Στο χειρότερο lockdown που γνωρίσαμε στην Covid-19 εποχή, μια μικρή χαραμάδα ελπίδας και αμφισβήτησης δημιουργήθηκε στο Πάντειο Πανεπιστήμιο απέναντι σε ένα αντιδημοκρατικό πλαίσιο, στο οποίο θέλει να εγκλωβίσει η Ν. Κεραμέως τα Α.Ε.Ι. Φοιτητές και καθηγητές άνοιξαν 10 φορές το Ίδρυμά τους μετά από 1,5 χρόνο εξ αποστάσεως διδασκαλία. Στις παράλογες απαγορεύσεις, την άκρατη καταστολή που γνωρίζει η χώρα από τον Ιούλιο του 2019 και κλιμακώθηκε με τα επεισόδια της Ν. Σμύρνης, οι φοιτήτριες και οι φοιτητές του Παντείου απάντησαν με δια ζώσης μαθήματα που αμφισβήτησαν τη δήθεν τέλεια εξ αποστάσεως διδασκαλία της Ν. Κεραμέως. Το Πάντειο Πανεπιστήμιο αποτελεί το μοναδικό Α.Ε.Ι. που άνοιξε 10 φορές στο προηγούμενο εαρινό εξάμηνο, με τους φοιτητές να συνεργάζονται με τους καθηγητές τους και με τους συναδέλφους μας να κατακλύζουν τον Κήπο και τους χώρους του Α.Ε.Ι. της Λ. Συγγρού.
Ποιο όμως το κεκτημένο αυτών των 10 «ανοιγμάτων»; Τι σημαίνουν για τη φοιτήτρια και το φοιτητή; Πρόκειται για την τρανή απόδειξη πως μπορούμε να πάρουμε πίσω τις ζωές μας ως φοιτητές. Ως το μελλοντικό επιστημονικό δυναμικό της χώρας και το Αύριο της, που δεν μπορεί να ζει πλέον μέσα από μια οθόνη. Και ως το Μέλλον της χώρας που δεν δέχεται την καταστολή και την επιβολή μέτρων όπως η Πανεπιστημιακή Αστυνομία στις Σχολές της. Μαζί με το συνάδελφο και συμφοιτητή Ανδρέα-Γεώργιο Σκίννερ θα σας ταξιδέψουμε πίσω στο προηγούμενο εξάμηνο, όπου όλες και όλοι μας ξανανιώσαμε φοιτήτριες και φοιτητές. Ένα συναίσθημα ανεκτίμητο, που δεν πρέπει να επιτρέψουμε σε κανέναν να μας το στερήσει.
Το Πάντειο άνοιξε 10 φορές, εν μέσω λοκντάουν, κόντρα στην κυβέρνηση. Αυτό είναι το πιο σημαντικό συμπέρασμά μας. Όμως, για πιο ουσιαστικά συμπεράσματα απαιτείται διευκρίνιση ανάμεσα στα είδη των μαθημάτων μας: η βασική διαίρεση συνίσταται ανάμεσα στα «κανονικά» μαθήματα που υπάγονται στο Προγράμματα Σπουδών και στα αντιμαθήματα, τα οποία διοργανώθηκαν με πρωτοβουλίες φοιτητών και καθηγητών, κυρίως πάνω σε επίκαιρα και σημαντικά ζητήματα (π.χ. Παλαιστινιακό Ζήτημα και πρόσφατοι αντιλαϊκοί νόμοι), χωρίς την εποπτεία και έγκριση της ΕΘΑΑΕ, ως η κατ’ εξοχήν έκφραση της ελεύθερης διακίνησης ιδεών. Η δεύτερη διάκριση είναι ανάμεσα στα αμιγώς δια ζώσης μαθήματα και στα υβριδικά, τα οποία πραγματοποιήθηκαν στο Πάντειο μεν, αλλά και με διαδικτυακή συμμετοχή. Υβριδικά ήταν αποκλειστικά τα «κανονικά» μαθήματα, ισχύει δε και το αντίθετο, ειδάλλως θα αποκλείονταν οι φοιτητές της επαρχίας από τα μαθήματά τους.
