Αποσπάσματα από δύο επιστολές που έγραψαν σημαντικά ονόματα του αναρχικού κινήματος.
Συμπληρώθηκαν 151 χρόνια από τη γέννηση του Βλαντίμιρ Ιλίτς Ουλιάνοβ, ή Λένιν όπως είναι ευρέως γνωστός, στη Ρώσικη Αυτοκρατορία το 1870. Πολλοί βρήκαν την ευκαιρία να αποδώσουν τιμές στον «μεγάλο ηγέτη της Επανάστασης», αναφερόμενοι φυσικά στην Οκτωβριανή ή Μπολσεβικική Επανάσταση και την κατάκτηση της εξουσίας από το μπολσεβικικό ρεύμα του Ρώσικου Σοσιαλδημοκρατικού Εργατικού Κόμματος.
Δεν είμαι σε καμία περίπτωση ιστορικός, ούτε μπορώ να ξέρω όλες τις λεπτομέρειες για τα γεγονότα που συνέβησαν τα πρώτα χρόνια του μπολσεβικικού καθεστώτος. Θα ήθελα όμως να σας παραθέσω αποσπάσματα από δύο επιστολές που έγραψαν σημαντικά ονόματα του αναρχικού κινήματος. Συγκεκριμένα, ένα κείμενο των Αλεξάντερ Μπέρκμαν και Έμμα Γκόλντμαν, από το 1922, και μία ανοιχτή επιστολή του Ουκρανού επαναστάτη Νέστωρ Μάχνο προς τους συντρόφους της Ισπανικής Επανάστασης, το 1931.
Σκοπός αυτού του άρθρου είναι να προτρέψει τον αναγνώστη να ερευνήσει σε μεγαλύτερο βάθος τις λεπτομέρειες πίσω από το εξουσιαστικό καθεστώς των μπολσεβίκων και του ηγετικού τους στελέχους, τον Λένιν, και να αναρωτηθεί για την επαναστατική εντιμότητα των σύγχρονων ακόλουθων του. Επιπλέον, να αναλογιστεί τις πολιτικές, οικονομικές και ανθρωπιστικές συνέπειες που επέφεραν οι επιλογές των Σοβιετικών ηγετών και τη θέση της ατομικότητας μέσα στη Σοβιετική κοινωνία.
Ζούμε σε μια εποχή όπου η πολιτική αστάθεια μπορεί να οδηγήσει μία κοινωνία σε μη γνώριμα μονοπάτια και είναι πολύ σημαντικό να είμαστε σωστά ενημερωμένοι για τις ιστορικές λεπτομέρειες πίσω από τις ιδεολογικές μας προτιμήσεις. Σε όποιο συμπέρασμα κι αν καταλήξετε, η αμφισβήτηση και η αυτοκριτική πρέπει να είναι πάντοτε αναπόσπαστο κομμάτι ενός επαναστατημένου και ελεύθερου ανθρώπου.
Αλεξάντερ Μπέρκμαν, Έμμα Γκόλντμαν [1]
Στοκχόλμη, 7 Γενάρη 1922
«Η δίωξη των επαναστατικών στοιχείων στη Ρωσία δεν έχει κοπάσει μετά την αλλαγή των πολιτικών και οικονομικών πολιτικών των μπολσεβίκων. Απεναντίας, έγινε ακόμα εντονότερη, δριμύτερη. Οι φυλακές της Ρωσίας, της Ουκρανίας, της Σιβηρίας είναι γεμάτες με άντρες και γυναίκες –και σε ορισμένες περιπτώσεις με μικρά παιδιά– που τολμάνε να κατέχουν απόψεις που διαφέρουν απ’ αυτές του κυβερνώντος Κομμουνιστικού Κόμματος. Λέμε «κατέχουν απόψεις» εσκεμμένα. Γιατί στη Ρωσία τού σήμερα δεν είναι καν απαραίτητο να εκφράσεις τη διαφωνία σου με λόγο ή με πράξη για να υποστείς σύλληψη· η απλή κατοχή αντίθετων απόψεων σε καθιστά νόμιμη βορά της ντεφάκτο υπέρτατης εξουσίας στον τόπο αυτόν, της Τσεκά, της παντοδύναμης εκείνης μπολσεβίκικης Οχράνα («υπηρεσίας για την προστασία της δημόσιας ασφάλειας και τάξης»), η οποία δε γνωρίζει ούτε νόμο ούτε ευθύνη.
Μα απ’ όλα τα επαναστατικά στοιχεία στη Ρωσία οι αναρχικοί είναι αυτοί που τώρα υφίστανται τον πλέον αδίστακτο και συστηματικό διωγμό. Η καταστολή τους απ’ τους μπολσεβίκους άρχισε ήδη απ’ τον Απρίλη του 1918, όταν η κομμουνιστική κυβέρνηση επιτέθηκε απρόκλητα κι απροειδοποίητα στην Αναρχική Λέσχη της Μόσχας και με τη χρήση πολυβόλων και πυροβόλων όπλων εκκαθάρισε όλη την οργάνωση. Ήταν η αρχή του αναρχοκυνηγητού, ωστόσο είχε σποραδικό χαρακτήρα, ξεσπούσε μια στο τόσο, με σχετικά ανοργάνωτο και συχνά αντιφατικό τρόπο. Έτσι, οι αναρχικές εκδόσεις μια επιτρέπονταν, μια απαγορεύονταν. Αναρχικοί συλλαμβάνονταν κάπου κι απελευθερώνονταν αλλού. Άλλοτε πυροβολούνταν κι άλλοτε, πάλι, πιέζονταν να δεχτούν πιο υπεύθυνες θέσεις.
