Η νέα Ισραηλινό-Παλαιστινιακή ένοπλη σύρραξη, που ξέσπασε την εβδόμη Οκτωβρίου και ήδη μετρά πάνω από 10.000 νεκρούς και σχεδόν 200 ομήρους, αιφνιδίασε τόσο την ισραηλινή ηγεσία, όσο και τη διεθνή κοινότητα. Ήταν όμως κεραυνός εν αιθρία, το ξέσπαμα αυτής της σύρραξης, που κινδυνεύει να μετατραπεί σε περιφερειακό πόλεμο;
-
του Μιχάλη Μασαούτη – MA in Middle East Studies, Leiden University
Η νέα κυβέρνηση Νετανιάχου
Ο σχηματισμός της νέας ισραηλινής κυβέρνησης, υπό τον Μπέντζαμιν Νετανιάχου, τον Δεκέμβρη του 2022, οδήγησε στην εξουσία τα πιο ακραία στοιχεία του Ισραήλ. Χαρακτηριστικές οι περιπτώσεις των Μπεζαλέλ Σμότριτς , Ιταμάρ Μπέν-Γκβίρ, υπουργοί οικονομικών και εθνικής ασφάλειας αντιστοίχα. O Σμότριτς έχει αρνηθεί δημόσια την ύπαρξη του παλαιστινιακού έθνους, ενώ ο Μπέν-Γκβίρ έχει εκφράσει δημόσια την αντίθεση του στην ελεύθερη διακίνηση των παλαιστινίων στην Δ. Όχθη με το πρόσχημα της ασφάλειας των έποικων. Η ρητορική αυτή έχει προκαλέσει αύξηση της βίας των Εβραίων έποικων κατά των παλαιστινίων, με χαραχτηριστικό παράδειγμα το πογκρόμ, όπως χαρακτήρισε ο ισραηλινός στρατός, την πυρπόληση της κωμόπολης Huwara από τους έποικους.
Από την άλλη, η ανικανότητα και διαφθορά της Παλαιστινιάκης Αρχής του γηραιού Μαχμούτ Αμπάς, καθώς και η συνεργασία της με την κατοχική δύναμη, έχουν προκαλέσει την απαξίωσή του από την παλαιστινιακή κοινωνία. Η παρουσίαση από τον Νετανιάχου του νεού χάρτη του Ισραήλ, από το βήμα το Ηνωμένων Εθνών, όπου η κατεχόμενη Δ. Όχθη και Γάζα, ήταν προσαρτημένη, σήμανε τον ενταφιασμό της λύσης των δύο κρατών, των συμφωνιών του Όσλο και κάθε ελπίδας των παλαιστινίων για αυτοδιάθεση.
Η νέα αμερικανική αρχιτεκτονική ασφαλείας στην Μέση Ανατολή
Όμως, τόσο το Ισραήλ, όσο και τα αραβικά κράτη, οι ΗΠΑ, και η ΕΕ, δεν φάνηκαν να ανησυχούν για την ενδεχόμενη έκρηξη βίας στην Παλαιστίνη. Η νέα αμερικανική αρχιτεκτονική ασφαλείας στην Μέση Ανατολή, με τις συμφωνίες του Αβραάμ και την ένταξη του Ισραήλ σε μια νέα δομή περιφερειακής ασφαλείας, έβαινε προς ολοκλήρωση. Η αναγνώριση του Ισραήλ από τη Σαουδική Αραβία, τον πιο κρίσιμο παράγοντα αυτής της αρχιτεκτονικής, ήταν προ τον πυλών. Οι άραβες ηγέτες φαίνονταν να εγκαταλείπουν τους Παλαιστίνιους και ότι το παλαιστινιακό δεν ήταν πλέον στην περιφερειακή ατζέντα. Όμως η πραγματικότητα, που προέκυψε στις 7 Οκτωμβρίου και έπειτα, ήρθε να διαψεύσει τις προσδοκίες.
Το χτύπημα της Χαμάς
Η Χαμάς με μια αριστοτεχνικά σχεδιασμένη, επιχείρηση παραπλάνησης των ισραηλινών, αλλά και των συμμάχων τους, πέτυχε ένα στρατηγικού επιπέδου αφνιδιασμό και έφερε το παλαιστινιακό στο προσκήνιο με τραγικό τρόπο. Η στρατιωτική αποτελεσματικότητα, αλλά και η βιαιότητα της Χαμάς σόκαρε την ισραηλινή κοινωνία και τη διεθνή κοινή γνώμη. Η ασφάλεια, το πιο σημαντικό αγαθό, που το ισραηλινό πολιτικό σύστημα παρέχει στους πολίτες τους, κατέρρευσε. Επίσης, κατέρρευσε και η ισραηλινή αποτρεπτική στρατηγική, χτισμένη εξ ολοκλήρου στην αποτελεσματικότητα, της στρατιωτικής και πληροφοριακής ισχύς.
Παρά την καταθλιπτική στρατιωτική συμβατική υπεροχή του, το Ισραήλ φαίνεται να βρίσκεται σε στρατηγικό αδιέξοδο, απόρροια της διαχρονικής μονομερούς εξαρτήσεως της ασφάλειας από την στρατιωτική ισχύ, αγνοώντας ή παραβλέποντας τις εξελισσόμενες πραγματικότητες στο έδαφος. Οι προηγούμενες διαδοχικές ένοπλες αντιπαραθέσεις με την Χαμάς, προκάλεσαν την αναβάθμιση των στρατιωτικών της δυνατοτήτων και ικανοτήτων. Σύμφωνα με ειδικούς στρατιωτικούς αναλυτές, η Χαμάς συνεχώς μαθαίνει. Επιπλέον, η μη πολιτική επίλυση του παλαιστινιακού και η εμμονή στην στρατιωτική ισχύ, δίνει πλεονεκτήματα στον περιφερειακό ανταγωνιστή του Ισραήλ, το Ιράν.
