο Βερολίνο, υπάρχουν παραδείγματα των συνδικάτων των εκπαιδευτικών, που διοργανώνουν συσσίτια τροφίμων για τα παιδιά που υποφέρουν από πείνα.
Η δημοκρατία στην Ευρώπη θα μπορούσε να εξαφανιστεί. Θα είναι Αρμαγεδδών για τους δημοκράτες αν δεν ξυπνήσουν σύντομα!
–Ποιος χρειάζεται να κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου;
Είναι ο παραδοσιακός ρόλος της πολιτικής Αριστεράς, αλλά η Αριστερά στην Ευρώπη στερείται ιδεών. Δεν ισχύει πλέον πως τα σοσιαλιστικά κινήματα και οι διανοούμενοι δίνουν στους εργαζόμενους τα αναγκαία μέσα για να αναλύσουν, να αντιληφθούν και να κατανοήσουν τον κόσμο. Η ένταξη των Ευρωπαίων εργαζομένων στο πλαίσιο της στρατηγικής του ιμπεριαλιστικού σχεδίου σκότωσε την θεωρία και την πρακτική της αλληλεγγύης στις «αλληλο-υποδεέστερες» (σ.σ. subaltern, κατά Σπίβακ) τάξεις του τρίτου κόσμου. Ως εκ τούτου, η βία που ασκείται στους εργαζόμενους εκλαμβάνεται ως “κανονική”, ένα αναπόφευκτο και αναπόσπαστο μέρος του κεφαλαίου.
Και μπορούμε να δούμε τις συνέπειες. Στην Ελβετία, η πιο πρόσφατη λαϊκή ψήφος το επιβεβαίωσε. Αυτά τα τελευταία χρόνια, οι Ελβετοί ψήφισαν ελεύθερα και, συχνά μια πολύ μεγάλη πλειοψηφία, εναντίον μιας σειράς κοινωνικών βελτιώσεων που ήταν προς το συμφέρον τους, όπως η επέκταση της διάρκειας των διακοπών τους, ένα μοναδικό εθνικό σχέδιο ασφάλισης υγείας, την αύξηση της βασικής σύνταξης, τον περιορισμό των μισθών των αφεντικών και ακόμη και την δημιουργία ενός ελάχιστου μισθού.
Μια ολόκληρη γενιά στην Ευρώπη, έχουμε γίνει μάρτυρες μιας αναβίωσης των ιδεών της ακροδεξιάς, μιας ομαλοποίησης του ρατσισμού και της ξενοφοβίας. Έχουμε φτάσει στο σημείο που, για την πλειοψηφία των ανθρώπων, απλά πρόκειται για περιπτώσεις «μιας ακόμη άποψης», εξίσου νόμιμες όπως είναι και κάθε άλλη. Σε ολόκληρη την ήπειρο, ξενοφοβικά πολιτικά κόμματα και κινήματα κερδίζουν έναν αυξανόμενο αριθμό των ψηφοφόρων. Στη Γαλλία, το Εθνικό Μέτωπο γίνεται σταδιακά το πρώτο κόμμα, στην Ιταλία, η Λέγκα του Βορρά κυριαρχεί σε τρεις περιοχές, η Νέα Φλαμανδική Συμμαχία κυριαρχεί στην Αμβέρσα και το βόρειο τμήμα του Βελγίου, στην Ελβετία, το Ελβετικό Λαϊκό Κόμμα κυριαρχεί το Ομοσπονδιακό Κοινοβούλιο και, τον Φεβρουάριο, κατάφερε να περάσει μια πρωτοβουλία ενάντια στις ελεύθερες μετακινήσεις μεταξύ της Ελβετίας και της ΕΕ. Τα ακροδεξιά κινήματα αναπτύσσονται στο Ολλανδία, τη Σλοβακία, τη Βουλγαρία, τη Δανία και την Αγγλία (σ.σ. και στην Ελλάδα, ενω έχουν εμφανή εξουσία στην Ουγγαρία.
–Υπάρχει τρόπος για να αντιμετωπιστεί αυτή η αναβίωση της ακροδεξιάς;
Η εθνική συνείδηση. Το έθνος ανήκει σε αυτούς που τηρούν το κοινωνικό συμβόλαιο και σέβονται τους νόμους της Δημοκρατίας. Δεν μπορεί να αποκλειστούν, από όπου και αν προέρχονται. Η πληθώρα των πολιτιστικών υποβάθρων σε μια κοινωνία, καθώς και εκείνες των ανθρώπων ξεχωριστά, αποτελεί τον πλούτο των ευρωπαϊκών εθνών, το χαρακτηριστικό αυτών των μεγάλων πολιτισμών.
Ο Jean Ziegler (γεν. 1934) είναι πρώην καθηγητής της κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Γενεύης και το Πανεπιστήμιο της Σορβόνης, στο Παρίσι. Ήταν βουλευτής του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος της Ομοσπονδιακής Συνέλευσης της Ελβετίας από το 1981 έως το 1999. Έχει επίσης εργαστεί σε αρκετές θέσεις με τα Ηνωμένα Έθνη, ως Ειδικός Εισηγητής για το δικαίωμα στην τροφή 2000-2008, και ως μέλος της Συμβουλευτικής Επιτροπής του Συμβουλίου Ανθρωπίνων δικαιωμάτων του ΟΗΕ από το 2008 έως το 2012. Ο Jean Ziegler έχει συγγράψει πολυάριθμα έργα, είναι λέκτορας, και είναι διάσημος για την φράση: “Ένα παιδί που πεθαίνει από την πείνα είναι ένα δολοφονημένο παιδί.”
Μετάφραση αποκλειστικά για το Νόστιμον Ήμαρ: Γκουσδουβάς Χρήστος | Επιμέλεια κειμένου – Συντακτική Ομάδα Ν.