Του Κώστα Βλαχόπουλου
Ήταν τέλη της δεκαετίας του ’90, όταν μετά τις επεμβάσεις του ΝΑΤΟ σε Κόσσοβο και Βοσνία, τα πρώτα προσφυγικά-μεταναστευτικά ρεύματα από τα Βαλκάνια άρχιζαν να καταφθάνουν στις χώρες της Βόρειας και κεντρικής Ευρώπης ζητώντας άσυλο. Λίγα χρόνια αργότερα, όταν οι συμμαχικές δυνάμεις αποφάσισαν να εμπλακούν σε δύο διαδοχικές πολεμικές συγκρούσεις σε Αφγανιστάν και Ιράκ, καταστρέφοντας υποδομές, ισοπεδώνοντας ολόκληρες πόλεις, οδήγησαν χιλιάδες ανθρώπους στην εξαθλίωση και την προσφυγιά. Το τελικό χτύπημα στην αποσταθεροποίηση της περιοχής δόθηκε στην αυγή της δεύτερης δεκαετίας του νέου αιώνα, όταν η σπίθα της Αραβικής Άνοιξης κατέληξε σε πολυετείς αιματηρές συγκρούσεις με κορύφωση τον συριακό εμφύλιο. Αποτέλεσμα ήταν να διαμορφωθούν οι συνθήκες για το μεγαλύτερο προσφυγικό-μεταναστευτικό ρεύμα μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Η αντίδραση των ευρωπαϊκών ελίτ όλη αυτή την περίοδο υπήρξε φοβική. Με τα μάτια στραμένα στο εσωτερικό των χωρών τους, «έδειξαν» τους μετανάστες ως την κύρια υπαρξιακή απειλή για τις ευρωπαϊκές κοινωνίες. Οι συγκεκριμένες φωνές στην Ευρώπη μετατρέπουν τους μετανάστες σε αποδιοπομπαίους τράγους για οτιδήποτε πάει στραβά. Απευθύνονται στους λαούς τους, κατηγορώντας χιλιάδες ανθρώπους ως εγκληματίες, ως απειλή για την εθνική ταυτότητα και τον ευρωπαϊκό πολιτισμό, και ως έναν σημαντικό κίνδυνο για την οικονομική σταθερότητα, την ανάπτυξη και το κράτος πρόνοιας. Κυβερνήσεις, κόμματα, και ινστιτούτα μιλούν εδώ και καιρό για κατάρρευση του ασφαλιστικού συστήματος σε πολλες ευρωπαϊκές χώρες, το οποίο δεν θα καταφέρει να εντάξει χιλιάδες νέους δικαιούχους.
Η δημόσια συζήτηση που διεξάγεται στην Ευρώπη για το μεταναστευτικό, η οποία ενορχητρώνεται κυρίως από τα media, τα κόμματα και άλλους θεσμούς, και η οποία στοχοποιεί μετανάστες και πρόσφυγες ως απειλή για τις οικονομίες των χωρών, αγνοεί ως τώρα, ότι οι ευρωπαϊκές οικονομίες και κυρίως ο «πλούσιος Βορράς» κάθονται πάνω στην βόμβα του δημογραφικού -ένα εκρηκτικό πρόβλημα που απειλεί περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο τις προοπτικές της οικονομικής ανάπτυξης και την βιωσιμότητα του κράτους πρόνοιας.
Στην πραγματικότητα, η Ευρώπη αποτελεί μια γηρασμένη ήπειρο. Ο πληθυσμός δυνάμενος να εργαστεί μειώνεται συνεχώς, ενώ ταυτόχρονα ο αριθμός των συνταξιούχων αυξάνεται.
Τα στοιχεία είναι αποκαλυπτικά.
