Της Μαριάννας Αξιοπούλου
Ένα γήπεδο που κάποτε αποθέωσε το Ναζισμό, ετοιμάζεται να υποδεχτεί μια γιορτή! Η σκιά, όμως, δεν φεύγει και το (s)dna δεν αλλάζει εύκολα. Αυτή η προσέγγιση του τελικού δεν προσφέρεται για ένα ευχάριστο διάλειμμα.
Μια απόφαση στη Βαρκελώνη το 1931. Μια άνοδος στην εξουσία το 1933. Μια εντολή του Φίρερ το 1934. Ένα αμαρτωλό στάδιο. Ο «καλός Ναζί». Μια καταραμένη οικογένεια. Μια αυτοβιομηχανία που στήριξε τον φασισμό. Ένας σύνδεσμος οπαδών που τον νοστάλγησε. Ένας «γαμημένος Εβραίος» που ήθελε να γίνει πρόεδρος. Ένα κληρονόμος που το κατάφερε. Μια ιστορία που όσες φορές κι αν ειπωθεί πάντα θα προκαλεί φρίκη και ανατριχίλα… Γιατί το παζλ καταφέρνει να βρίσκει κομμάτια να συμπληρωθεί.
Το πρώτο κομμάτι πέφτει στο τραπέζι. Ασπρόμαυρο, ικανό να αποτυπώσει μόνο την είδηση: Στις 29 Απριλίου του 1931, σε μια ψηφοφορία που κόντρα στο καταστατικό γίνεται σε υποψήφια χώρα, η Ολυμπιακή Επιτροπή ρίχνει άκυρο στην Βαρκελώνη. Ανακοινώνει την απόφασή της να διεξαχθούν οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 1936 στο Βερολίνο. Η γερμανική κυβέρνηση πανηγυρίζει. Ο Βέρνερ Μαρτς λαμβάνει την εντολή να ανακαινίσει το Ολυμπιακό Στάδιο της πόλης, που είχε χτιστεί το 1916. Το 1933 η εντολή αλλάζει. Το κόμμα του Αδόλφου Χίτλερ έρχεται στην εξουσία και η προπαγάνδα χρειάζεται κάτι καινούργιο, κάτι επιβλητικό για να ταιριάζει με το προϊόν της Άριας Φυλής.
Ο διάσημος αρχιτέκτονας μαζί με τον αδελφό του αναλαμβάνουν το νέο έργο, το οποίο θα κόστιζε 42 εκ. μάρκα και θα χτιστεί πάνω από το παλαιό στάδιο. Η χωρητικότητα του κεντρικού σταδίου ήταν 110.000 θεατές και στο κέντρο της εξέδρας τοποθετείται ειδικός χώρος για τον Αδόλφο Χίτλερ και τη ναζιστική κυβέρνηση. Τα έργα κρατάνε περίπου δύο χρόνια, ενώ στη μετέπειτα βιογραφία του ο Άλμπερτ Σπέερ έγραψε ότι ο Φύρερ του ανέθεσε να παρέμβει στα σχέδια του σταδίου, καθότι του φάνηκαν πολύ μοντέρνα. Γράφει ότι εκείνος πρόσθεσε στο εξωτερικό του γηπέδου τις κολώνες που δίνουν άλλη δυναμική και ένα αναχρονιστικό στυλ, το οποίο λάτρεψε ο Χίτλερ.
Ο Σπέερ, άλλωστε, ήταν ένας από τους πιο στενούς του συνεργάτες, ο «αρχιτέκτονας του διαβόλου» όπως έμεινε στην ιστορία ή «ο καλός Ναζί», όπως παρουσίαζε αργότερα ο ίδιος τον εαυτό του. Μια αμφιλεγόμενη προσωπικότητα που κατόρθωσε να αποφύγει τη θανατική ποινή για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας στη δίκη της Νυρεμβέργης, δηλώνοντας μεταμέλεια, αλλά όχι και ευθύνη. Παράλληλα, φυσικά, είχε πλουτίσει με συλλογή έργων τέχνης που είχαν κλαπεί από την εβραϊκή κοινότητα και τα οποία διατηρούσε σε θυρίδα στο όνομα στενού του φίλου. Πέρασε είκοσι χρόνια στη φυλακή, εξέδωσε τρία βιβλία για το Τρίτο Ράιχ και πέθανε το 1981 σε ταξίδι στο Λονδίνο.
