Από τον Γιάννη Μανέτα*
Ο άνθρωπος εξημέρωσε τη φωτιά πριν από 800.000 χρόνια. Και η φωτιά με τη σειρά της λειτούργησε ως περιβαλλοντική δύναμη για την αυτοεξημέρωση του ανθρώπου. Μία από τις αλλαγές που επέφερε η φωτιά ήταν η μεταφορά μέρους της πέψης των τροφών στο τσουκάλι. Οι τροφές τώρα είναι πιο μαλακές και μειώνεται η ανάγκη για ισχυρούς και ογκώδεις μασητικούς μυς. Ένα μέρος τους λοιπόν απαλλάσσεται από τη μάσηση. Και επειδή στην εξέλιξη τίποτα δεν πάει χαμένο, οι απελευθερωμένοι προσωπικοί μυς αναλαμβάνουν τώρα μία άλλη λειτουργία: δίνουν τη δυνατότητα στο ανθρώπινο πρόσωπο να γίνει το εκφραστικότερο μέσα στο ζωικό βασίλειο.
Πολύ πριν εμφανιστεί η γλώσσα, τα εσωτερικά συναισθήματα εξωτερικεύονται στο πρόσωπο και προστίθενται στη γλώσσα του σώματος, που υπάρχει σε όλα τα θηλαστικά. Πολύ πριν η γλώσσα τους δώσει ονόματα, τα σήματα της επιδοκιμασίας, της αποδοκιμασίας, της εμπιστοσύνης, της χαράς, της ευτυχίας, της λύπης, του θυμού, της απέχθειας, της έκπληξης, του φόβου, της περιφρόνησης, της συμφωνίας και της διαφωνίας εκπέμπονται σιωπηλά μεν, ωστόσο εύγλωττα, ενισχύοντας τις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις και την κατανόηση μεταξύ των ανθρώπων.
Η μάσκα σήμερα τα καλύπτει. Και χτες είχα την ευκαιρία να το διαπιστώσω έμπρακτα σε μία ‘διά ζώσης’ ομιλία σε φοιτητές, όπου, αναγκαστικά, φορούσαμε μάσκες. Όλα τα χρόνια της διδασκαλίας μου στο πανεπιστήμιο έπαιρνα θάρρος (ή το έχανα), παρατηρώντας τις εκφράσεις του προσώπου τους. Χτες ταξίδεψα σε θολά νερά.
Παλιότερα πίστευα ότι τα μάτια είναι το εκφραστικότερο μέρος του προσώπου. Χτες κατάλαβα ότι το πρόσωπο είναι εκφραστικά αδιαίρετο.
*Ο Γιάννης Μανέτας είναι ομότιμος καθηγητής Φυσιολογίας Φυτών, στο Τμήμα Βιολογίας του Πανεπιστημίου Πατρών.