Όσφρηση, ερωτική έλξη και πολιτική ιδεολογία

Όσφρηση, ερωτική έλξη και πολιτική ιδεολογία: σχετίζονται περισσότερο απ’ ότι μπορούμε να φανταστούμε.

Πρόσφατη έρευνα[i] καταλήγει σ’ ενδιαφέροντα συμπεράσματα.

Ο άνθρωπος δεν είναι ορθολογικό ον. Η ανθρώπινη συμπεριφορά καθοδηγείται από ένα σύνολο παραγόντων που ουδεμία σχέση δεν έχουν με τις ορθολογικές αποφάσεις οι οποίες θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε μεγιστοποίηση της ατομικής ευημερίας. Αυτήν την αλήθεια την παραδέχονται ψυχολόγοι μετά από χρόνια συμπεριφορικών παρατηρήσεων, την αποδεικνύουν νευρολόγοι με τη χρήση της Λειτουργικής Μαγνητικής Τομογραφίας και νευροχημικών πειραμάτων και πλέον την ενσωματώνουν οικονομολόγοι σε νέα μοντέλα και θεωρίες. Όχι μόνο αποδεικνύεται ότι ο άνθρωπος έχει πιο πολλές ατέλειες απ’ ότι πιστεύαμε πριν  μερικές δεκαετίες αλλά το χειρότερο είναι ότι ο ίδιος/-α αρνείται πεισματικά να το αποδεχτεί.

Πρόσφατη έρευνα των Dermott, Tingley και Hatemi, των πανεπιστήμιων του Brown, Harvard και Pennsylvania αντίστοιχα,  έδειξε – για ακόμη μια φόρα- ότι πολλές ανθρώπινες πράξεις προκύπτουν από τη λειτουργία ενός ‘αυτοματοποιημένου’ συστήματος λήψης αποφάσεων και υπό τη επίδραση διάφορων υποσυνείδητων μηνυμάτων.  Υπάρχουν ήδη αρκετά στοιχεία τα οποία δείχνουν ότι η στάση και η συμπεριφορά κάποιου/-ας δεν υπαγορεύεται μόνο από κοινωνικές νόρμες, αλλά καθοδηγείται σε μεγάλο βαθμό από γενετικούς και νευροβιολογικούς μηχανισμούς.

Πώς συνδέεται η όσφρηση με την επιλογή συντρόφου και την πολιτική ιδεολογία;

Όπως αναφέρουν οι ερευνητές, ζώα και άνθρωποι χρησιμοποιούν οσφρητικούς μηχανισμούς στη διαδικασία αναζήτησης ερωτικού συντρόφου και αναπαραγωγής του είδους τους. Αυτό ενδέχεται να συμβαίνει διότι η μυρωδιά αποτελεί σημάδι ευρωστίας, κοινωνικής συμβατότητας και άλλων παραγόντων που συμβάλλουν στην βελτιστοποίηση των προοπτικών για αναπαραγωγική επιτυχία. Ο οσφρητικός βολβός έχει απευθείας συνδέσεις με τις περιοχές του εγκεφάλου που σχετίζονται με το συναίσθημα και τη μνήμη, δημιουργώντας τις βάσεις για ερωτική ανταπόκριση. Παράλληλα, τα οσφρητικά ερεθίσματα συνδέονται με έννοιες που άπτονται της πολιτικής ιδεολογίας όπως είναι η ανίχνευση περιπτώσεων εξαπάτησης,  η υπεράσπιση εναντίον άλλων ομάδων και η κοινωνική συνοχή.