Το ΙΡΑΝ και η Χεζμπολάχ
Η εισβολή του Ισραήλ στο Λίβανο το 1982, για να διώξει την παλαιστινιακή PLO από την Βυρητό, δημιούργησε τον πιο θανάσιμο αντίπαλο του Ισραήλ, τη Χεζμπολάχ. Τέσσερις δεκαετίες μετά, το Ιράν εκμεταλευόμενο την ίδια ισραηλινή πολιτική πυγμής, καταφέρνει να ξαναδημιουργήσει μοχλούς πίεσης, στο ίδιο το εσωτερικό του Ισραήλ αυτή τη φορά. Η Χαμάς που λαμβάνει ιρανική στρατιωτική βοήθεια, ανήκει μαζί με άλλες φιλοιρανικές παραστρατιωτικές οργανώσεις (Χεζμπολάχ, Χούθις, Λίβα-Φατεμιγιούν, Αλ-Χάσντ Ας-Σααμπί) στο ιρανικό δίκτυο, Άξονα της Αντίστασης, ο οποίος από το 2019 έχει προχωρήσει στον σχηματισμό ενοποιημένης διοίκησης στρατιωτικών επιχειρήσεων. Οργανώσεις, που έχουν ήδη, μερικώς, εμπλακέι στην σύγκρουση.
Η πολιτική νίκη της Χαμάς
Η μαζική χερσαία επιχείρηση στη Γάζα, μόνο θα οξύνει το ισραηλινό αδιέξοδο. O Ισραηλινός στρατός, που ήδη μετρά πάνω από 340 νεκρούς, ακόμα και αν πετύχει τους, αμφιλεγόμενους, τακτικούς στρατιωτικούς στόχους της, μπορει εν τέλει να οδηγήθεί σε στρατηγική ήττα. Ήδη, η ακύρωση της πολυαναμενόμενης αναγνώρισης του Ισραήλ από τη Σαουδική Αραβία, αποτελεί μια σημαντική πολιτική νίκη για τη Χαμάς. Νίκη όμως και για την Τεχεράνη, που βλέπει τους αμερικανικούς σχεδιασμούς να βαλτώνουν, προσωρινά έστω. Επιπλέον, μια ισραηλινή εσβολή, και οι υψηλές απώλειες αμάχων που θα επιφέρει, απειλεί να τινάξει στον αέρα τις ισραηλινο-αραβικές σχέσεις, λόγω της πίεσης των αραβικών κοινωνιών προς στις ηγεσίες του. Μια τέτοια εξέλιξη θα υπονομεύσει τη μακροχρόνια, μεσανατολική στρατηγική των ΗΠΑ, να εντάξουν το Ισραήλ σε ένα περιφερειακό σύστημα ασφαλείας και να περιορίσουν την επιρροή της Τεχεράνης. Η παρουσιά του αμερικάνικού στόλου στην περιοχή, πέρα της προστασίας των αμερικανικών βάσεων σε Συρία και Ιράκ και της ηθικής και επιχειρησιακής (πληροφορίες, αεράμυνα) στήριξης του Ισραήλ, αποσκοπεί και στην αποτροπή διεύρυνσης του πολέμου, που επιθυμεί ο Νετανιάχου, με χτύπημα εναντίον του Ιράν.
Η στρατηγική “μη εμπλοκής” των ΗΠΑ
Οι ΗΠΑ, δεν επιθυμούν την άμεση εμπλοκή των ιδίων, αλλά και του Ισραήλ, σε ένα περιφερειακό πόλεμο. Εμπλοκή, που ενδέχεται να αποδυναμώσει περαιτέρω, τη θέση τους στη Μέση Ανατολή, αλλά και στην διεθνή πολιτική σκακίερα (Ουκρανία, Ταιβάν) υπέρ του ανταγωνιστικού, ρωσο-κινεζικού άξονα.
Το Ιράν, αν και ωφελείται από την φθορά του Ισραήλ, την οποία επιδιώκει συστηματικά, δεν επιθυμεί, ούτε μια άμεση εμπλοκή, ούτε το ξέσπασμα περιφερειακού πολέμου. Το Ιράν επιδιώκει μέσω μια χαμηλής έντασης, έμμεσης στρατηγικής, να πετύχει την αναγνώριση του περιφερειακού του ρόλου από τους αντιπάλους του. Το πρόσφατο διάγγελμα του ηγέτη της Χεζμπολάχ, Χασάν Νασράλαχ, αυτό δείχνει.
Η Ρωσία βλέπει θετικά μια μετατόπιση του ενδιαφέροντος, μακριά από την Ουκρανία, και μια τριβή των ΗΠΑ, καθώς και διαμεσολαβητικές ευκαιρίες, χωρίς να επιθυμεί όμως μια περιφερειακή σύρραξη. Ο παράγων που φλερτάρει με μια περιφερειακή σύγκρουση, σύροντας και τις ΗΠΑ, είναι η κυβέρνηση Νετανιάχου, σε μια προσπαθεια να αποφύγει τις πολιτικές ευθύνες από το φιάσκο ασφαλείας της εβδόμης Οκτωβρίου. Οι πρόσφατες δηλώσεις του Ισραηλινού υπουργού Αμιχάι Ελιγιάχου, που πρότεινε πυρηνικό χτύπημα στην Γάζα είναι ενδεικτικές του κλίματος αυτού. Το Ισραήλ, κινδυνεύει να υποστεί μια σοβαρή, την σοβαρότερη ίσως, στρατηγική πολιτική ήττα, ακόμα και με την επίτευξη τακτικής στρατιωτικής νίκης.