Ένα μικρόβιο που άλλαξε την ανθρώπινη ιστορία

Οι παλιότεροι, οι ισχυρότεροι, οι σημαντικότεροι και οι πολυπληθέστεροι οργανισμοί της Γαίας είναι τα μικρόβια. Μέσα στο σώμα κάθε ανθρώπου υπάρχουν περισσότερα μικρόβια απ’ όσοι άνθρωποι στον πλανήτη. Αν για κάποιο λόγο εξαφανίζονταν αυτά, η ζωή θα τελείωνε πριν καν καταλάβουμε ότι κάτι κακό έγινε.

Κι ίσως ακούγεται παράξενο, αλλά τα μικρόβια ορίζουν και την ανθρώπινη ιστορία. Κάποιες φορές πιο φανερά (όπως τα κυανοβακτήρια του πετρελαίου) κι άλλες φορές κρυφά.

Αυτή είναι η ιστορία ενός μικροβίου που εξόντωσε ένα εκατομμύριο ανθρώπους σε λίγα χρόνια, έκανε άλλα δύο εκατομμύρια μετανάστες, ξεκίνησε μια επανάσταση και οδήγησε στη γέννηση ενός προέδρου.

~~{}~~

Το 1844 η Ιρλανδία ήταν υπό την κατοχή της Βρετανικής Αυτοκρατορίας. Η γη του Eire άνηκε σε γαιοκτήμονες, λόρδους, Σιθ και άλλους κακούς. Όλη η παραγωγή σιτηρών και λοιπών τροφίμων δινόταν στο Στέμμα. Οι αυτόχθονες Ιρλανδοί, δουλοπάροικοι ουσιαστικά, καλλιεργούσαν ένα μικρό κομμάτι γης, απ’ όπου έπρεπε να θρέψουν την οικογένεια τους και το γουρούνι τους. Παρεμπιπτόντως, οι Ιρλανδοί, ως φανατικοί καθολικοί, δεν τα πήγαιναν καθόλου καλά με τις εκτρώσεις και τα προφυλακτικά, έτσι κάθε οικογένεια είχε περισσότερα παιδιά απ’ όσα μπορούσε να θρέψει.

Ο μόνος τρόπος να χορτάσουν ήταν να φυτέψουν στη γη τους πατάτες.

Οι πατάτες, όπως είδαμε και στην ταινία Martian, καλλιεργείται εύκολα κι αποδίδει μεγάλες ποσότητες. Οι Ιρλανδοί είχαν γίνει αναγκαστικά πατατοφάγοι για να πλουτίζουν οι γαιοκτήμονες και το Στέμμα.

Όταν οι γαιοκτήμονες επισκέπτονταν την “περιουσία” τους βρίσκονταν μπρος σε ρακένδυτους ανθρώπους, που πάσχιζαν να ζεσταθούν καίγοντας τύρφη, πάσχιζαν να χορτάσουν τρώγοντας πατάτες. Και κάθε μονοκαλλιέργεια επιφυλάσσει κινδύνους, όπως έμαθαν οι Αφρικάνοι που υποχρεώθηκαν να καλλιεργήσουν κακάο κι έμειναν νηστικοί.

Κάτι που προβλημάτιζε τους δουλοπάροικους Ιρλανδούς ήταν μια αρρώστια που εμφανιζόταν κάθε τόσο. Κάτι έκανε τα φυτά της πατάτας να μαραίνονται. Όμως μέχρι το 1844 τα περιστατικά ήταν μικρής εμβέλειας και σημασίας.

Το 1843 οι Ιρλανδοί είχαν μία απ’ τις καλύτερες χρονιές για την πατάτα τους. Κατανάλωσαν όσες πατάτες μπορούσαν να φάνε, αποθήκευσαν τις υπόλοιπες στην αποθήκη τους, κι όταν ήρθε ο καιρός τις μεταφύτευσαν. Αν τις είχαν φάει όλες ή αν τις είχαν παρατήσει στο κρύο θα ήταν πιο τυχεροί.

Το 1844 η αρρώστια επανήλθε, όχι απλώς δριμύτερη, αλλά ολοκληρωτική και τρομαχτική. Σχεδόν κάθε καλλιέργεια πατάτας, σ’ ολόκληρο το νησί, καταστράφηκε.

