H παρουσία των ΜΑΤ στη Λευκίμμη, στη Νότια Κέρκυρα, ξυπνά στους κατοίκους τις άγριες μνήμες από την τελευταία φορά που, για τον ίδιο λόγο, στην ίδια περιοχή μια γυναίκα, η Μαρία Κουλούρη, έχασε τελικά τη ζωή της. Ήταν καλοκαίρι του 2008, όταν τραυματίστηκε με αποτέλεσμα βαριές κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις, κατά τη διάρκεια της βάρβαρης επίθεσης των ΜΑΤ κατά των κατοίκων της Λευκίμμης που διαμαρτύρονταν για το ΧΥΤΑ. Η Μαρία Κουλούρη υπέκυψε στα τραύματα της.
Το ζήτημα της διαχείρισης των σκουπιδιών δεν είναι πρόσφατο και δεν είναι τοπικό. Αυτή τη φορά είναι στην Κέρκυρα, αλλά είναι πολλές οι πόλεις της χώρας μας που, από καιρό σε καιρό, πνίγονται μέσα στα ίδια τους τα απορρίμματα. Το ζήτημα της διαχείρισής των απορριμμάτων είναι ζήτημα πολιτικό, με πολλές πτυχές, που όσο τις ξεδιπλώνει κανείς, όλο και πλησιάζει στο κεντρικό ερώτημα: ποιος θα την πληρώσει αυτή τη διαχείριση και ποιος θα κερδίσει απ’ αυτήν;
Στην Κέρκυρα η ιστορία πηγαίνει τουλάχιστον δέκα χρόνια πίσω, στο 2008. Ήταν τότε, που επί δύο μήνες, τα ΜΑΤ παρέμεναν στο νησί προκειμένου να επιβάλλουν στους κατοίκους της Λευκίμμης την κατασκευή του ΧΥΤΑ. Εκείνη τη φορά οι κάτοικοι πλήρωσαν την αντίδρασή τους με συλλήψεις και με μια νεκρή γυναίκα. Όλοι μαζί οι υπόλοιποι πληρώσαμε σχεδόν 5 εκατομμύρια (5.000.000) ευρώ για τη δημιουργία των εγκαταστάσεων και άλλα 5 εκατομμύρια για τις διμοιρίες των ΜΑΤ που παρέμειναν επί μήνες στο σημείο. Μια δεκαετία μετά, το πρόβλημα επανέρχεται δριμύτερο, αφού η προσωρινή λύση που δόθηκε τότε, δηλαδή η χρήση του ΧΥΤΑ Τεμπλονίου, έχει προ πολλού ξεπεράσει τα όριά της.
Ο δήμος Κερκυραίων ήξερε από την αρχή, ότι το Τεμπλόνι είχε κορεστεί. Όπως μας πληροφορούν οι Περιφερειακοί Σύμβουλοι της Λαϊκής Συσπείρωσης, από τον Δεκέμβριο του 2014 ο Δήμαρχος είχε στα χέρια του την απόφαση μιας επιτροπής που είχε ο ίδιος συστήσει, με βάση την οποία το Τεμπλόνι είχε ένα περιθώριο χρήσης το πολύ για έξι ακόμα μήνες. Σήμερα, τριάμισι χρόνια μετά, δεν έχει γίνει καμία κίνηση από πλευράς Τοπικής Αυτοδιοίκησης, προκειμένου να δοθεί μια οριστική λύση στο ζήτημα της διαχείρισης των απορριμμάτων. Αντιθέτως, όλον αυτόν τον καιρό συνέχισαν να χρησιμοποιούν τις εγκαταστάσεις του Τεμπλονίου, με όρους χωματερής, γνωρίζοντας ότι η περιοχή έχει υποστεί σοβαρή επιβάρυνση. Ήδη, από το 2001 η Δημοτική Εταιρεία Ύδρευσης και Αποχέτευσης (ΔΕΥΑΚ) είχε μιλήσει για μόλυνση του υδροφόρου ορίζοντα, μόλυνση που αποκαλύφθηκε από γεώτρηση που έγινε σε γειτονική περιοχή και η οποία δεν μπόρεσε ποτέ να χρησιμοποιηθεί καθώς το νερό που αντλήθηκε κρίθηκε ακατάλληλο για χρήση. Αν ήταν ακατάλληλο πριν από 17 χρόνια, μπορεί κανείς να φανταστεί πως είναι σήμερα.
