Από τον Θωμά Γιούργα
Το editorial του Νόστιμον Ήμαρ*
Η μεγάλη ψευδαίσθηση της γενιάς μου, χονδρικά η γενιά των τριαντάρηδων, είναι πως έχουμε φτάσει κοντά στο τέλος της ιστορίας σχετικά με την πρόσβαση στη γνώση. Η πανεύκολη, άμεση πρόσβαση στον χωροχρόνο του ίντερνετ και ο χαοτικός βομβαρδισμός πληροφορίας από τα ηλεκτρονικά μέσα δημιουργεί την επικίνδυνη και λανθασμένη εντύπωση ότι η γνώση είναι εύκολη.
Αντιθέτως, αυτό που συντελείται μέρα με την μέρα, γενιά με την γενιά είναι η απαξίωση της αυτόνομης σκέψης και η τυφλή εμπιστοσύνη πως όλα είναι εν δυνάμει γνωστά «εκεί έξω» και όποτε το θελήσουμε. Για να δώσουμε ένα πολύ απλό παράδειγμα, σκεφτείτε πόσους αριθμούς τηλεφώνων έχετε απομνημονεύσει συγκριτικά με δέκα χρόνια πριν. Σκεφτείτε πόσα βιβλία διαβάζουμε στον ελεύθερο χρόνο μας ή αντίστροφα, πόσο ανούσιο χρόνο περνάμε αγκαλιά με τα κινητά και τις ταμπλέτες μας.
Η γνώση και η κατανόηση, όμως, είναι δύο διανοητικο-συναισθηματικές προσπάθειες & καταστάσεις που ξεκινάνε δομικά από μέσα μας. Βασίζονται στην αντίληψη, την φαντασία, την ενσυναίσθηση. Την περιέργεια, την υπομονή να διαβάσεις, να σκεφτείς κριτικά, να συνδέσεις, να στοχαστείς. Μιλώντας για υπομονή, είναι ενδεικτικό και άκρως ανησυχητικό το γεγονός ότι η χρονική διάρκεια κατά την οποία μπορεί κάποιος να μείνει συγκεντρωμένος σε κάτι (attention span) έχει αρχίσει να μειώνεται δραματικά στον σύγχρονο άνθρωπο. Σαν μια προσπάθεια υπαρξιακής διαφυγής από το ΤΩΡΑ.
Καίρια ευθύνη για αυτή τη μείωση συγκέντρωσης έχουν τα smartphones και όλη η σύγχρονη χαοτική κουλτούρα του «γνωσιακού fast food». Να δούμε δυο βιντεάκια στο YouTube, scroll down στο Facebook, πέντε τίτλοι ειδήσεων που πέρασαν από μπροστά μας. Ο βομβαρδισμός πληροφοριών και η έλλειψη συγκέντρωσης αλλά και διάθεσης εξερεύνησης μιας είδησης σε μεγαλύτερο βάθος, δημιουργεί ανθρώπους εύκολα χειραγωγήσιμους ως παθητικούς γνώστες.
Ένα τελευταίο παράδειγμα είναι η μάχη στο Χαλέπι. Άραγε, πόσα βιντεάκια που πέρασαν από τα μάτια μας, πόσοι τίτλοι ειδήσεων πόνταραν στο ότι ενώ θέλουμε να μάθουμε τι συμβαίνει, ταυτόχρονα δεν έχουμε την διάθεση ή / και τον χρόνο να το ψάξουμε σε μεγαλύτερο βάθος. Να διασταυρώσουμε την πληροφορία πριν την θεωρήσουμε γνώση, να ελέγξουμε τα βαθύτερα αίτια μιας κατάστασης ώστε να μη γίνουμε εύκολα θύματα προπαγάνδας.
Όσο περνάει ο καιρός, η πρόσβαση στην πληροφορία γίνεται τόσο εύκολη αλλά και χαοτική ώστε απαιτείται να εκπαιδεύσουμε από την μικρότερη δυνατή ηλικία, παιδιά και μαθητές να διατηρούν την εγγενή περιέργεια τους. Την αυτονομία της σκέψης τους. Την αμφιβολία και τον υγιή σκεπτικισμό. Την κριτική ανάλυση. Ειρωνικά, αυτές οι αρετές χάνονται όσο μεγαλώνει η διαθέσιμη γνώση. Και θα συνεχίσουν να χάνονται όσο μειώνεται η επαφή των μαθητών με μαθήματα όπως η Φιλοσοφία, η Γλώσσα, η Λογική, η Ψυχολογία. Καθόλου τυχαία, τα πλέον απαξιωμένα μαθήματα στην Ελλάδα του σήμερα.
*Το κείμενο δημοσιεύθηκε στο ένθετο του Νόστιμον Ήμαρ στον Δρόμο της Αριστεράς, την Παρασκευή 23.12.2016
Κάθε Σάββατο κυκλοφορεί στα περίπτερα το έντυπο Νόστιμον Ήμαρ ένθετο στον Δρόμο της Αριστεράς.