Σύμφωνα με έκθεση της Κομισιόν, «η γήρανση του πληθυσμού αποτελεί μια από τις σημαντικότερες οικονομικές και κοινωνικές προκλήσεις τον 21ο αιώνα, καθώς θα επηρεάσει τους περισσότερους τομείς πολιτικής στην Ευρωπαϊκή Ένωση». Εκτιμάται, ότι το 2025, περισσότερο από το 20% των Ευρωπαίων θα είναι άνω των 65, με ιδιαίτερα υψηλή αύξηση να παρατηρείται στους άνω των 80. Αυτό θα έχει σοβαρό αντίκτυπο στις υπηρεσίες υγείας και θα καθορίσει το μέλλον των ασφαλιστικών συστημάτων στα περισσότερα κράτη-μέλη.
Στην ίδια έκθεση τονίζεται, ότι η Γερμανία είναι από τις πρώτες χώρες που επηρεάζεται από το φαινόμενο. Σύμφωνα με τις προβλέψεις, ο πληθυσμός της Γερμανίας θα μειωθεί από 81,3 εκατομμύρια που ήταν το 2013, σε 70.8 το 2060, ενώ σε μελέτη του Ινστιτούτου HWWI διαπιστώθηκε ότι η Γερμανία έχει το χαμηλότερο ποσοστό γεννήσεων στον κόσμο: 8.2 ανά 1000 άτομα μεταξύ 2008 και 2013.
Στην Πορτογαλία ο πληθυσμός βαίνει μειούμενος από το 2010 και το ερώτημα που προκύπτει από τους αναλυτές είναι που μπορεί να φτάσει αυτή η κατάσταση. Προβλέψεις της Εθνικής Στατιστικής Αρχής της Πορτογαλίας αναφέρουν ότι υπάρχει κίνδυνος ο πληθυσμός της χώρας να μειωθεί από σχεδόν 11 εκατομύρια που είναι σήμερα σε 6,3 το 2060.
Στην Ιταλία, οι συνταξιούχοι αυξάνονται χρόνο με τον χρόνο και υπολογίζεται ότι το 2050 θα φτάνουν το 19% του συνολικού πληθυσμού. Αν αναλογιστούμε ότι το ποσοστό αυτό σήμερα είναι 2,7% και συνυπολογίσουμε το γεγονός ότι η Ιταλία είναι η τέταρτη μεγαλύτερη οικονομία στην Ευρώπη, και μέλος των 7 πιο ισχυρών οικονομιών του πλανήτη, γίνεται εύκολα κατανοητό το μέγεθος του ποβλήματος. Στο ίδιο μοτίβο, η Ισπανία παρουσιάζεται ως η χώρα με ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά γεννήσεων στην Ευρώπη, με αποτέλεσμα το 2012 ο πληθυσμός της να μειωθεί για πρώτη φορά μετά από χρόνια, ενώ υπάρχουν περιοχές όπου για κάθε μωρό που γεννιέται, περισσότεροι από 2 άνθρωποι πεθαίνουν.
Σε αυτό το διαμορφωμένο πλαίσιο, οι μεταναστευτικές ροές θα αποδειχτούν σύντομα ευεργετικές. Οι νέοι άνθρωποι που έρχονται στην Ευρώπη για αναζήτηση εργασίας θα παίξουν τα επόμενα χρόνια σημαντικό ρόλο στην αναστροφή της κατάστασης στο δημογραφικό. Η συντηρητική στάση που έχει επιδείξει η ηγεσία της ΕΕ απέναντι στους μετανάστες τα τελευταία χρόνια, και η στοχοποίησή τους από τις πολιτικές ελιτ ως το απόλυτο κακό για τις ευρωπαϊκές κοινωνίες μπορεί να γυρίσει μπουμερανγκ.
Το κείμενο δημοσιεύθηκε στο ένθετο του Νόστιμον Ήμαρ στον Δρόμο της Αριστεράς, το Σάββατο 19.11.2016
Κάθε Σάββατο κυκλοφορεί στα περίπτερα το έντυπο Νόστιμον Ήμαρ ένθετο στον Δρόμο της Αριστεράς.