Ωστόσο, η κατάσταση στο νησί ολόκληρο τον Ιούνιο ήταν ανυπόφορη. Ατελείωτοι οι τόνοι των σκουπιδιών γύρω από τους κάδους, ακόμα και στα κεντρικότερα σημεία της πόλης, ενώ η ύπαιθρος γέμισε από αυτοσχέδιες χωματερές. Εν τω μέσω τουριστικής περιόδου, με κατακόρυφη αύξηση των παραγόμενων ποσοτήτων απορριμμάτων και με τις θερμοκρασίες να ανεβαίνουν, κάτοικοι και επισκέπτες δικαίως έγειραν ζητήματα δημόσιας υγείας. Μέσα στην απογοήτευση και την οργή των κατοίκων ακούστηκαν και εκείνες οι φωνές που απαιτούσαν να δοθεί μια λύση, και ας ήταν η οποιαδήποτε, ακόμα και η χρήση του ΧΥΤΑ Λευκίμμης. Συγχρόνως, η τοπική αυτοδιοίκηση επικαλείται όλον αυτόν τον καιρό, ότι δεν υπάρχει άλλη λύση από την έναρξη χρήσης του συγκεκριμένου ΧΥΤΑ. Ωστόσο, αυτό αμφισβητείται αφού, σύμφωνα με τους ίδιους Περιφερειακούς Συμβούλους, υπάρχουν στην Κέρκυρα αρκετά μεγάλες ενιαίες εκτάσεις γης, που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για τη δημιουργία σύγχρονων μονάδων ολοκληρωμένης επεξεργασίας απορριμμάτων. Όμως οι τοπικές αρχές δεν έχουν προχωρήσει στον έλεγχο της καταλληλότητας σε καμία απ’ αυτές.
Ο χώρος που επιλέχτηκε στη Λευκίμμη είναι ακατάλληλος και η δημιουργία ΧΥΤΑ εκεί είναι παράνομη, γι’ αυτό και δεν βρίσκεται –εδώ και δέκα χρόνια με όλες τις αλλαγές κυβερνήσεων και υπαλλήλων- ούτε ένας υπεύθυνος μηχανικός να βάλει την υπογραφή του στην άδεια λειτουργίας για έναρξη των εργασιών εκεί. Όλοι γνωρίζουν ότι καμία παράμετρος από εκείνες που ορίζει ο νόμος δεν έχει τηρηθεί. Το σημείο του ΧΥΤΑ βρίσκεται ανάμεσα σε οικισμούς, ενώ το κοντινότερο σπίτι είναι σε απόσταση σχεδόν πεντακοσίων (500) μέτρων, ενώ το όριο είναι τα χίλια πεντακόσια (1.500) μέτρα . Επίσης, πολύ κοντά υπάρχουν οι εγκαταστάσεις του Βιολογικού Καθαρισμού, καθώς και χείμαρροι και υπόγεια ύδατα.
Εδώ και χρόνια, όταν μπήκαν στην περιοχή οι εκσκαφείς για τις πρώτες εργασίες κατασκευής, ανέβλυσε από τη γη πόσιμο νερό, σε ποσότητες τέτοιες που δημιούργησε λίμνη μέσα στην οποία οι κάτοικοι έμπαιναν με βάρκες. Συγχρόνως, ολόκληρη η περιοχή έχει χαρακτηριστεί ως γη υψηλής γεωργικής παραγωγικότητας, γεγονός που θα έπρεπε να συνεπάγεται την προστασία της από οποιαδήποτε ενδεχόμενη μόλυνση του εδάφους και των υδάτων.