Με πλούσια θέματα, εμπνευσμένα από την επικαιρότητα των μηνών που ζούσαμε, οι κυρίες καθηγήτριες Ξ. Χρυσοχόου, Χ. Μητσοπούλου κι οι κύριοι καθηγητές Δ. Καλτσώνης, Σ. Σεφεριάδης και Ι. Κουζής κάλεσαν τους φοιτητές τους σε δια ζώσης αντιμαθήματα, αλλά και σε υβριδικά κανονικά μαθήματα, των οποίων η προσέλευση αποδεικνύει πως με την κατάλληλη στήριξη από το Υπουργείο το προηγούμενο εξάμηνο μπορούσε, σε πολλά Α.Ε.Ι. με ανοιχτούς χώρους (πάντα με προϋπόθεση τον καλό καιρό) ή και σε δημόσιους χώρους παραχωρημένους από την Πολιτεία, να είχε πραγματοποιηθεί δια ζώσης εκπαίδευση. Κοινό μήνυμα των μαθημάτων αυτών το μεγάλο ΟΧΙ στην Πανεπιστημιακή Αστυνομία και το άνοιγμα των Α.Ε.Ι. με όλα τα υγειονομικά πρωτόκολλα κι όσα χρειάζονται να προσφέρει το Υπουργείο.
Τα πρώτα μαθήματα προέκυψαν από το γενικό Συντονισμό των Συλλόγων του Παντείου (Φοιτητών – Μελών Δ.Ε.Π. – Δ. Προσωπικού) κι ήταν μια δυναμική αρχή, με πάνω από 50 άτομα να προσέρχονται σε κάθε μάθημα. Στη συνέχεια, τη σκυτάλη ανέλαβαν πρωτοβουλιακά φοιτήτριες και φοιτητές, με την προσέλευση να αυξάνεται συνεχώς και να πλησιάζει τριψήφιο αριθμό συμμετεχόντων.
« […] Υπάρχει πολύ καλό κλίμα και από τους φοιτητές. Δεν το σνομπάρουν. Το υποστηρίζουν και φαίνεται αυτό. Είναι πάρα πολύ σημαντικό που υπάρχουν καθηγητές μας που το υποστηρίζουν όλο αυτό. Για εμένα, πρέπει να συνεχιστεί γιατί δεν παλεύεται άλλο αυτό το πράγμα με τα εξ αποστάσεως».
Δ. Βρανά, φοιτήτρια του Τμήματος Κοινωνικής Πολιτικής
Από τα πρώτα μαθήματα και τα «επιτέλους από κοντά» των φοιτητών μέχρι τα τελευταία μαθήματα και το «δεν πάει άλλο, δεν αντέχεται η κατάσταση», ο κοινωνικός μας χώρος αναστήθηκε μετά από τόσους μήνες αδιαφορίας από την Πολιτεία, αλλά κι οι ανησυχίες για τον μελλοντικό Οκτώβρη αυξήθηκαν. «Πότε και πώς θα ανοίξουμε;», «Με ποιους όρους;», «Και με την Αστυνομία και τα γκλοπ τι θα γίνει;»… ήταν μερικά από τα ερωτήματα που επικρατούσαν στα πηγαδάκια των φοιτητών στα διαλείμματα, ενώ υπήρξαν και στιγμές συγκίνησης. Στο κλείσιμο του μαθήματος «Κρίση και Δημοκρατία» και στο χειροκρότημα υπήρξαν κάποια δάκρυα συγκίνησης που ξαναντικρύζαμε το Πανεπιστήμιό μας. Έστω κι έξω. Έστω κι έτσι. Το συναίσθημα ήταν υπερπολύτιμο. Μια ακόμη ξεχωριστή στιγμή ήταν στο μάθημα για το Πειθαρχικό του ν. 4777/2021, όταν τα βλέμματα όλων μας σκοτείνιασαν ακούγοντας όλα όσα προβλέπει -για πρώτη φορά στην παγκόσμια νομική ιστορία- το «πειθαρχικό» δίκαιο για φοιτητές. Ο κ. Καλτσώνης μας κάλεσε στο τέλος να σηκωθούμε όρθιοι σε μια συμβολική κίνηση που μας θύμισε πως, απέναντι σε χαλεπούς καιρούς με έντονη μυρωδιά καταστολής, οφείλουμε να σταθούμε όρθιοι.