Αυτή όμως η χαοτική κατάσταση τερματίστηκε απ’ το 10ο Συνέδριο του Ρωσικού Κομμουνιστικού Κόμματος, τον Απρίλη του 1921. Τότε ο Λένιν κήρυξε ανοιχτό και αμείλικτο πόλεμο όχι μόνο ενάντια στους αναρχικούς, αλλά κι ενάντια σε «όλες τις μικροαστικές αναρχικές και αναρχοσυνδικαλιστικές τάσεις», όπου κι αν αυτές εντοπίζονταν. Ήταν το σημείο καμπής απ’ όπου ξεκίνησε η συστηματική, οργανωμένη και πιο αδίστακτη εξόντωση των αναρχικών στην μπολσεβικοκρατούμενη Ρωσία. Μόνο τη μέρα της ομιλίας εκείνης του Λένιν, δεκάδες αναρχικοί, αναρχοσυνδικαλιστές και συμπαθούντες τους συνελήφθησαν στη Μόσχα και στην Πετρούπολη. Την επόμενη μέρα έγιναν μαζικές συλλήψεις συντρόφων μας σε όλη τη χώρα. Από τότε ο διωγμός συνεχίστηκε με αυξανόμενη βία, κι είναι πια αρκετά προφανές ότι, όσο μεγαλύτερους συμβιβασμούς κάνει το κομμουνιστικό καθεστώς με τον καπιταλιστικό κόσμο, τόσο εντονότερη γίνεται η δίωξή του εναντίον του αναρχισμού.»
Νέστωρ Μάχνο [2]
29 Απριλίου 1931
«Είναι, επίσης, απαραίτητο να βοηθηθούν οι εργαζόμενοι στο να δημιουργήσουν, άμεσα και επί τόπου, όργανα οικονομικής και κοινωνικής αυτοδιεύθυνσης – ελεύθερα σοβιέτ – καθώς και ένοπλα αποσπάσματα για την άμυνα των επαναστατικών κοινωνικών θεσμοποιήσεων, τις οποίες δεν θα πρέπει να διστάσουν να επιβάλουν, έχοντας, όμως, συνειδητοποιήσει και αρνηθεί κάθε πλαίσιο του δουλοπρεπούς του ρόλου τους. Μόνο μέσα απ’ αυτό το δρόμο και μ’ αυτά τα μέσα μιας γενικής κοινωνικής πρακτικής θα μπορέσουν οι αναρχικοί εργαζόμενοι να δράσουν αποτελεσματικά ενάντια σε κάθε τάση διαστρέβλωσης της επανάστασης από ένα νέο σύστημα εκμετάλλευσης. Κατά τη γνώμη μου, η FAI και η CΝΤ πρέπει να καταπιαστούν σοβαρά μ’ αυτήν την υπόθεση και να διαθέσουν γι’ αυτό το σκοπό, ομάδες πρωτοβουλίας σε κάθε πόλη και χωριό.
Με τον ίδιο τρόπο, δεν πρέπει να φοβηθούν να πάρουν στα χέρια τους την επαναστατική στρατηγική διεύθυνση – οργανωτική και θεωρητική – του κινήματος των εργαζομένων. Είναι φανερό ότι πρέπει να αποφύγουν να ενωθούν με τα πολιτικά κόμματα γενικά, και ιδιαίτερα με τους κομμουνιστές-μπολσεβίκους, γιατί υποθέτω ότι οι Ισπανοί «ομοτράπεζοι» θα είναι οι άξιοι συναγωνιστές των ρώσικων αφεντικών τους. Θα βαδίσουν στα ίχνη του Ιησουίτη Λένιν ή ακόμα και του Στάλιν, μην διστάζοντας να δηλώσουν το μονοπώλιό τους πάνω σ’ όλες τις κατακτήσεις της επανάστασης, κι αυτό για να επιβάλλουν την εξουσία του κόμματός τους στη χώρα, ένα σκοπό του οποίου τα βρωμερά αποτελέσματα έγιναν πράξη στη Ρωσία: απαγόρευση όλων των ελεύθερων επαναστατικών τάσεων και όλων των αυτόνομων εργατικών οργανώσεων.
Πράγματι, φαντάζονται ότι είναι οι μόνοι που πρέπει και μπορούν να διαθέτουν όλες τις ελευθερίες και τα δικαιώματα της επανάστασης. Θα προδώσουν, λοιπόν, μοιραία τους συμμάχους τους και τον σκοπό ακόμα της επανάστασης. Η Ισπανική Επανάσταση είναι η υπόθεση ολόκληρου του κόσμου και σ’ αυτό το έργο είναι αδύνατος ένας κοινός προσανατολισμός με το κόμμα που, στο όνομα της δικτατορίας του στη χώρα, δεν θα δίσταζε να ξεγελάσει τους εργαζόμενους και ν’ αρπάξει όλες τις επαναστατικές κατακτήσεις για να γίνει ο χειρότερος δεσπότης και εχθρός των ελευθεριών και δικαιωμάτων του λαού. Το Ρωσικό παράδειγμα πρέπει να σας κάνει να αποφύγετε το να φτάσετε εκεί ώστε η κομμουνιστική-μπολσεβίκικη συμφορά να μην μπορέσει να πατήσει πόδι στο επαναστατημένο έδαφος της Ισπανίας! Ζήτω η ένωση των εργαζομένων, αγροτών και εργαζομένων διανοούμενων όλης της Ισπανίας. Ζήτω η Ισπανική Επανάσταση σε πλέρια ανάπτυξη προς ένα καινούριο κόσμο κατακτήσεων, των πιο χειραφετημένων κάτω από το λάβαρο του αναρχισμού.»
[1] https://athens.indymedia.org/post/1352097/
[2] https://athens.indymedia.org/post/512191/