Παρόλα αυτά, ο υπεύθυνος της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Δυτικής Ελλάδας και Ιονίων Νήσων (υπηρεσία που ανήκει στο Υπουργείο Εσωτερικών) αποφάσισε, πριν λίγες μέρες (Ιούνιος 2018), την εναπόθεση 10.000 δεμάτων σκουπιδιών στη Λευκίμμη για διάστημα ενός έτους. Μετά το πέρας του έτους, η απόφαση ορίζει, ότι τα δέματα με τα σκουπίδια θα πρέπει να απομακρυνθούν από την περιοχή, να ανοιχτούν και να υποστούν επεξεργασία.Όσο κι αν ακούγεται οξύμωρο να αποφασίζεται το άνοιγμα δεμάτων σκουπιδιών μετά από έναν ολόκληρο χρόνο αποσύνθεσης, ωστόσο αυτή είναι η πολιτική απόφαση.
Σύμφωνα με τη Λαϊκή Συσπείρωση, το πλάνο που υπάρχει ορίζει τη δημιουργία εργοστασίου ανακύκλωσης και ολοκληρωμένης διαχείρισης στο Τεμπλόνι, που θα φτάνει μέχρι το σημείο της δεματοποίησης και κομποστοποίησης. Στη συνέχεια, τα δέματα θα μεταφέρονται στη Λευκίμμη, η οποία θα λειτουργεί σαν ΧΥΤΥ. Ένας εύλογος προβληματισμός που προκύπτει από αυτόν τον σχεδιασμό είναι ότι οι εγκαταστάσεις που θέλουν να δημιουργήσουν στο Τεμπλόνι απαιτούν μεγάλες εκτάσεις γης, πολλών στρεμμάτων, που σήμερα ο Δήμος Κερκυραίων δεν τις διαθέτει σε εκείνη την περιοχή. Ωστόσο, τις διαθέτει σε άλλες περιοχές. Γιατί, λοιπόν, δεν διερευνώνται οι δυνατότητες που έχει να εγκαταστήσει αυτή τη μονάδα σε κάποια από τις εκτάσεις γης που ήδη διαθέτει;
Ενώ η απάντηση εκκρεμεί γι’ αυτό το ερώτημα, άλλο ένα δεδομένο μπαίνει στη συζήτηση. Το φθινόπωρο του 2017, το Διοικητικό Συμβούλιο του Συνδέσμου Καθαριότητας (Κερκύρας και Παξών) πρότεινε στα Δημοτικά Συμβούλια τον τριπλασιασμό των Δημοτικών τελών εξαιτίας του κόστους της διαχείρισης των απορριμμάτων. Η πρόταση έγινε τότε, καταγράφηκε αλλά δεν προχώρησε. Σε περίπτωση που δημιουργηθούν μονάδες διαχείρισης απορριμμάτων, όπως έχει γίνει σε άλλες πόλεις, η μορφή τους θα είναι μέσω ΣΔΙΤ, δηλαδή σύμπραξη ιδιωτικού και δημοσίου τομέα. Παράλληλα, στην Κέρκυρα έχουμε την εμπειρία των τελευταίων χρόνων όπου ένα ποσό περίπου 2,5 εκατομμυρίων ευρώ έχει ήδη δοθεί ολόκληρο σε ιδιώτες (δεματοποιητής, ανακύκλωση, αποκομιδή απορριμμάτων κτλ). Μόνο για την συλλογή των σκουπιδιών από τους κάδους και μόνο για ένα διάστημα έξι μηνών, έχουν δοθεί σε ιδιώτη εργολάβο 820.000 ευρώ. Αυτή τη στιγμή υπάρχει εγκεκριμένο κονδύλι για τη διαχείριση απορριμμάτων της τάξεως των 30 εκατομμυρίων ευρώ. Εάν προχωρήσουμε σε μια λύση τέτοιας νομικής μορφής (σύμπραξης δημόσιου – ιδιωτικού τομέα) ποιες θα είναι οι επιπτώσεις στα δημοτικά τέλη που θα πληρώνουμε όλοι οι κάτοικοι του νησιού;