«Είναι χρέος όλων μας να σταθούμε όρθιοι και αξιοπρεπείς σε έναν αγώνα για Δημόσιο και Δημοκρατικό Πανεπιστήμιο», το μήνυμα της παντειακής κοινότητας.
Επί της αρχής, αυτή η διαδικασία προσέφερε στην ακαδημαϊκή κοινότητα την πρωτοβουλία γύρω από την ακαδημαϊκή διαδικασία. Ιδίως τα αντιμαθήματα, έδωσαν στους φοιτητές και στους καθηγητές το δικαίωμα να καθορίσουν τους όρους και το περιεχόμενο της ακαδημαϊκής διαδικασίας. Αυτό είναι κάτι που αποτελεί στόχο πολλών ετών, υλοποιήθηκε με την ευκαιρία που παρουσίασε ο αγώνας για το άνοιγμα των Πανεπιστημίων και δεν πρέπει επ’ ουδενί να εγκαταλειφθεί. «Καυτά» επίκαιρα ζητήματα και θεωρητικά ζητήματα που θα πρέπει να συζητηθούν θα υπάρχουν πάντα. Οι Σύλλογοι Φοιτητών και Μελών Δ.Ε.Π. θα πρέπει από του χρόνου να συντονίσουν έναν τακτικό κύκλο αντιμαθημάτων, διασφαλίζοντας την ακαδημαϊκή ελευθερία και αναστρέφοντας τη μετατροπή του Πανεπιστημίου σε «σχολείο plus».
Επιπλέον, με τη μετάλλαξη Δέλτα να επελαύνει, αυτά τα 10 μαθήματα αποτελούν εξαιρετικό «βατήρα», σε περίπτωση που το Πάντειο θα πρέπει να ανοίξει και πάλι από τα μέλη του, αν το Υπουργείο Ορθοδοξίας και (Ιδιωτικής) Παιδείας κλείσει τελικά και πάλι τα πανεπιστήμια.
Αλλά με ποιον τρόπο; Το βασικό ζήτημα είναι να ξεπεραστεί η αποτυχία των συλλογικών φορέων να διατηρήσουν το συντονισμό τους μετά το Πάσχα, κάτι που απαιτεί τη μαζικότητα των φορέων αυτών, η οποία με τη σειρά της απαιτεί την επαφή της βάσης κάθε Συλλόγου με το διοικητικό του όργανο. Η οργάνωση και λήψη αποφάσεων ad hoc, πίσω από «κλειστές πόρτες», δεν επιτρέπουν τη συμμετοχή των φοιτητών ούτε στα ίδια τα μαθήματα, ούτε στο σχεδιασμό τους. Δεν είναι τυχαίο ότι τα δύο μαζικότερα μαθήματα οργανώθηκαν πρωτοβουλιακά: της «Πρωτοβουλίας φοιτητών/τριών Παντείου ενάντια στο νόμο Κεραμέως-Χρυσοχοΐδη» για την εθνοκάθαρση των Παλαιστινίων και το μάθημα που οργανώσαμε οι υποφαινόμενοι με τον καθηγητή Ιωάννη Κουζή, για το νέο εργασιακό νόμο και παρακολούθησαν περίπου 100 φοιτητές.
Ιδιαίτερη αναφορά χρειάζεται στα μαθήματα (αντιμαθήματα και «κανονικά») του κ. Καλτσώνη, τα οποία επίσης είχαν υψηλή συμμετοχή, αλλά με ένα σημαντικό αστερίσκο. Τα προπτυχιακά «κανονικά» μαθήματα που παρέδωσε ήταν όλα κατ’ ανάγκην υβριδικά. Σίγουρα, δεν έπρεπε να αποκλειστούν όσοι δεν μπορούσαν να παρευρεθούν στον κήπο του Παντείου, όμως τα υβριδικά μαθήματα αποδείχθηκαν προβληματικά. Το αντιμάθημα του συγκεκριμένου διδάσκοντος για το Πειθαρχικό Δίκαιο των φοιτητών ήταν από τα πιο μαζικά του κύκλου, αλλά τα υβριδικά έπιασαν «ταβάνι» μόλις στους 40 παρόντες. Φαίνεται ότι τα υβριδικά μαθήματα αποθαρρύνουν τη μετάβαση στο Πανεπιστήμιο, αμβλύνοντας την επίδραση του ανοίγματος του Πανεπιστημίου, αμβλύνοντας και το άνοιγμα καθαυτό. Για το Υπουργείο, «η τηλεκπαίδευση ήρθε για να μείνει.» Αυτό ήταν ήδη γνωστό από τις σχολικές καταλήψεις Σεπτεμβρίου-Οκτωβρίου, όταν το webex λειτούργησε απεργοσπαστικά και επιβεβαιώνεται από την είδηση που κυκλοφόρησε κατά τη συγγραφή του παρόντος: η Νίκη Κεραμέως σκέφτεται το άνοιγμα των πανεπιστημίων μόνο για τους εμβολιασμένους φοιτητές- οι υπόλοιποι να συνεχίσουν εξ αποστάσεως. (Σημ. Σε δεύτερο χρόνο, ανακοινώθηκε η εξ ολοκλήρου δια ζώσης λειτουργία των Α.Ε.Ι., με πιστοποιητικά εμβολιασμού ή αρνητικά rapid/pcr τεστ.)
