Ξυράφια, μαχαίρια ή κομμάτια γυαλιών κόβουν τα γεννητικά όργανα κοριτσιών. Η κλειτοριδεκτομή συνεχίζεται και το 2021, σε όλον τον πλανήτη, με στόχο τον έλεγχο της γυναικείας σεξουαλικότητας και αποτέλεσμα τις ανεπανόρθωτες επιπτώσεις στην υγεία εκατομμυρίων γυναικών. Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα κατά της κλειτοριδεκτομής θα ήταν χρήσιμο να ενημερωθούμε για την πραγματικότητα.
- Αφιέρωμα του NEWS247
“Μου έφεραν βρέφος κοριτσάκι, στο Νότιο Σουδάν, με σηψαιμία στα γεννητικά του όργανα. Είχαν ξύσει με τα ίδια τους τα νύχια την κλειτορίδα και με τσιμπήματα και τρυπήματα προσπάθησαν να την αφαιρέσουν”. Η περιγραφή της κλειτοριδεκτομή ανήκει στη μαία Λίας Μότσκα. Θεωρούμε ως δεδομένο ότι κατά την ανάγνωση ενστικτωδώς προστατέψατε την περιοχή των γεννητικών σας οργάνων, νιώθωντας ένα ‘τσίμπημα’.
Η κυρία Μότσκα επί πολλά χρόνια ταξίδευε με τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα σε χώρες κυρίως της Αφρικής και της Ασίας. Τώρα δραστηριοποιείται με τη Unicef και μιλά στο News 24/7 για την πρακτική του ακρωτηριασμού γυναικείων γεννητικών οργάνων (Female Genital Mutilation) που υπάρχει μέχρι σήμερα, μολονότι αποτελεί κατάφωρη παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων από το 1993.
“Είναι ευνουχισμός, είναι ένα συνεχιζόμενο βασανιστήριο για το γυναικείο σώμα. Είναι μια βαθιά ριζωμένη μορφή έμφυλης βίας η οποία έχει προϋπόθεση τον γάμο. Κάποιες μου έλεγαν ότι έχει να κάνει με την αισθητική, με τους κοινωνικούς ρόλους, τη θρησκεία αλλά όλοι γνωρίζουμε ότι ουσιαστικά όλο αυτό γίνεται για να υπάρχει ο έλεγχος της γυναικείας σεξουαλικότητας. Ότι το σώμα δεν ανήκει στη γυναίκα, ανήκει στην οικογενειακή πίστη, στο σύζυγο και αναλόγως κακοποιείται” διευκρινίζει η αυτόπτης μάρτυρας.
Κάθε χρόνο κινδυνεύουν με κλειτοριδεκτομή 3.200.000 κορίτσια
Ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών αναγνώρισε την κλειτοριδεκτομή ως ‘μορφή βίας’ το 1993. Δέκα χρόνια μετά, έρευνα απέδειξε πως ο αριθμός αυξανόταν σταθερά για μια 20ετία.
Το 2010 ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας και ο ΟΗΕ δημοσίευσαν κοινή, παγκόσμια στρατηγική για το τέλος της βαρβαρότητας. Παρ’ όλα αυτά, συμβαίνει μέχρι σήμερα σε όλον τον πλανήτη (αραβικά κράτη, Μέση Ανατολή, Αφρική, Ασία, Λατινική Αμερική, Βόρεια Αμερική, Αυστραλία, Νέα Ζηλανδία).
Στην Ευρώπη θεωρείται μεν, αδίκημα και διώκεται ποινικά (οι ποινές αφορούν φυλάκιση από έξι μήνες έως ισόβια, ενώ σε πολλές χώρες υπάρχει και πρόστιμο), αλλά υπάρχουν στοιχεία που αναφέρουν πως γίνεται σε Αυστρία, Βέλγιο, Δανία, Γερμανία, Ισπανία, Φινλανδία, Γαλλία, Ιρλανδία, Ιταλία, Κάτω Χώρες, Πορτογαλία, Σουηδία και το Ηνωμένο Βασίλειο.