Σήμερα, οι κάτοικοι της Λευκίμμης ζουν σε αστυνομικό κλοιό. Στο νησί που αποτελεί πηγή του πολιτισμού, της μουσικής, της τέχνης, στο νησί που χαρακτηρίζεται από το ελεύθερο πνεύμα των κατοίκων του, έχουμε 13 διμοιρίες των ΜΑΤ (περίπου 400 άντρες) να φυλάνε τη διαδρομή των απορριμματοφόρων και «την ασφαλή παραμονή» των δεμάτων των σκουπιδιών. Πρόσφατες μαρτυρίες λένε ότι είναι αδύνατον στους πολίτες να πλησιάσουν στην περιοχή, ακόμα κι αν είναι αγρότες που πηγαίνουν στα γειτονικά τους κτήματα. Ωστόσο, το κέντρο της πόλης έχει αρχίσει κάπως να καθαρίζει, όπως και οι κεντρικοί οδικοί άξονες του νησιού. Όσοι κάτοικοι εκφράστηκαν με αγανάκτηση απέναντι στους Λευκιμμιώτες που αντιδρούν στο να γίνουν τα σπίτια τους προέκταση του ΧΥΤΑ, θα πρέπει να αισθάνονται μια προσωρινή ανακούφιση. Μια ανακούφιση που, λογικά, θα την ένιωθαν και όσα χρόνια λειτουργούσε ο ΧΥΤΑ στο Τεμπλόνι με όρους χωματερής (με βάση την καταδικαστική απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου την άνοιξη του 2017). Όμως , ο υδροφόρος ορίζοντας δεν γνωρίζει όρια δήμων και κοινοτήτων, χωριών ή πόλεων αλλά μεταφέρει από τη μια περιοχή στην άλλη ό,τι του ρίχνουμε.
Στην καταδικαστική απόφαση του Ευρωπαϊκού δικαστηρίου για το Τεμπλόνι, αναφέρεται ότι δεν υπήρχαν υποδομές απορροής των ανεπεξέργαστων στραγγισμάτων, ούτε των όμβριων υδάτων, με αποτέλεσμα να μολυνθεί παρακείμενο ρέμα και να μεταφέρει παρακάτω στο διάβα του όποιο μολυσματικό στοιχείο συγκέντρωνε από τη χωματερή. Αυτή η βραδυφλεγής απειλή απέναντι στη δημόσια υγεία, σε συνδυασμό με την αύξηση των δημοτικών τελών, που θα μπορούσαν να απειλήσουν τα όλο και μειούμενα εισοδήματά μας, είναι τα δύο δεδομένα που πρέπει να σκεφτούμε, όχι μόνο στην Κέρκυρα, αλλά σε κάθε πόλη που καλείται να αντιμετωπίσει τα απορρίμματα της. Γιατί, όσο κι αν το κυρίαρχο αφήγημα της εποχής μας ορίζει ότι «ο καθένας κοιτά το συμφέρον του», η πραγματικότητα αποδεικνύει ότι είναι πολλά εκείνα που μοιραζόμαστε και όλα αυτά μαζί συγκροτούν το κοινό μας συμφέρον απέναντι στο συμφέρον του ενός, του ιδιώτη, που περιμένει να εκμεταλλευτεί την αγανάκτησή μας για να εμφανιστεί, ξαφνικά, σαν ο εγγυητής της υγείας μας, με το αζημίωτο φυσικά.
Ειδικά ως προς την Κέρκυρα, αυτό που χρειάζεται άμεσα είναι η αποχώρηση των ΜΑΤ από το νησί μας. Στη συνέχεια, επιβάλλεται το κλείσιμο των παράνομων ΧΥΤΑ Λευκίμμης και Τεμπλονίου και η οργάνωση μιας βιώσιμης και μακροπρόθεσμης λύσης για το ζήτημα της διαχείρισης των απορριμμάτων. Μιας λύσης που θα έχει τον δημόσιο χαρακτήρα που είναι απαραίτητος για να διασφαλιστεί ότι το κόστος της δεν θα μετακυλήσει ποτέ στους κατοίκους του νησιού.