Όταν το υβριδικό μάθημα εισάγεται από τους ίδιους τους καθηγητές, από την ίδια την κοινότητα που παλεύει για δια ζώσης μαθήματα, το υβριδικό μάθημα και η τηλεκπαίδευση λαμβάνουν τη νομιμοποίηση που απαιτεί η μονιμοποίησή τους. Στην ουσία αποτελεί «άνοιγμα light», «faux άνοιγμα», άνοιγμα για τους λίγους, ώστε να διαιωνιστεί η τηλεκπαίδευση για τους πολλούς. Και η δια ζώσης λειτουργία των Α.Ε.Ι. δεν αποκλείει το ενδεχόμενο υβριδικής λειτουργίας. Πώς, άλλωστε, ένας φοιτητής που μπορεί να νοσήσει από κορωνοϊό θα μπορέσει να παρακολουθήσει τις 2 εβδομάδες που θα χάσει; Όταν η Νίκη Κεραμέως είχε ανακοινώσει την επαναλειτουργία των Α.Ε.Ι., εξάλλου, αμέσως είχαμε θέσει μέσω της Ενημερωτικής Παρέμβασης Παντείου δύο ερωτήματα: πώς θα καλυφθεί το κόστος των τεστ και τι θα συμβεί σε περίπτωση θετικού τεστ;
Ηλίου φαεινότερον πως από κάθε άποψη το Υπουργείο έχει εγκαταλείψει τα πανεπιστήμια στη μοίρα τους. Ας εστιάσουμε συνεπώς σε εμάς και τις πολιτικές δυνάμεις που μας εκπροσωπούν. Ποια ήταν η στάση τους στο Πάντειο και ποια οφείλει να είναι η απάντηση όλων των φοιτητών για το άγνωστο μέλλον που μας περιμένει;
Ποια η στάση των πολιτικών δυνάμεων;
Οι συνθήκες με την πανδημία, αλλά και τη δριμεία νομοθετική επίθεση του Υπουργείου αξίζουν να χαρακτηριστούν οριακές και δύσκολες για το Δημόσιο Πανεπιστήμιο. Ακόμη όμως και τώρα, στις κρίσιμες μέρες όπου τα δια ζώσης μαθήματα υπήρξαν ένα κεκτημένο, φοιτητικές πολιτικές δυνάμεις επέλεξαν το δρόμο της αδιαφορίας και της μικροπολιτικής. Πρώτη και καλύτερη η ΠΑΣΠ Παντείου, η οποία συμμετείχε στο Συντονισμό των Φορέων και μπροστά σε καθηγητές και διοικητικούς δήθεν στήριζε δυναμικά τα επερχόμενα δια ζώσης. Καμία παρουσία, παγερή αδιαφορία και η ΠΑΣΠ Παντείου ολοκληρωτικά άφαντη. Μάλιστα, μέλη της με το που αντίκρυζαν καθηγητή που συμμετείχε σε μάθημα έφευγαν από το Πάντειο! Θλιβερό ή αστείο… δεν ξέρεις πώς να το χαρακτηρίσεις.