Επιχείρηση «Καθαρό Βερολίνο»…
Η άνοδος του Εργατικού Εθνικοσοσιαλιστικού Κόμματος στην εξουσία στις 30 Ιανουαρίου του 1933, προκάλεσε σύγχυση στην ΔΟΕ. Οι πρώτες εκφάνσεις του φασισμού διαφαίνονταν και οι Ολυμπιακοί Αγώνες δε θα μπορούσαν να διεξαχθούν σε μια πόλη που δεν αναγνώριζε ισότιμα ανθρώπινα δικαιώματα. Ο Αδόλφος Χίτλερ υπήρξε καθησυχαστικός και η επιχείρηση «Καθαρό Βερολίνο» ξεκινούσε… Από όλα τα εστιατόρια και τα ξενοδοχεία αφαιρέθηκαν οι πινακίδες που έγραφαν «οι Εβραίοι είναι ανεπιθύμητοι εδώ», ενώ υπάρχουν μαρτυρίες ότι έγινε σκούπα σε όλους τους Ρομά, που μεταφέρθηκαν σε ένα από τα πρώτα στρατόπεδα συγκέντρωσης σε προάστιο της πόλης.
Το Βερολίνο του 1936 έμοιαζε με πολιτισμένη πόλη, έστω κι αν οποιοδήποτε δημοσιογράφος ή απλός τουρίστας τολμούσε να μιλήσει με Εβραίους θα έπρεπε να γνωρίζει ότι μέχρι να φύγει από τη διοργανώτρια των Ολυμπιακών Αγώνων θα ήταν υπό τη στενή παρακολούθηση της Γκεστάπο. Η Φλόγα άναψε στο μεγαθήριο του Μαρτς και του Σπέερ την 1η Αυγούστου, με τον Αδόλφο Χίτλερ στα επίσημα και την παρέλαση όλων των χωρών να επικεντρώνεται στον Καγκελάριο της Γερμανίας.
Οι αγώνες είχαν τεράστια επιτυχία. Τέσσερα εκατομμύρια εισιτήρια πωλήθηκαν και ήταν η πρώτη Ολυμπιάδα που μεταδόθηκε τηλεοπτικά και ραδιοφωνικά. Θα έμοιαζαν όλα… τέλεια, αν δεν υπήρχε ο Τζέσι Όουενς να κερδίσει τέσσερα χρυσά μετάλλια και να γεννήσει ένα θρύλο. Κάποιοι θέλουν να λένε ότι ο Αδόλφος Χίτλερ έφυγε οργισμένος από το Στάδιο όταν τον είδε να κερδίζει, προκειμένου να αποφύγει την απονομή. Μόνο που η αλήθεια είναι ότι μια μέρα πριν, κατόπιν σύστασης της Ολυμπιακής Επιτροπής ότι θα «τους χαιρετάει όλους ή κανέναν», ο Καγκελάριος προτίμησε το συμβιβαστικό κανέναν και δεν κουνήθηκε ξανά από τη θέση του στο επιβλητικό θρόνο που του είχαν φτιάξει οι πιστοί του αρχιτέκτονες.
Αυτός ο θρόνος θα ήταν ένα από τα ελάχιστα αρχιτεκτονικά έργα που θα παρέμεναν όρθια εννέα χρόνια μετά τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Το Στάδιο του Βερολίνου, παρά την ισοπέδωση της πόλης από τους βομβαρδισμούς όταν οι συμμαχικές δυνάμεις προσέγγιζαν το αρχηγείο του Αδόλφου Χίτλερ και έφταναν στο τέλος του πολέμου, υπέστη μικρές ζημιές. Ήταν ένα από λιγοστά κτήρια που έμεινε σε αναγνωρίσιμη μορφή και επί της ουσίας είχε μόνο τρύπες από τα πολυβόλα όπλα. Εξάλλου, τον Μάρτιο του 1945 έγινε γύρω από το «Olympiastadion» η πιο χαρακτηριστική μάχη στην προσπάθεια της Σοβιετικής Ένωσης να το θέσει υπό τον έλεγχο της.
Μετά τον πόλεμο, οι χώροι του Σταδίου χρησιμοποιήθηκαν ως αρχηγείο των συμμαχικών δυνάμεων, ενώ όταν το 2000 αποφασίστηκε η ανακαίνισή του, οι εργάτες ήρθαν αντιμέτωποι με τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Μια σκουριασμένη βόμβα, ικανή να ισοπεδώσει όλο το οικοδόμημα, όπως έλεγαν οι πυροτεχνουργοί, βρέθηκε κάτω από τις εξέδρες, λίγο πιο πέρα από εκεί που άλλοτε παρακολουθούσε ο Αδόλφος Χίτλερ τα γεγονότα. Η περιοχή εκκενώθηκε σε ακτίνα 300 μέτρων γύρω από το Στάδιο και η βόμβα εξουδετερώθηκε με επιτυχία…
Το υπέδαφος του φασισμού!
