– Η Διεθνής Επιτροπή του 1857:
Η εμπειρία του Διεθνούς Ελέγχου του 1898, δεν ήταν κάτι καινούργιο ή πρωτόγνωρο για την τότε Ελλάδα. Ήδη υπήρχε η εμπειρία από την Διεθνή Επιτροπή του 1857(θα υπάρξει ειδική ανάρτηση μελλοντικά για τα γεγονότα αυτά). Η επιτροπή αυτή συγκροτήθηκε στις αρχές του 1857 και απαρτίζονταν από τους αντιπροσώπους των «προστάτιδων» δυνάμεων για να εξετάσει τη δημοσιονομική κατάσταση της Ελλάδος. Σκοπός ήταν να διαπιστωθεί ο βαθμός δυνατότητας του Ελληνικού Δημοσίου να εξυπηρετήσει τα τοκοχρεολύσια του δανείου των 60.000.000 φράγκων του 1832.
Ο συμβιβασμός επήλθε το 1860 και ακολούθησε το 1864 οριστικός διακανονισμός. Η βασική όμως διαφορά με τον Διεθνή Οικονομικό Έλεγχο του 1898 είναι ότι ο Διεθνής Έλεγχος του 1857 εξαντλήθηκε στην προσωρινή παρουσία της λεγόμενης «Οικονομικής Εξεταστικής Επιτροπής». Η επιτροπή αυτή, εκ των κ. Th. Wyse, Α. Ozeroff και Ch. de Monthérot, εργάσθηκε 2 χρόνια και τελικά εξέδωσε μία «Γενική Έκθεση» που υπογράφτηκε από τους τρεις πρεσβευτές, προς τις τρεις (πιστώτριες) Δυνάμεις, την Αγγλία, τη Γαλλία, και τη Ρωσία και τελικά τυπώθηκε στο Λονδίνο τον Απρίλιο του 1860. Η έκθεση δημοσιεύθηκε στα Γαλλικά και στα Αγγλικά από την Αγγλική κυβέρνηση με τον τίτλο: General report of the Commission appointed at Athens to examine into the financial condition of Greece. London 1860.
Η Επιτροπή αυτή επιζήτησε τον έλεγχο των οικονομικών της χώρας από το 1845 (αν και η χρονολογία δεν ήταν δεσμευτική). Εξέτασε τον τρόπο εισπράξεως και γενικότερα τα έσοδα μέσα σε ένα ευρύτερο πλαίσιο έρευνας του διοικητικού συστήματος σε σχέση με το δημόσιο λογιστικό και τους δημοσιονομικούς μηχανισμούς. Όμως δεν ήταν του ιδίου βαθμού πίεσης και ελέγχου ως προς τη χάραξη εθνικής οικονομικής πολιτικής όπως η ΔΟΕ του 1898. Επίσης είχε μικρή χρονικά παρουσία (1857-1859).
– Ο Διεθνής Οικονομικός Έλεγχος του 1898:
Με τον όρο «Διεθνή Οικονομικό Έλεγχο» (ΔΟΕ) εννοούμε τον έλεγχο της οικονομικής διαχείρισης του Κράτους από μια πολυμερή επιτροπή εκπροσώπων των διεθνών δανειστών του με σκοπό την εξασφάλιση της αποπληρωμής των ξένων δανείων. Βέβαια η εμπειρία του οικονομικού ελέγχου της οικονομίας ενός κράτους από ομάδα διεθνών δανειστών ούτε σε διεθνές επίπεδο ήταν κάτι πρωτότυπο.
