O Χάουαρντ Ζιν ήταν μια φωνή σοφίας και φωτεινό παράδειγμα αξιοπρέπειας
Ο Μαρξ μπαίνει, φορώντας μαύρη ρεντιγκότα και μαύρο γιλέκο, λευκό πουκάμισο και μαύρο παπιγιόν και μας λέει: «Ζήτησα να επιστρέψω, έστω για λίγο… Εκεί πάνω επιτρέπεται να διαβάζεις, ακόμα και να βλέπεις ανθρώπους, αλλά όχι να ταξιδεύεις.
Φυσικά, διαμαρτυρήθηκα. Και είχα αρκετή συμπαράσταση… Ο Σωκράτης, παραδείγματος χάριν, τους είπε: “Ζωή χωρίς ταξίδια δεν αξίζει να τη ζεις!”. Ο Γκάντι έκανε απεργία πείνας. Ο Μαρκ Τουέιν με υπερασπίστηκε με τον δικό του παράξενο τρόπο. Ο Βούδας έψαλε: Ωμμμμμ! Οι υπόλοιποι σιώπησαν. Θεέ μου, πεθαμένοι άνθρωποι, τι είχαν να φοβηθούν;».
Ετσι αρχίζει το βιβλίο «Ο Μαρξ στο Σόχο» (εκδόσεις Αιώρα), του συγγραφέα Χάουαρντ Ζιν. Ο συγγραφέας μάς καλεί να διαδώσουμε τα νέα: ο Μαρξ επέστρεψε από την «άλλη ζωή»! Ο Μαρξ επέστρεψε στο Σόχο. Απαυδισμένος από τις επιθέσεις που δέχεται, αιτείται στις αρχές του άλλου κόσμου να επιστρέψει στη ζωή για να αποκαταστήσει την τιμή του.
Οταν του ζήτησαν να μιλήσει στη Μαρξιστική Εταιρεία του Λονδίνου, ο Μαρξ είχε ξεκαθαρίσει: «Μα δεν μπορώ! Εγώ δεν είμαι μαρξιστής!»
Τώρα εξομολογείται στη σύζυγό του: «Φοβάμαι ότι η επανάσταση θα πέσει σε χέρια ατόμων που είναι κόλακες όταν δεν έχουν εξουσία και φανφαρόνοι όταν την αποκτήσουν. Δογματιστές! Θα στήσουν ένα νέο ιερατείο, μαύρες λίστες και εκτελεστικά αποσπάσματα».
Ο Μαρξ τού σήμερα πικραμένος αναρωτιέται τι παιδεία έχουν αυτοί που λένε ότι επειδή κατέρρευσε η Σοβιετική Ενωση, οι αρχές του κομμουνισμού είναι νεκρές: «Το ακούσατε αυτό; Μια ένωση! Αντιλαμβάνονται ποιος είναι ο στόχος του κομμουνισμού; Η ελευθερία του ατόμου! Να σκοτώνεις αυτόν που διαφωνεί μαζί σου; Αυτό είναι ο κομουνισμός για τον οποίο έδωσα εγώ τη ζωή μου;
»Επέτρεψαν άραγε οι φανατικοί των ιδεών μου στους πολίτες να διαβάσουν το γράμμα που έστειλα στη Νιου Γιορκ Τρίμπιουν, στο οποίο διακήρυττα πως η θανατική ποινή δεν έχει θέση σε καμιά κοινωνία που αυτοχαρακτηρίζεται πολιτισμένη;».
Κάπου στη μέση της φανταστικής περιπλάνησης του Μαρξ έρχεται κι ο Μπακούνιν. Διαφωνούν σε πολλά, μα ο Μαρξ τού αναγνωρίζει πως είχε το κουράγιο, παρά τις φυλακές και τις εξορίες, να σπείρει την επανάσταση παντού.
Μετά θάνατον, ο Μαρξ ομολογεί πως δεν περίμενε ότι ο καπιταλισμός θα είχε τέτοιες ικανότητες επιβίωσης. Εκανε λάθος, παραδέχεται, που νόμιζε το 1848 ότι το άρρωστο καπιταλιστικό σύστημα ήταν στα τελευταία του. «Επεσα έξω», λέει, «γύρω στα διακόσια χρόνια. Αλλά, πού θα πάει, θα αλλάξει. Ολα τα σημερινά συστήματα θα αλλάξουν. Οι άνθρωποι δεν είναι βλάκες. Σήμερα οι άνθρωποι, περισσότερο από ποτέ, διασχίζουν σύνορα. Οι ιδέες διασχίζουν κι αυτές σύνορα».
Θυμάμαι πριν από κάποια χρόνια, στη Διεθνή Εκθεση Βιβλίου στη Θεσσαλονίκη, γνώρισα τον Αμερικανό συγγραφέα του βιβλίου, Χάουαρντ Ζιν. Ηταν καλεσμένος. Ετυχε να μένουμε στο ίδιο ξενοδοχείο. Ενα από τα βράδια που γύριζα, είδα στο λόμπι μια παράξενη εικόνα: σ’ έναν από τους καναπέδες του σαλονιού καθόταν ο Ζιν και μπροστά στα πόδια του, στο πάτωμα, δεκάδες νέοι άνθρωποι συζητούσαν μαζί του.
Κάθισα κι εγώ κοντά τους να μοιραστώ λίγη από τη μαγεία της ατμόσφαιρας και μας πήρε το ξημέρωμα. Η φωνή του Χάουαρντ Ζιν ήταν μια φωνή σοφίας και φωτεινό παράδειγμα αξιοπρέπειας και ακεραιότητας.
Πάνε έξι χρόνια που «έφυγε». Μα θυμήθηκα μια από τις κουβέντες του, τώρα που η τρομοκρατία μάς κυκλώνει: «Δεν υπάρχει σημαία αρκετά μεγάλη για να καλύψει την ντροπή να σκοτώνεις αθώους ανθρώπους». Αραγε ο Μαρξ τι θα έλεγε σήμερα;