Παγκοσμίως, κυριαρχεί σε 25 χώρες (Σομαλία -ακρωτηριάζεται το 98% των κοριτσιών-, Γουινέα -97%-, Τζιμπουτί -93%-, Σιέρα Λεόνε -90%-, Μπενίν, Μπουρκίνα Φάσο, Δημοκρατία Κεντρικής Αφρικής, Τσαντ, Πράσινο Ακρωτήρι, Αίγυπτος, Αιθιοπία, Γκάμπια, Γκάνα, Γουινέα-Μπισάου, Ινδονησία, Ιράκ, Κένια, Μάλι, Μαυριτανία, Νίγηρας, Νιγηρία, Σενεγάλη, Σουδάν, Τογκό, Υεμένη και Τανζανία).
Η εφιαλτική διαδικασία
Δεν υπάρχει αναισθησία (ή μέσα αποστείρωσης), με τα κορίτσια να έχουν ενημερωθεί πως δεν πρέπει να κλάψουν και να διαμαρτυρηθούν. Την πρακτική αναλαμβάνει ηλικιωμένη γυναίκα της κοινότητα ή άνδρας μπαρμπέρης ή μέλος μυστικών κοινωνιών ή βοτανοθεραπευτής ή γυναίκα συγγενής και το εργαλείο που χρησιμοποιούν είναι ένα. Διαλέγουν μεταξύ μαχαιριού, ξυραφιού, ψαλιδιού, νυστεριού και ενός κομματιού από γυαλί και προχωρούν σε:
- αφαίρεση μέρους ή όλης της κλειτορίδας.
- αφαίρεση της κλειτορίδας και των μικρών χειλέων
- εκτομή των μικρών και μεγάλων χειλέων και το ράψιμο του κόλπου
- αταξινόμητες περιπτώσεις που περιλαμβάνουν τρύπημα, τομή ή καυτηριασμό της κλειτορίδας (με οξύ), κόψιμο ή γδάρσιμο του κόλπου.
“Συνήθως το κάνουν γυναίκες της κοινότητας ή της οικογένειας που εμπειρικά γνωρίζουν πώς να το κάνουν, είτε γιατροί της κοινότητας αλλά χωρίς καμία μορφή αντισηψίας. Ως εκ τούτου προκαλούνται λοιμώξεις του ουροποιητικού, αιμορραγία, σηψαιμία” περιγράφει η κυρία Μότσκα.
Με το τέλος και αν το κορίτσι είναι ακόμα ζωντανό και δεν αντιμετωπίζει σοβαρή αιμορραγία, ο υπεύθυνος της διαδικασίας την πλένει με ‘παραδοσιακό φάρμακο’ (συνήθως κάποιο βότανο), για να την προφυλάξει από ‘τα κακά πνεύματα’. Σε κάποιες κοινότητες δένουν μαζί τα πόδια του κοριτσιού, για να τα ακινητοποιήσουν για 10 με 14 μέρες, ώστε να ‘κλείσει’ η πληγή.
Υπάρχουν και περιπτώσεις που το ‘σφάξιμο’ αναλαμβάνει επαγγελματίας στο χώρο της υγείας (νοσηλευτή, γιατρό ή μαία) και η κλειτοριδεκτομή χαρακτηρίζεται ως ‘ιατροποιημένη’ (medicalization). Το Σουδάν (67%) και η Aίγυπτος (38%) είναι οι χώρες που εμπιστεύονται πολύ περισσότερο από όλες τις άλλες (τα ποσοστά των υπολοίπων είναι από 15% και κάτω) τους ειδικούς.