Ανάλογα παραδείγματα (ενδεικτικά) υπήρξαν στην Τυνησία το 1869 με την Commission Financière Internationale. Με τη σύσταση τριμερούς επιτροπής Γαλλίας, Γερμανίας, Ιταλίας που ακολούθησε την πτώχευση της Τυνησίας το 1869. Την επιτροπή της Αιγύπτου το 1876 που και αυτή είχε ιστορία δεκαετιών (Caisse de la Dette Publique). Του Συμβουλίου για τη διαχείριση του Οθωμανικού χρέους (Ottoman Public Debt Administration) το 1881 μετά τη στάση πληρωμών που είχε κηρύξει η Οθωμανική Αυτοκρατορία το 1876 κτλ. Οι πτωχευμένες χώρες με βάση την εμπειρία του 19ου αιώνα αναγκάζονταν να πληρώσουν τα χρέη τους με διάφορους τρόπους πίεσης, όπως ήταν οι στρατιωτικού τύπου επεμβάσεις, οι αποκλεισμοί από τις χρηματαγορές, τη ναυτιλία και το εμπόριο, οι οικονομικές κυρώσεις, η άρνηση παροχής εμπορικής πίστωσης, η αδυναμία νέου δανεισμού.
Η Ελλάδα από το τέλος του 1893 ανέστειλε την πληρωμή των χρεολυσίων του εξωτερικού χρέους. Κατόπιν άρχισαν διαπραγματεύσεις με τους ξένους δανειστές με διάρκεια 4 χρόνια (σε κύκλους επαφών), αλλά όλες οι προσπάθειες συμβιβασμού με τους ξένους δανειστές απέτυχαν. Και μέσα σε όλα αυτά ο σύντομος ελληνοτουρκικός πόλεμος του 1897 οδήγησε την Ελλάδα στην υπογραφή προσωρινής συνθήκης ειρήνης το Σεπτέμβριο επιδικάζοντας στην Τουρκία μια τεράστια αποζημίωση(θέμα για το οποίο θα υπάρξει ειδική ανάρτηση). Το ποσό των 4.000.000 τούρκικων λιρών που τελικά ορίστηκε ως αποζημίωση πίεζε προς την αναγκαστική επιλογή του εξωτερικού δανεισμού.
Ο οριστικός συμβιβασμός ανάμεσα στην Ελληνική Κυβέρνηση και τους δανειστές επικυρώθηκε με το νόμο που ψήφισε το ελληνικό Κοινοβούλιο (ΒΦΙΘ Περί Διεθνούς Ελέγχου), τον οποίο παρουσιάζουμε στην ανάρτηση αυτή. Άρχισε να λειτουργεί στις 28 Απριλίου 1898. Η επίσημη ονομασία του οργανισμού που ανέλαβε τη διαχείριση της ελληνικής οικονομίας ήταν αρχικά «Διεθνής Επιτροπή Ελέγχου». Ο όρος αυτός (όπως αναφέρεται στην ΙτΕΕ) «όζων δουλείας» αντικαταστάθηκε ύστερα από ένα χρόνο με τον όρο «Διεθνής Οικονομικός Έλεγχος». Σε επίσημα κείμενα συναντούμε επίσης και τον όρο «Διεθνής Οικονομική Επιτροπή», «Διεθνής Έλεγχος».Στην ιστορία όμως έμεινε ο όρος έλεγχος, γιατί αυτό ακριβώς ήταν. (Στη σύνθεση της Επιτροπής αυτής θα γίνει αναφορά στο Β’ μέρος).
Η συμφωνία περιείχε ένα πρόγραμμα αναδιάρθρωσης χρέους και την επιβολή ενός προγράμματος για τη σταθερότητα της ελληνικής οικονομίας σχεδιασμένο από τη ΔΟΕ. Βασικός στόχος του «Μνημονίου» του 1898 ήταν η δημοσιονομική προσαρμογή και η επιβολή νομισματικής σταθερότητας. Παράλληλα με την καταβολή της αποζημίωσης στην Τουρκία εκχωρήθηκαν κρατικά έσοδα και διακανονίζονταν οι εξοφλήσεις των παλαιότερων χρεών.
Έρευνα: Σταύρος Β.Τσίπρας – δικηγόρος