«Όπως ξέρετε, δε συμπαθώ και τόσο πολύ τους Εβραίους. Αλλά αν ήμουν Εβραίος, τουλάχιστον θα ήμουν περήφανος γι’ αυτό. Αυτός δεν είναι». Η σκληρότητα του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου ήταν τέτοια, που οι ειδικοί θεωρούσαν φυσικό επόμενο να βρίσκονται τέτοιου τύπου βόμβες για τα επόμενα 50 και εξήντα χρόνια, μετά το τέλος του πολέμου. Οι πιο επικίνδυνες βόμβες, όμως, είναι εκείνες που δεν μπορούν να εξουδετερώσουν οι πυροτεχνουργοί.
Στην κηδεία του Τζιοβάνι Ανιέλι το 1945, ιδρυτή μιας ολόκληρης αυτοκινητοβιομηχανίας που στηρίχτηκε η ιταλική οικονομία, είχαν παραβρεθεί μόνο συγγενείς. Η πτώση του φασισμού στην Ιταλία, αλλά και σε ολόκληρη την Ευρώπη είχε στοχοποιήσει οποιονδήποτε είχε βοηθήσει τα καθεστώτα. Η FIAT ήταν η εταιρία που προμήθευε τόσο τον ιταλικό στρατό, όσο και τη «Wehrmacht» με οχήματα, όπως άλλωστε και ο καλός του φίλος και συνομιλητής του Χίτλερ, James Ford.
Ο Τζιοβάνι Τζιάνι Ανιέλι, ο εγγονός του, φαίνεται ότι κληρονόμησε από τον παππού περισσότερα από μια αυτοβιομηχανία και ένα όνομα. Κληρονόμησε εν μέρει τις πολιτικές πεποιθήσεις του ιδρυτή της FIAT, πολέμησε ενάντια στο ρωσικό μέτωπο (αλλά είχε και διπλωματικότητα να γίνει αργότερα μεταφραστής των συμμαχικών δυνάμεων) και δυσκολεύτηκε να αποδεχτεί ότι η κόρη του παντρεύτηκε έναν Εβραίο. Ο έτερος απόγονός του, ο Εντοάρντο, κληρονόμησε την κατάρα της οικογένειας Ανιέλι, με δεκάδες ξαφνικούς θανάτους και πέθανε το 2000 σε ηλικία 46 ετών. Κατ’ άλλους αυτοκτόνησε, κατ’ άλλους δολοφονήθηκε, ενώ ο πατέρας του τον είχε αποκληρώσει επειδή ασπάστηκε τον Ισλαμισμό.
Τα εγγόνια του Ανιέλι ήταν εκείνα που θα συνέχιζαν την αυτοκρατορία, παράλληλα με τα ανίψια του! Τα παιδιά της Μαργαρίτας και Άλαιν Ελκάν, ο οποίος έχει γράψει δεκάδες εβραϊκά βιβλία. Ο Λάπο και ο Τζον Φίλιπ Τζέικομπ, εκλεκτός του Τζιάνι και πλέον ο άνθρωπος που διαχειρίζεται την πλειοψηφία των επιχειρήσεων και, φυσικά, τη Γιουβέντους, στην οποία είναι πρόεδρος ο ξάδελφός του Αντρέα Ανιέλι. Στον πυρήνα των οπαδών των «μπιανκονέρι» τα ακροδεξιά στοιχεία είναι σπανιότερα από την υπόλοιπη Ιταλία. Ο προεξέχων σύνδεσμος των «ντρούγκι» απέχει από πολιτικές τοποθετήσεις, τη στιγμή που οι Viking, παλαιότερος σύνδεσμος, έχει επιδείξει φασιστικές συμπεριφορές και έχει κατηγορηθεί για επιθέσεις λεκτικές ή σωματικές.
Οι απαγορευμένοι «Boixos Nois»!