Οι συνέπειες της FGM στην υγεία της γυναίκας
Ο ακρωτηριασμός γυναικείων γεννητικών οργάνων είναι ξεκάθαρη πράξη βίας και ακόμα πιο ξεκάθαρη παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Δεδομένου ότι στις περισσότερες περιπτώσεις γίνεται πριν το κορίτσι συμπληρώσει τα 5 χρόνια, συνιστά και κακοποίηση παιδιού, ενώ ‘φωνάζει’ την εδραίωση της ανισότητας των φύλων στα κράτη που εξακολουθούν να διαλύουν σώματα και ψυχές.
Επιβεβαιωμένα δεν έχει το παραμικρό όφελος για την υγεία, τη στιγμή που μπορεί να προκαλέσει πολλά προβλήματα. Στο Νο1 της λίστας είναι ο θάνατος του κοριτσιού που υπόκειται στο βασανιστήριο. Το Νο2 αφορά την έντονη αιμορραγία. Από εκεί και πέρα, κάνει επώδυνο και επικίνδυνο τον τοκετό -εφόσον τα γεννητικά όργανα είναι κατεστραμμένα, αυξάνονται οι πιθανότητες να πεθάνει στον τοκετό η γυναίκα ή/και το βρέφος. Η λίστα περιλαμβάνει θέματα ψυχικής υγείας, προβλήματα στην ούρηση και στην έμμηνο ρύση. Προφανώς, υπάρχουν επιπτώσεις και στο σεξ. Αλλά για αυτό συμβαίνουν όλα: για να ελεγχθεί η σεξουαλικότητα της γυναίκας, ώστε να μην προκύψουν τυχόν θέματα στο γάμο της. Ανήκει δηλαδή, στο πλαίσιο της ανατροφής ενός κοριτσιού για να γίνει σύζυγος.
“Τα πιο ακραία από αυτά που βίωσα είναι οι επιπλοκές κατά τη διάρκεια του τοκετού. Γυναίκες με ακατάσχετη αιμορραγία, αποτέλεσμα του ακρωτηριασμού τύπου 3. Ο συγκεκριμένος τύπος εφαρμόζεται σχεδόν σε όλα τα κορίτσια της Σομαλίας”, εξηγεί η κυρία Μότσκα και προσθέτει:
“Αφήνουν ένα πολύ μικρό άνοιγμα για την ούρηση και την έμμηνο ρύση. Συνήθως αυτή η στένωση ανοίγει κατά την πρώτη σεξουαλική επαφή από τον σύζυγο, είτε με βίαιη διείσδυση, είτε ακόμα και με κάποιο αιχμηρό αντικείμενο. Αν δεν τα καταφέρουν κατά την πρώτη σεξουαλική επαφή, ανοίγει με χειρουργική επέμβαση”.
Τι αμαρτίες πληρώνουν τα κορίτσια
Υπάρχει η πεποίθηση πως αυτή η πρακτική κάνει τα κορίτσια γυναίκες και μέρος της πολιτιστικής κληρονομιάς της κοινότητας, στην οποία ζουν. Τα ‘εξαγνίζει’ για τους συζύγους τους (διασφαλίζει την παρθενία πριν το γάμο και την πίστη μετά -μαζί με τη σεξουαλική απόλαυση του άνδρα) και ‘εγγυάται’ την εξαφάνιση τυχόν δεινών, όπως είναι η σεξουαλική απόλαυση -με τη μειωμένη επιθυμία να είναι το ζητούμενο, ώστε να είναι επικεντρωμένες στην ανατροφή των παιδιών τους και τη φροντίδα του άνδρα τους. Οι άνδρες ελέγχουν τη θηλυκότητα των γυναικών και παράλληλα την υπακοή τους.Υπάρχουν περιπτώσεις που τίθεται και ως προϋπόθεση για δικαίωμα σε κληρονομιά.