Η δεύτερη δύναμη στο Δ.Σ. του Φοιτητικού μας Συλλόγου, η ΠΚΣ, πλην του ενός μαθήματος που η ίδια πραγματοποίησε και που κανένας φοιτητής ανένταχτος δεν έμαθε πως έγινε ποτέ, επέλεξε να παρίσταται τυπικά στα δια ζώσης μαθήματα. Δίχως κάποιο ενδιαφέρον, ουδέποτε η εν λόγω δύναμη δεν ενδιαφέρθηκε να γνωστοποιήσει στους φοιτητές την ύπαρξη των δια ζώσης στο Πάντειο.
Τα σχήματα των ΕΑΑΚ από την άλλη είχαν παρουσία στα περισσότερα μαθήματα, με μέλη τους να παρακολουθούν μαζικά, φέρνοντας επιπλέον φοιτήτριες και φοιτητές.
Η πολιτική δύναμη που στήριξε όλα τα δια ζώσης μαθήματα, τα κοινοποίησε στα social media και συμμετείχε σε αυτά, καλώντας φοιτητές είτε οργανωμένους σε αυτήν, είτε ανένταχτους ήταν το Bloco Ριζοσπαστικής Αριστεράς. Τα μέλη του Bloco συμμετείχαν δυναμικά στα μαθήματα, αντιλαμβανόμενα την αξία και την πολύτιμη σημασία τους, όπως και οι συμφοιτητές τους στα σχήματα των ΕΑΑΚ.
Η Φοιτητική Πορεία που δεν συμμετέχει στο ΔΣ και η ΕΣΑΚ είχαν ανεμική παρουσία στα δια ζώσης. Η Φοιτητική Πορεία σε μερικά παρίστατο, ενώ απούσα ήταν σε αρκετά εκ των μαθημάτων η ΕΣΑΚ, της οποίας μάλιστα μέλος εξέφραζε και προβληματικές απόψεις περί ηλεκτρονικών ψηφοφοριών και μαθημάτων, με αφορμή τις φοιτητικές εκλογές που δεν έχουν πραγματοποιηθεί εδώ και 1,5 χρόνο.
Στην πραγματικότητα, υποκριτική υπήρξε η στάση της ΠΑΣΠ απέναντι στο Συντονισμό, αλλά και στη συνολικότερη προσπάθεια που καταβάλαμε φοιτητές και καθηγητές, ενώ και η στήριξη της ΚΝΕ τυπική και θλιβερή σε πολλά μαθήματα. Το Bloco Ριζοσπαστικής Αριστεράς και τα ΕΑΑΚ τίμησαν πραγματικά την παρουσία τους στο Συντονισμό και προώθησαν δυναμικά και συνεχώς τη συνολική προσπάθεια, ενώ οι υπόλοιπες δυνάμεις σποραδικά ήταν παρούσες.
Και τώρα τι; Αναβολή επ΄ αόριστον και βλέπουμε… άνοιξη του 2022
Το επόμενο εξάμηνο είναι ίσως το πιο κομβικό στη σύγχρονη ιστορία του φοιτητικού κινήματος. Οι φοιτητές σπουδάζουν ως σκιές εν μία οθόνη ήδη 3 εξάμηνα – το ⅓ των σπουδών τους. Το φοιτητικό κίνημα ηττάται ξανά και ξανά, αποσυσπειρώνεται, χάνει την επαφή του με τους νέους φοιτητές, όσο οι παλιοί ολοκληρώνουν. Οι διαγραφές είναι πλέον νόμος. Τα πτυχία μας εξισώθηκαν με αυτά των ιδιωτικών κολλεγίων. 40.000 μαθητές αποκλείστηκαν από τα Α.Ε.Ι. Η αστυνομία θα μπει στα πανεπιστήμια. Ακόμα και αν ο εκπρόσωπος τύπου της κυβέρνησης, Γ. Οικονόμου, ανακοινώνει αναβολή της εγκατάστασής της για την άνοιξη του 2022, ώστε να εκπαιδευθούν οι Ο.Π.Π.Ι. (αν και ο πραγματικός λόγος είναι ο -πλέον δικαστικός- αγώνας των συλλογικών φορέων ενάντιά τους), η Αστυνομία θα αποτελεί πραγματικότητα. Εδώ και στην Τουρκία του Ερντογάν.