Η όσφρηση συνδέεται με τις πολιτικές προτιμήσεις μέσω βιολογικών και γενετικών μηχανισμών, οι οποίοι είναι παρόμοιοι με τους μηχανισμούς που χρησιμοποιούνται κατά την επιλογή σεξουαλικών συντρόφων.  Με άλλα λόγια, όπως έχει δείξει προηγούμενη έρευνα,  υπάρχουν πολλές γονιδιωματικές περιοχές οι οποίες ευθύνονται για την επιλογή πολιτικού προσανατολισμού, μία εκ των οποίων περιλαμβάνει μεγάλο αριθμό οσφρητικών υποδοχέων. Δεν είναι καινούργιο το γεγονός ότι ο γενότυπος του κάθε ατόμου επηρεάζει το πόσο ελκυστικός/-η θεωρείται δεδομένου ότι συμβατοί σύντροφοι παρουσιάζουν ‘οσφρητική προτίμηση’ για άτομα που φέρουν βέλτιστο –σε σχέση με τους ίδιους- γενετικό κώδικα. Με αυτό τον τρόπο οι άνθρωποι έστω και υποσυνείδητα επιλέγουν ερωτικούς συντρόφους, οι οποίοι/-ες παρουσιάζουν αυξημένη πιθανότητα να κάνουν παιδιά με συγκεκριμένα κοινωνικά και γεννητικά πλεονεκτήματα.  Αυτό υποδηλώνει ότι τα ανθρώπινα όντα χρησιμοποιούν την όσφρηση τους για να ταυτοποιήσουν όχι μόνο μελλοντικούς ερωτικούς συντρόφους αλλά και τον μέλλοντα/-ουσα μπαμπά/μαμά των παιδιών τους.

Το πείραμα

Οι Dermott, Tingley και Hatemi επέλεξαν 146 συμμετέχοντες, προερχόμενοι από διαφορετικούς πολιτικούς χώρους, στους οποίους τοποθέτησαν γάζες στην περιοχή της μασχάλης για 24 ώρες. Κατά τη διάρκεια του 24ώρου, οι συμμετέχοντες έπρεπε απέχουν από κάπνισμα, ποτό, πικάντικο φαγητό, σεξουαλική επαφή, χρήση αποσμητικού και αρωμάτων.  Στη συνέχεια (μετά από ψυκτική διαδικασία), έδωσαν τα δείγματα σε 125 συμμετέχοντες, οι οποίοι έπρεπε ν’ αξιολογήσουν πόσο ελκυστική είναι η μυρωδιά κάθε δείγματος, χωρίς να γνωρίζουν από ποιόν προέρχονται.  Οι ερευνητές υπολόγισαν τη διαπροσωπική έλξη για τη μυρωδιά του άλλου/-ης ως συνάρτηση του φύλου και της ιδεολογίας των συμμετεχόντων που ‘αξιολόγησαν’ και ‘αξιολογήθηκαν’. Βρήκαν ότι οι άνθρωποι θεωρούν ελκυστική τη μυρωδιά ατόμων, με τους οποίους μοιράζονται κοινές πολιτικές ιδέες. Είναι ενδεικτικό ότι μία συμμετέχουσα ζήτησε να πάρει το δείγμα σπίτι της διότι ήταν το «πιο ωραίο άρωμα που έχει μυρίσει ποτέ».

Η σημασία αυτής και μελλοντικών ερευνών είναι τεράστια διότι προσφέρει πρόσθετα στοιχεία για τον τρόπο λήψης αποφάσεων του ανθρώπου. Συνειδητά, η ανθρώπινη έλξη καθορίζεται από πολιτισμικά και κοινωνικο-οικονομικά πρότυπα όπως: ομορφιά, νεότητα, αναλογία γοφού-μέσης για τις γυναίκες, οικονομική επιφάνεια για τους άντρες. Η αλήθεια είναι, όμως, ότι στον άνθρωπο έχουν επιβιώσει ισχυροί εξελικτικοί μηχανισμοί – όπως είναι η μετάδοση οσφρητικών μηνυμάτων και η βασική ‘χημεία’ του εγκεφάλου– οι οποίοι επηρεάζουν τη δυναμική των συναισθημάτων. Οι μηχανισμοί αυτοί μπορεί να παρέχουν αυτόματες και υποσυνείδητες ενδείξεις, οι οποίες ευθύνονται για την παρουσία άμεσης έλξης  και αυξάνουν τις πιθανότητες άνθρωποι με παρόμοια ιδεολογία να βρίσκουν ο ένας τον άλλον κοινωνικά και σεξουαλικά ελκυστικούς σε βάθος χρόνου. Αυτό με τη σειρά του, ενδέχεται να υποδηλώνει την υποβόσκουσα επιθυμία του ανθρώπου να βελτιστοποιήσει τις προοπτικές του για αναπαραγωγή με συντρόφους με τους/τις οποίους/-ες θα μπορέσει να συμβιώσει για μεγάλο χρονικό διάστημα ώστε να  εκπληρώσει το ‘αναπαραγωγικό του καθήκον’.