Κείμενο – ανάρτηση του ιστορικού Μενέλαου Χαραλαμπίδη για τους 200 κομμουνιστές πολιτικούς κρατούμενους, που εκτελέστηκαν την Πρωτομαγιά του 1944 στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής.
ΟΙ 200 ΤΗΣ ΠΡΩΤΟΜΑΓΙΑΣ
Όσοι και όσες ασχολούμαστε με το παρελθόν, δημιουργούμε αφηγήματα μέσα από τα οποία «μεταφέρουμε» το παρελθόν στο παρόν. Αυτό βέβαια δεν το κάνουν μόνο οι ιστορικοί. Στον κινηματογράφο, το θέατρο, τη λογοτεχνία, στις οικογενειακές αφηγήσεις, υπάρχει παντού ένα αφήγημα. Εκεί που διαφοροποιείται το αφήγημα των ιστορικών είναι στην τεκμηρίωση και την έρευνα που απαιτείται για να τηρηθούν οι προϋποθέσεις της επιστημονικής διαδικασίας.
Αν θέλουμε να αφηγηθούμε την ιστορία των 200 κομμουνιστών πολιτικών κρατουμένων, που εκτελέστηκαν την Πρωτομαγιά του 1944 στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής, αφετηρία μας δεν μπορεί να είναι η περίοδος της Κατοχής, αλλά αυτή της δικτατορίας της 4ης Αυγούστου 1936. Και αυτό διότι, η μεγάλη πλειοψηφία των 200 είχε συλληφθεί από τις αρχές ασφαλείας του δικτατορικού καθεστώτος του Ιωάννη Μεταξά την περίοδο 1936-1939 και παραδόθηκαν από τις ελληνικές αρχές στα γερμανικά στρατεύματα, όταν αυτά εισέβαλαν στη χώρα τον Απρίλιο του 1941. Όμως και μετά την κατάληψη της χώρας από τους Γερμανούς και τους συμμάχους τους, η διοίκηση των χώρων κράτησης των κομμουνιστών παρέμεινε στα χέρια της Ελληνικής Βασιλικής Χωροφυλακής. Με άλλα λόγια, οι 200 ήταν πρωτίστως θύματα του αντικομμουνιστικού ελληνικού κράτους του μεσοπολέμου και δευτερευόντως των Γερμανών κατακτητών.
Θα κλείσω με μερικές σύντομες επισημάνσεις, σύμφωνα με την έρευνα που διενεργώ εδώ και χρόνια για την ταυτοποίηση των θυμάτων της Κατοχής:
- Στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής δεν εκτελέστηκαν μόνο οι 200, αλλά τουλάχιστον 640 αντιστασιακοί, όπως μας δείχνει η εξαιρετική έρευνα ενός αντιστασιακού, του Γιάννη Κουβά και του συνεργάτη του Μιχάλη Βασιλείου, στο βιβλίο «Σκοπευτήριο Καισαριανής. Η ματωμένη καρδιά της Ελλάδας», Εντός, 2003.
- Μεταξύ των 200 εκτελεσμένων της Πρωτομαγιάς του 1944, υπήρχαν και τουλάχιστον 22 μέλη του ΕΑΜ, τα οποία είχαν συλληφθεί κατά τη διάρκεια της Κατοχής από την Ελληνική Βασιλική Χωροφυλακή, η οποία τα παρέδωσε στους Γερμανούς προς εκτέλεση.
- Μεταξύ των 200 της Πρωτομαγιάς υπήρχαν τουλάχιστον τρεις αρχειομαρξιστές και τέσσερις τροτσκιστές.
- Η εκτέλεση των 200 ήταν η μεγαλύτερη ομαδική εκτέλεση στην Αθήνα και έφερε ιδιαίτερο συμβολικό φορτίο. Όμως τον ίδιο μήνα, από την ίδια «δεξαμενή» άντλησης κρατουμένων προς εκτέλεση, το στρατόπεδο συγκέντρωσης Χαϊδαρίου, οδηγήθηκαν στο εκτελεστικό απόσπασμα άλλοι τουλάχιστον 100 αντιστασιακοί του ΕΑΜ στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής και άλλοι περίπου 250, στους Αγ. Θεοδώρους Κορινθίας (3 Μαΐου), στα Μέγαρα (3 και 17 Μαΐου), στην Ριτσώνα Βοιωτίας (16 Μαΐου), στον Ασπρόπυργο (27 Μαΐου) και στις Ερυθρές Αττικής (27 Μαΐου).
Θα μπορούσαμε να έχουμε μια σαφέστερη εικόνα για τα θύματα αυτά, καθώς έχουμε ηθική υποχρέωση να τιμούμε τη μνήμη τους. Όμως το ελληνικό κράτος εξακολουθεί να κρατά κλειστά, τα πολύτιμα για την έρευνα αρχεία των ελληνικών υπηρεσιών ασφαλείας, παρά το γεγονός ότι έχουν περάσει σχεδόν 80 χρόνια από τη λήξη του πολέμου και 85 χρόνια από την περίοδο της δικτατορίας του Ιωάννη Μεταξά.