Η άμεση επαναλειτουργία των πανεπιστημίων είναι η μόνη ελπίδα των φοιτητών και της ίδιας της Παιδείας για τη σωτηρία της από τη λαίλαπα του νεοφιλελευθερισμού. Αλλά από αυτήν την επαναλειτουργία δεν πρέπει να απουσιάζει κανείς. Το ΥΠΑΙΘ οφείλει να μεριμνήσει να ληφθούν τα μέτρα να επαναλειτουργήσουν κανονικά τα πανεπιστήμια από το Σεπτέμβριο. Έχει αποδείξει ότι δεν έχει τέτοια διάθεση. Οι φοιτητές οφείλουμε να αγωνιστούμε γι αυτόν το σκοπό. Δεν μπορούμε να επιτρέψουμε σε κανέναν (που ποτέ του δεν διάβηκε το κατώφλι ενός ελληνικού Πανεπιστημίου) να παίζει με τις ζωές και τις σπουδές μας. Σε Γενικές Συνελεύσεις και διαδηλώσεις, οφείλουμε να συμμετέχουμε όλες και όλοι μας. Κανένας δεν περισσεύει. Η ζωή μας στο Πανεπιστήμιο μπορεί προς στιγμή να γλίτωσε, όμως ο κίνδυνος καραδοκεί.
Η μαζικότητα και η συμμετοχή όλων των φοιτητριών και των φοιτητών είναι αυτή τη στιγμή πιο αναγκαία από ποτέ. Ειδικά για τους πρωτοετείς και δευτεροετείς συναδέλφισσες/συναδέλφους και συμφοιτήτριες/συμφοιτητές μας που τώρα γνωρίζουν το μοναδικό κόσμο της φοιτητικής ζωής, πρέπει να γίνουν μέρος της προσπάθειας όλων των νέων που θέλουν ένα Πανεπιστήμιο που να τους αξίζει. Για το Πανεπιστήμιο που πάλεψαν μέσα στις αντίξοες συνθήκες της πανδημίας.
Μπορεί να φαίνονται μακρινοί οι κίνδυνοι της Ο.Π.Π.Ι. και των υβριδικών μαθημάτων. Είναι θέμα χρόνου οι παρούσες αποφάσεις να αποβούν δυσλειτουργικές, να «συνειδητοποιήσει» η κυβέρνηση πως δεν μπορούν οι φοιτητές να μένουν 2 εβδομάδες αποκλεισμένοι από τα μαθήματά τους. Και τότε, το υβριδικό μάθημα θα είναι η «λύση» στο πρόβλημα που θα έχει δημιουργήσει η ίδια η κυβέρνηση.
Η δαμόκλειος σπάθη της Πανεπιστημιακής Αστυνομίας δεν έχει εξαφανιστεί ολότελα. Οι πολιτικοί συσχετισμοί μέχρι και την άνοιξη του 2022 (και το τέλος της πανδημίας;) θα είναι κρίσιμοι. Δεν πρέπει να χαθεί άλλος χρόνος. Είναι η ώρα όλες και όλοι μας οι φοιτητές, οι πολιτικές δυνάμεις τους και όλοι οι φορείς των Α.Ε.Ι. να σταθούμε στο ύψος των περιστάσεων.
Το άρθρο 16 του Συντάγματος, το Αυτοδιοίκητο κι η έννοια της δωρεάν Παιδείας, αμφισβητούνται ανοιχτά και μόνοι υπερασπιστές τους είμαστε εμείς. Το Πάντειο έκανε την αρχή. Ο μεγάλος ανήφορος βρίσκεται μπροστά μας. Όσους ειδικούς φρουρούς και Μ.Μ.Ε. κι αν έχει η κυβέρνηση με το μέρος της, εμείς έχουμε το δίκιο μας απέναντί τους. Δεν θα τους περάσει. Δεν πρόκειται για έναν εύκολο αγώνα. Είναι χρέος μας όμως να τον δώσουμε με όπλα μας τη συμμετοχή και το δίκιο μας. Γιατί το δίκιο της νεολαίας, του Μέλλοντος αυτής της χώρας έχει αποδείξει πως πάντα μπορεί να γράψει Ιστορία.
Όλοι στον αγώνα για το Πανεπιστήμιο που δικαιούμαστε.
Για ένα Δημόσιο, Δωρεάν και Δημοκρατικό Πανεπιστήμιο.