Ο Ισπανικός εμφύλιος είναι μια ιστορία γεμάτη πάθος, ελπίδες, συμφωνίες και προδοσίες. Έπρεπε να καταγράψουμε αυτή τη σημαντική στιγμή: μια εποχή όπου οι άνθρωποι πήραν στα χέρια τους τη ζωή τους, έτοιμοι ακόμα και να πεθάνουν για ένα ιδανικό. Πρόκειται για μιαν από τις τελευταίες μεγάλες ιδεολογικές σταυροφορίες. Το ζήτημα, λοιπόν, σ΄αυτή την ταινία δεν ήταν μόνο ν” ασχοληθούμε με την πολιτική, αλλά και να προκαλέσουμε ανθρώπινα συναισθήματα.
Γι αυτό δείχνω μια ομάδα δεκαέξι ανδρών και γυναικών που έρχονται από διαφορετικές χώρες της Ευρώπης και της Αμερικής να καταταγούν στο διεθνές τμήμα μιας δημοκρατικής πολιτοφυλακής στο μέτωπο, στην Αραγόνα. Άλλοι ανήκουν στο POUM, άλλοι είναι αναρχικοί. Θέλησα να διηγηθώ την ιστορία μιας προδομένης επανάστασης. Να εξηγήσω με ποιον τρόπο, σε κάθε προσπάθεια αλλαγής, η Αριστερά έθαβε την ελπίδα. Να δείξω ότι κι αυτή ήταν άλλη μια διαμάχη για την εξουσία, ανάμεσα στους αναρχικούς, τους τροτσκιστές και τους κομμουνιστές. Να επιβεβαιώσω ότι η λαϊκή επανάσταση απέτυχε από λάθος του Κομμουνιστικού Κόμματος και της πολιτικής του Στάλιν, που εκμεταλλεύτηκε τα γεγονότα του 1936 για να κόψει τα κεφάλια του τροτσκιστικού κόμματος.(…)
Υπερασπίζομαι προοδευτικές ιδέες. Νομίζετε ότι ο κόσμος πηγαίνει καλά; Την εποχή εκείνη, στην Ισπανία, οι άνθρωποι έλεγαν: «Θα ‘ρθει μια μέρα που θα μπορούμε να καλλιεργούμε τη γη μας και να δουλεύουμε στο εργοστάσιο χωρίς να είμαστε σκλάβοι». Σήμερα, το θέμα είναι ν’ αποκτήσουμε τον έλεγχο των πρώτων υλών, να ελέγξουμε το κεφάλαιο. Κατασπαταλάμε τον πλούτο της γης με καταστροφικό τρόπο, και το περιβάλλον θα διαλυθεί αν συνεχίσουμε. Αν δεν σταματήσουμε να παράγουμε και να καταναλώνουμε τόσο ξέφρενα, θα καταστρέψουμε τον πλανήτη.
Το μήνυμά μου είναι απλό: ο σοσιαλισμός δεν απέτυχε, αλλά μέλλει να εφαρμοστεί. Έξω από το σταλινισμό υπάρχει ακόμα μια επαναστατική εναλλακτική λύση. Σήμερα, που το κομμουνιστικό μπλοκ έχει καταρρεύσει, αυτό το μάθημα παραμένει πολύτιμο. (…)Χρειάζεται ένας σοβαρός λόγος για να κάνεις μια ταινία που εξελίσεται στο παρελθόν. Ένας λόγος πχ. , είναι να το χρησιμοποιήσεις σαν μάθημα για το παρόν. Αυτό που συνέβη στη διάρκεια του Ισπανικού εμφυλίου, μας δίνει ένα δείγμα της κοινωνίας που θα μπορούσαμε να κτίσουμε σήμερα. Για πρώτη φορά στη Δυτική Ευρώπη ο λαός έπαιρνε την εξουσία στα χέρια του, επέβαλλε την κολεκτιβοποίηση στη γη και την αυτοδιαχείριση στα εργοστάσια.
Η σκηνή όπου αποφασίζουν την κολεκτιβοποίηση της γης, διαδραματίζεται σ” ενα πολύ συγκεκριμένο περιβάλλον, αλλά η συζήτηση ανήκει πάντα στην επικαιρότητα. Ποιος ελέγχει τον πλούτο και τι είναι δημοκρατία; Δημοκρατία είναι να ψηφίζεις κάθε επτά χρόνια; Μ’ αυτό τον τρόπο αποφασίζουμε πως παράγουμε, πως εργαζόμαστε;
Ο στόχος μου ήταν να θυμηθούμε αυτή τη στιγμή, και ν’ αναλογιστούμε γιατί απέτυχε.
Κεν Λόουτς
Από συνεντεύξεις με αφορμή τη ρετροσπεκτίβα του έργου του Ken Loach που οργάνωσε η Εθνική Ένωση Κινηματογράφων Τέχνης της Γαλλίας, τον Ιούνιο του 1996.
Μετάφραση:Μαριτίνα Πάσσαρη
Από το βιβλίο για τον Ken Loach του 39ου Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, εκδόσεις Καστανιώτη