Κάποιοι είπαν ότι η κατάρα του θεού, άλλοι ότι ευθυνόταν η εξασθένιση του εδάφους. Κάποιος κληρικός κατηγόρησε τα καινοφανή τρένα, που διέσχιζαν την ιρλανδική ύπαιθρο με 30 χιλιόμετρα την ώρα, “απελευθερώνοντας τεράστιες ποσότητες ηλεκτρισμού στα χωράφια“[sic]. Οι περισσότεροι πίστευαν ότι έφταιγαν τα λέπρεκον, τα μοχθηρά ξωτικά.

Μόνο ένας ερασιτέχνης Άγγλος φυσιοδίφης, ο Αιδεσιμότατος Miles Berkeley παρατήρησε με το μικροσκόπιο του ένα μολυσμένο φυτό κι ανακάλυψε τον αίτιο της καταστροφής, τον μικρομύκητα Phytophtora infestans. Το ανακοίνωσε αλλά κανείς δεν τον πίστεψε.

Ο P. infestans συνήθως δεν είναι τόσο καταστροφικός, αλλά έφταιγε η προηγούμενη καλή σοδειά, ήταν που έμειναν οι μολυσμένοι κόνδυλοι στη ζέστη της αποθήκης, ήταν αυτό το χάος που βυσσοδομεί.

Οι Ιρλανδοί έμειναν χωρίς τροφή, να πεθαίνουν κυριολεκτικά απ’ την πείνα. Την επόμενη χρονιά η κατάσταση χειροτέρεψε. Οι αποστεωμένοι άνθρωποι πλήττονταν κι από τυφοειδή πυρετό, καθώς και δυσεντερία. Η Βρετανική κυβέρνηση προσπάθησε να αντιμετωπίσει την τραγωδία με φιλανθρωπία, τα περίφημα πτωχοκομεία, ενώ την ίδια στιγμή σιτηρά και ζώα εξάγονταν προς την Αγγλία.

Απ’ τον πληθυσμό των οκτώ εκατομμυρίων Ιρλανδών το ένα εκατομμύριο πέθανε από ασιτία και ασθένειες σχετικές μ’ αυτή.

Άλλα δύο εκατομμύρια αναγκάστηκαν να μεταναστεύσουν, στον Νέο Κόσμο και στην Αυστραλία.

~~{}~~

Η ιστορία του P. infestans και του λιμού της Ιρλανδίας αποδεικνύει τρία πράγματα:

Πρώτον, ότι ο άνθρωπος δεν είναι τόσο ισχυρός όσο θέλει να πιστεύει. Οι καιρικές συνθήκες και ακρότητες, οι τυχαίες εξάρσεις των μικροβίων, οι διαταραχές της πανίδας και της χλωρίδας, οι σεισμοί και οι ηφαιστειακές εκρήξεις, τα τσουνάμι κι οι κατολισθήσεις, μπορούν να μετατρέψουν κάθε κοινωνία σε ερείπιο.

Δεύτερον: Ότι ο καπιταλισμός είναι ασύμφορος, οικολογικά και ανθρωπιστικά.

Τρίτον: Ότι δεν μπορείς ποτέ να προβλέψεις το μέλλον σ’ ένα χαοτικό υπερσύστημα, όπως είναι ο άνθρωπος μέσα στην ανθρώπινη κοινωνία, μέσα στη Γαία.

Επιπλέον πληροφορία: Το 1848 ξέσπασε η επανάσταση των Νεοϊρλανδών, που δεν άντεχαν πια να πεθαίνουν απ’ την πείνα για να ταΐζουν τη Βασίλισσα. Τα βρετανικά στρατεύματα την έπνιξαν στο αίμα, αλλά χάρη/εξαιτίας του μύκητα, οι Ιρλανδοί ξεκίνησαν τον μακρύ τους αγώνα, που οδήγησε στην ανεξαρτησία τους, τον εικοστό αιώνα.

Επιπλέον πληροφορία 2:
Μία απ’ τις οικογένειες που μετανάστευσε στην Αμερική το 1845 ήταν οι Φιτζέραλντ απ’ το Kerry. Μια άλλη ήταν οι Κένεντι απ’ το Wexford. Ένας απ’ τους απόγονους των Φιτζέραλντ και των Κένεντι γεννήθηκε το 1917 και τον είπαν Τζον.

Ήταν ο JFK, πρόεδρος των ΗΠΑ, απόγονος μεταναστών.

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

Διαβάστε το βιβλίο του Bernard Dixon “Η αόρατη δύναμη – Πώς τα μικρόβια κυβερνούν τον κόσμο”, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης