Του Παναγιώτη Χαλούλου
«Μ’ αρέσουν τα ποιήματα που ζουν στο δρόμο, έξω απ’ τα βιβλία: αυτά που τουρτουρίζουν στις γωνιές κι όλο καπνίζουν σαν φουγάρα· που αναβοσβήνουν, μες στη νύχτα, σαν Χριστουγεννιάτικα λαμπάκια…»
[Νίκος Χουλιαράς, Τα ποιήματα στο δρόμο]
Ένα τέτοιο ποίημα διάβασα τις μέρες αυτές, παλιό, γραμμένο στα τέλη της επταετούς δικτατορίας, στη μεταπολίτευση, όταν όλοι πιστεύαμε πως αφήσαμε πίσω τις καταστάσεις που καταδυνάστευαν τη ζωή των πολιτών, τότε που όλοι ελπίζαμε πως η ζωή πήρε μια ανοδική πορεία, σε μια δημοκρατική ομαλότητα. Το ποίημα αυτό είναι του Νίκου Παππά (1906-1997) και, βέβαια, δεν άφηνε περιθώρια σε αυταπάτες, γνώριζε καλά ο ποιητής πόσο δύσκολη είναι η πορεία προς ένα καλύτερο κόσμο, εμπόδια δεν αποτελούν μόνο οι δικτατορίες, καθόσον αυταρχισμός ενδέχεται να εμφανιστεί οποιαδήποτε χρονική στιγμή. Αγώνας είναι η πορεία προς τη βελτίωση των συνθηκών της ζωής, ένα βήμα μπρος κι άλλα προς τα πίσω. «Όλα μια κωμωδία. Όλα μια τραγωδία…»
Ελληνική συνέχεια…
Αγωνίζομαι να περάσω
στο βελόνι μια λεπτή κλωστή,
να κλείσω μια οπή μικρούλα
που έχει ανοίξει εδώ στο στήθος μια ματιά.
Το βελόνι είναι από σκληρή πραγματικότητα
η κλωστή είναι από όνειρο τρυφερό
θα προλάβω;
Τ’ όνειρο
η κλωστή
το βελόνι, η άγρια πραγματικότητα…
Όλα μια κωμωδία. Όλα μια τραγωδία…
Εν τούτοις, να είσαστε βέβαιοι,
υπάρχει
το Σκοπευτήριο της Καισαριανής
στο Χαϊδάρι ένα στρατόπεδο
το Βίτσι και ο Γράμμος
και το Μετσόβιο Πολυτεχνείο
στη μνήμη των Ελλήνων ενεδρεύοντα…
[Νίκος Παππάς, Από τη συλλογή Μετά την 21ην, 1974]
Τη νιώσαμε πολλές φορές την αυταρχικότητα από τότε κι εμείς, που ως παιδιά κατά την επταετία της χούντας ή νωρίτερα στην ασταθή δημοκρατία λίγο ή καθόλου δεν τα καταλάβαμε τα τραγικά γεγονότα εκείνων των εποχών και μόνο ως ιστορικά γεγονότα τα μάθαμε, διαβάζοντάς τα ή βλέποντάς τα σε έργα κινηματογραφικά (όπως την ταινία «Ζ» του Κώστα Γαβρά).
Μεγάλοι πλέον, από τα φοιτητικά χρόνια και μετά, ζήσαμε τον αυταρχισμό, και με θύματα, νεκρούς, είτε από φασιστικές ομάδες είτε από τα αστυνομικά όργανα, που δήθεν επιβάλλουν την «τάξη», ακόμα και αν δημιουργούν «αταξία», όταν επιτίθενται αναίτια σε πολίτες κάνοντας κατάχρηση εξουσίας, όπως αυτές λίγο καιρό πριν, στις μέρες μας, λόγω υπερβάλλοντος ζήλου κατά τους ελέγχους, χτυπώντας με μανία μόνο και μόνο γιατί τους ζήτησαν να εξηγήσουν τις απαγορεύσεις!…
Δεν έφτιαξε η ζωή μας ούτε μετά τη δικτατορία και την επάνοδο της δημοκρατίας, πιο σωστής από την προδικτατορική-νόθα δημοκρατία. Καθημερινά πρέπει να επαγρυπνούμε, είδαμε το νεοναζισμό και τη Χρυσή Αυγή, καταδικάσαμε την πρακτική τους, αλλά ο αυταρχισμός και η βία καθημερινά επανεμφανίζονται, με διάφορες μορφές!…
Όνειρα τρυφερά κεντάμε, βελόνα η σκληρή πραγματικότητα μάς κεντά, προσπαθώντας να μας διαπεράσει! Παρηγοριά και ανάσα η τέχνη, τουλάχιστο αυτή είναι ο καμβάς για τα όνειρά μας!
Αλλά σε τέτοιες ανώμαλες καταστάσεις έχουμε χρέος να αντιστεκόμαστε, καθημερινά να είμαστε εν εγρηγόρσει, όπως λέει και ο σπουδαίος ποιητής Μιχάλης Κατσαρός:
Αντισταθείτε
σ’ αυτόν που χτίζει ένα μικρό σπιτάκι
και λέει: καλά είμαι εδώ.
Αντισταθείτε σ’ αυτόν που γύρισε πάλι στο σπίτι
και λέει: Δόξα σοι ο Θεός…
Αντισταθείτε
σ’ αυτόν που χαιρετάει απ’ την εξέδρα ώρες
ατελείωτες τις παρελάσεις…
Αντισταθείτε…
σ’ όλους τους αδιάφορους και τους σοφούς
στους άλλους που κάνουνε το φίλο σας
ως και σε μένα, σε μένα ακόμα που σας ιστορώ
αντισταθείτε.
Τότε μπορεί βέβαιοι να περάσουμε προς την
Ελευθερία.
[Μιχάλης Κατσαρός, Η διαθήκη μου, αποσπάσματα]