Σε κάποιες -προφανώς πατριαρχικές- κοινότητες, οι άνδρες πιστεύουν πως η κλειτορίδα μεγαλώνει, όπως το πέος και φοβούνται να την ακουμπήσουν, πιστεύοντας ότι έτσι μπορούν να γίνουν σεξουαλικά ανίκανοι. Οι δε γυναίκες ‘μαθαίνουν’ πως αν στη γέννα το κεφάλι του μωρού αγγίξει το επίμαχο μέρος, θα πεθάνει. Μαθαίνουν και ότι το εξωτερικό των γεννητικών τους οργάνων είναι βρώμικο και άσχημο. Άρα για το καλό όλων, πρέπει να καθαριστεί (εντός και εκτός εισαγωγικών).
Δεν έχει επιβεβαιωθεί θρησκευτικό δόγμα. Τουναντίον, είναι ξεκάθαρο πως η κλειτοριδεκτομή δεν υποστηρίζεται από το Ισλάμ ή το Χριστιανισμό (ή τον Ιουδαϊσμό κλπ). Παρ’ όλα αυτά, ιμάμηδες και ακραίοι μουσουλμάνοι πιστεύουν πως είναι υποχρεωτική από το Κοράνι, κάτι που πιστεύουν και τα μισά κορίτσια σε 4 από τις 14 χώρες -από τις οποίες υπάρχουν στοιχεία.
Όπως άλλωστε αναφέρει η κα Μοτσκα “το χειρότερο είναι ότι συνήθως μετά τον τοκετό οι γυναίκες ζητούν να τις ξαναράψουν, μας έχουν τύχει τέτοια περιστατικά και φυσικά αρνηθήκαμε γνωστοποιώντας οτι είμαστε αντίθετοι με αυτή την πρακτική”.
Οι ‘επαναστάτριες’ εξοστρακίζονται
Οι γυναίκες που δεν έχουν υποβληθεί σε FGM δυσκολεύονται να παντρευτούν, αφού για τα μάτια του κόσμου που ζουν είναι γεμάτες σεξουαλικές ορέξεις και άρα ουδείς άνδρας θα μπορέσει να τις ικανοποιήσει. Όποια αποφασίσει να γίνει η εξαίρεση του κανόνα γνωρίζει την αποδοκιμασία της κοινότητας, παρενοχλείται καθημερινά και εξοστρακίζεται. Δηλαδή, και να θέλει κάποια οικογένεια να γλιτώσει από τη βαρβαρότητα το παιδί της, ξέρει πως αν το κάνει θα υπάρχουν συνέπειες.
Η εθνικότητα παίζει μεγάλο ρόλο στην επικράτηση της πρακτικής, ανάλογα με την κοινωνικοοικονομική τάξη και το επίπεδο της εκπαίδευσης. Μέλη συγκεκριμένων εθνικών ομάδων συχνά συμμορφώνονται με τους ίδιους κοινωνικούς κανόνες -συμπεριλαμβανομένου του αν θα υποβληθούν σε κλειτοριδεκτομή ή όχι, ανεξάρτητα από το πού ζουν. Χαρακτηριστικά, Σομαλοί που ζουν στην Κένυα προχωρούν στον ακρωτηριασμό, σε ποσοστό 94%, τη στιγμή που το νούμερο για τις γυναίκες της Κένυας είναι στο 21%.
Υπάρχει ποίημα της Σομαλίας, με τίτλο ‘Οι τρεις γυναικείες θλίψεις’ που αναφέρει “όπως μου έλεγε η γιαγιά μου, υπάρχουν τρεις γυναικείες θλίψεις: η μέρα της κλειτοριδεκτομής, το βράδυ του γάμου και η ημέρα της γέννας”.
Ο οργανισμός σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγείας των Ηνωμένων Εθνών (UNFPA) ότι από το 2015 έως το 2030 ο αριθμός των κοριτσιών που θα υποστούν αυτήν τη μορφή βίας θα φτάσει τα 68.000.000 σε 25 χώρες. Το 2030 θα είναι 4.6 εκατομμύρια τα παιδιά που θα σημαδευτούν στο σώμα και τη ψυχή, για πάντα.