Συνέντευξη-Μετάφραση: Βαγγέλης Τσίρμπας
Φωτογραφίες: Αμίν Καμράνι
Στην Ελλάδα αντιλαμβανόμαστε τις προσφυγικές ροές ως τη μετακίνηση από τη Μέση Ανατολή, την Ασία και την Αφρική προς τη Μεσόγειο και την Ευρώπη. Μπορείς να μας μιλήσεις για τις προσφυγικές ροές προς την Ασία;
Οι άνθρωποι τείνουν να ξεχνούν ότι οι πρόσφυγες δεν διαλέγουν τον προορισμό τους. Το να αναζητείς άσυλο διαφέρει από το να ταξιδεύεις. Πράγματι, υπάρχουν ποικίλες αιτίες που αναγκάζουν τους ανθρώπους ν’ αναζητούν άσυλο, όμως ανεξάρτητα από την αιτία κανείς δεν έχει το προνόμιο να επιλέξει προορισμό.
Υπάρχουν περίπου 200.000 πρόσφυγες στη Μαλαισία. Οι περισσότεροι προέρχονται από τη Μέση Ανατολή, το Αφγανιστάν, το Ιράν, την Υεμένη, την Παλαιστίνη, τη Συρία και το Ιράκ. Εκατοντάδες χιλιάδες πρόσφυγες βρίσκονται στην Ινδονησία, το Μπαγκλαντές και αλλού. Όλοι αυτοί οι άνθρωποι δεν επέλεξαν τους συγκεκριμένους προορισμούς, έπρεπε να πάνε εκεί. Είναι ζήτημα επιβίωσης. Ακολουθείς όποιο μονοπάτι χρειαστεί.
Πότε και γιατί έφυγες από τη Συρία με προορισμό τη Μαλαισία;
Έφυγα το 2016, όταν ήρθε η ώρα της στρατιωτικής θητείας μου. Δεν ήθελα να συμμετάσχω σε οποιονδήποτε στρατό και στην αφαίρεση οποιασδήποτε ζωής. Προηγουμένως, εγώ και η οικογένειά μου είχαμε εκτοπιστεί τέσσερις φορές στη Συρία. Εγκαταλείψαμε το σπίτι μας, κοιμόμασταν σε ξενοδοχεία για εβδομάδες, ο πόλεμος ήταν παντού γύρω μας. Δεν έφυγα, παρόλα αυτά. Όταν τελείωσα με τις σπουδές μου οι επιλογές ήταν οι εξής δύο: Να φύγω ή να πάω στον στρατό. Επέλεξα να φύγω. Ταξίδεψα με μία πτήση από το Ομάν στη Ντόχα και από εκεί στην Κουάλα Λουμπούρ. Το ταξίδι δεν φαίνεται άσχημο αν το δεις ως εξωτερικός παρατηρητής – το πραγματικό ταξίδι όμως γίνεται μέσα στην καρδιά και το μυαλό σου. Αυτό είναι αρκετά σκληρό.
Πώς είναι η ζωή στη Μαλαισία από τη σκοπιά ενός πρόσφυγα; Υπάρχει δυναμική ενσωμάτωσης; Μπορείς να συγκρίνεις την εμπειρία σου με την εμπειρία φίλων και συγγενών σου που βρίσκονται στην Ευρώπη;
Αν και ο αριθμός των προσφύγων στη Μαλαισία είναι μεγάλος, η κυβέρνηση δεν προσπαθεί να βοηθήσει. Δεν παρέχεται καμία βοήθεια στην Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, αλλά ούτε και η δυνατότητα να συμβάλλει η ίδια αποτελεσματικότερα. Η κοινωνία των πολιτών και ειδικά οι μειονότητες της κοινωνίας είναι η μόνη ελπίδα για τους πρόσφυγες. Η βοήθεια προέρχεται πάντοτε από αυτές τις μικρές κοινότητες. Η ενσωμάτωση συμβαίνει, αλλά με αργά βήματα καθώς δεν υπάρχουν κρατικά προγράμματα. Οι ΜΚΟ και οι ακτιβιστές που βοηθούν δεν μπορούν να προσφέρουν το σύνολο της βοήθειας που απαιτείται.
Υπάρχουν μικροί προσφυγικοί καταυλισμοί, αλλά οι περισσότεροι πρόσφυγες ζουν στα προάστια της Κουάλα Λουμπούρ. Το βασικό πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι πρόσφυγες στη Μαλαισία είναι η απουσία ανθρωπίνων δικαιωμάτων για τους πρόσφυγες, το οποίο καθιστά την όλη κατάσταση δυσκολότερη σε σχέση με την κατάσταση που επικρατεί στην Ευρώπη.
Ποιος είναι ο αντίκτυπος της προσφυγιάς και της διαβίωσης στη Μαλαισίας στην ποίηση, τη γλώσσα και την ταυτότητά σου;
Θα προτιμούσα να μιλήσω για τον αντίκτυπο του ότι βρίσκομαι μακριά από την πατρίδα μου, παρά για τον αντίκτυπο της προσφυγιάς. Δεν βλέπω καμία διαφορά ανάμεσα σε έναν πρόσφυγα, έναν μετανάστη ή έναν εξόριστο. Το θέμα είναι πόσο μακριά βρίσκεσαι από την πατρίδα σου. Κάθε άνθρωπος στη γη μπορεί να βιώσει την ίδια εμπειρία, εκούσια ή ακούσια. Η συγκεκριμένη εμπειρία έγκειται στον ξεριζωμό. Τα συναισθήματα του εκπατρισμού που αποξενώνουν εσένα και την κουλτούρα, την παράδοση, τη γλώσσα και τις ρίζες σου σε κάνουν να αναστοχαστείς πάνω σε όλες τις έννοιες που είχες προκαθορίσει. Επανακαθορίζεις την έννοια της πατρίδας, της γλώσσας και της ταυτότητας. Επανακαθορίζω και το ποιος είμαι; Πολύ πιθανό.
Ο Μουάφακ Αλ Χαζάρ είναι Σύριος ποιητής, καλλιτέχνης και μηχανικός. Κέρδισε το βραβείο Ποίησης Προσφύγων και Μεταναστών το 2017. Η πρώτη του ποιητική συλλογή Ποιητική εντροπία κυκλοφόρησε το 2019 στη Μαλαισία. Η ελληνική έκδοση της Ποιητικής εντροπίας θα κυκλοφορήσει τον Μάιο του 2021 από τις εκδόσεις 24 Γράμματα σε μετάφραση Βαγγέλη Τσίρμπα.