Ο λόφος Μονζουΐκ που κοιτάζει από τα 173 μέτρα υψόμετρο τη Βαρκελώνη μεταφράζεται απλά «ως λόγος των Εβραίων» και ήταν κάποτε εβραϊκό νεκροταφείο. Η θέση της, μαστιζόμενης από τον εμφύλιο, Ισπανίας στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο ήταν ουδέτερη, ωστόσο στην Καταλονία απαντάται μια από τις αρχαιότερες εβραϊκές συναγωγές που έχουν βρεθεί και παρότι ελέω Φράνκο θα περίμενε κανείς ότι η πολιτική πεποίθηση ήταν αντιφασιστική, υπήρξαν και εδώ ακροδεξιά φαινόμενα. Και, μάλιστα, ακραία…
Ο Λουίς Μπασάτ, δύο φορές υποψήφιος για την προεδρία της Μπαρτσελόνα, ήταν ένας βασικός λόγος να γίνει αισθητή η παρουσία των «boixos nois». «Αν θέλετε μπορεί να με φωνάζετε Λουίς Μπασάτ Κοέν. Έτσι γεννήθηκε και η μητέρα μου νιώθει άσχημα για όσα λέγονται. Ναι, είναι εβραϊκό όνομα και δεν έχω πρόβλημα να το αναγνωρίσω δημοσίως. Κανείς δεν μπορεί να εξαιρεί κανέναν λόγω φυλής, θρησκείας ή φύλου». Όχι και κανείς…
Οι οργανωμένοι οπαδοί του ιδρύθηκαν το 1981 με βασικά αριστερή ιδεολογία, είδαν μέσα στα επόμενα χρόνια να παρεισφρέουν όλο και περισσότεροι skinheads που άλλαξαν όλη την στάση. Ύψωσαν πανό με σβάστικες το 1985, λίγο μετά την τραγωδία στο Χέιζελ και αποκάλεσαν τον Μπασάτ «γαμημένο Εβραίο». Ο Γιόσεπ Νούνιεζ ήταν ο πρώτος που προσπάθησε να περιορίσει τη δράση τους και το κατόρθωσε, τουλάχιστον για τα ματς μέσα στο «Καμπ Νου». Ο Χουάν Γκασπάρ με την εκλογή του εκφράστηκε ανοικτά υπέρ τους και εκείνοι πρωτοστάτησαν στο «ματς της ντροπής», όπως έχει μείνει στην ιστορία το ντέρμπι με τη Ρεάλ Μαδρίτης, στο οποίο ο Λουίς Φίγκο επέστρεψε στην Βαρκελώνη.
Ο Γκασπάρτ είχε κερδίσει στις εκλογές τον Μπασάτ, όπως και αργότερα ο Λαπόρτα. Μόνο που ο τελευταίος απαγόρευσε την είσοδο στο «Καμπ Νου» στον συγκεκριμένο σύνδεσμο οπαδών, είδε στους τοίχους του σπιτιού του απειλητικά συνθήματα για τη ζωή του και δέχτηκε επίθεση από δύο μέλη των «Boixos nois» τον Φεβρουάριο του 2004 έξω από την οικεία του. Γνώμη δεν άλλαξε και οι ο εν λόγω σύνδεσμος περιορίζεται να ακολουθεί και να προκαλεί προβλήματα στους αγώνες της Β’ ομάδας της Μπαρτσελόνα!
Η πολιτική του σπουδαίου ισπανικού κλαμπ χαρακτηρίστηκε φιλοεβραϊκή στο πρόσφατο παρελθόν. Αφορμή ήταν η κυρίως πρόσκληση και τιμή στον Τζιλάντ Σαλίτ, που αφέθηκε ελεύθερος από τις δυνάμεις της Χαμάς, το 2012. Μια κίνηση που προκάλεσε δεκάδες διαμαρτυρίες και αντιδράσεις ανά τον κόσμο, ακόμα και μέσα στην ίδια την καταλανική κοινότητα. Το ποδόσφαιρο, όσο κι αν θέλει, δεν αποστασιοποιήθηκε ποτέ της πολιτικής, αντιθέτως ως ζωντανός οργανισμός αποτέλεσε κομμάτι της ή συνέχειά της.
Απόψε, το περίφημο στάδιο του Βερολίνου υποδέχεται ακόμα ένα σπουδαίο αθλητικό γεγονός. Υποδέχεται τον τελικό του Champions League, στην πιο χαρακτηριστική ετήσια ποδοσφαιρική γιορτή! Τον υποδέχεται 79 χρόνια μετά τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1936, 79 χρόνια μακριά από τον φασισμό. Το Βερολίνο δε θυμίζει σε τίποτα την πόλη που αποθέωνε τον Αδόλφο Χίτλερ. Δεν θυμίζει σε τίποτα την πόλη που ισοπέδωσαν οι συμμαχικές δυνάμεις. Το παζλ, όμως, παραμένει εκεί… Και τα κομμάτια συνεχίζουν να ταιριάζουν. Κατά καιρούς, επικίνδυνα.
Της Μαριάννας Αξιοπούλου
Πηγή:sdna.gr