Brain Drain
Η φυγή των Ελλήνων στο εξωτερικό είναι μία από τις πιο σημαντικές επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης που δοκιμάζει εδώ και έξι χρόνια τη χώρα μας. Ο αριθμός των Ελλήνων που μετανάστευσαν από το 2008 και μετά αγγίζει σχεδόν το μισό εκατομμύριο και οι τάσεις φυγής δεν δείχνουν να υποχωρούν.
Η έκθεση της Τράπεζας της Ελλάδος (ΤτΕ) με θέμα «Φυγή ανθρωπίνου κεφαλαίου: σύγχρονη τάση μετανάστευσης των Ελλήνων στα χρόνια της κρίσης», καταγράφει τον αριθμό των Ελλήνων που η κρίση τους ανάγκασε να πάρουν τον δρόμο της ξενιτιάς, συγκρίνοντας τις μεταναστευτικές ροές του σήμερα με προηγούμενες ανάλογες φάσης ελληνικής μετανάστευσης. Παράλληλα, στην έκθεση αναλύονται οι μακροοικονομικές συνέπειες και προτείνονται λύσεις για την αντιμετώπιση του φαινομένου.
Σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία που έχει στη διάθεσή της η ΤτΕ, ο αριθμός των Ελλήνων ηλικίας 15-64 ετών, που από το 2008 μέχρι σήμερα έφυγαν μόνιμα από τη χώρα, ξεπερνά τις 427.000. Σημείο ορόσημο είναι το 2013, όταν ο μέσος όρος αποδημίας τριπλασιάζεται σε σχέση με το 2008, με το φαινόμενο να συνεχίζεται με την ίδια ένταση το 2014 και να οξύνεται κατά το πρώτο εξάμηνο του 2015.
Όπως αναφέρει στην εφημερίδα Καθημερινή, όπου και παρουσιάζεται η έκθεση της ΤτΕ, η Σοφία Λαζαρέτου, οικονομολόγος της ΤτΕ και συγγραφέας της σχετικής έρευνας, «η διαδικασία εξόδου Ελλήνων για αναζήτηση εργασίας στο εξωτερικό είναι ακόμη σε εξέλιξη και δεν φαίνεται το πότε θα τερματιστεί».
Η τρίτη φορά που οι Έλληνες ξενιτεύονται
Η παρούσα τάση μετανάστευσης λόγω κρίσης είναι η τρίτη μαζική που αντιμετωπίζει η χώρα, μέσα στα τελευταία 100 χρόνια.
Οι περίοδοι μαζικής μετανάστευσης Ελλήνων είναι από το 1903 έως το 1917, 1960-1972 και 2010-σήμερα και σχετίζονται και στις τρεις φάσεις με οικονομικά κίνητρα με εξαίρεση μέρος του δεύτερου κύματος, τα έτη 1969-1971, που οφείλεται σε πολιτικούς λόγους (δικτατορία).
Και οι τρεις περίοδοι ωστόσο παρουσιάζουν κάποια κοινά γνωρίσματα:
α) Έχουν χρονική διάρκεια περίπου δέκα χρόνων β) Μεγάλη ροή γ) Παρουσιάζουν καθυστέρηση έναρξης του φαινομένου της μετανάστευσης σε σχέση με τον χρόνο καταγραφής του υψηλού ποσοστού ανεργίας.
Ενδιαφέρουσα, σύμφωνα με την έκθεση, είναι η σύγκριση των δύο προγενέστερων επεισοδίων με το σημερινό επεισόδιο φυγής, όσον αφορά τα ποιοτικά χαρακτηριστικά τους. Κατά το πρώτο επεισόδιο φυγής, κύριος προορισμός ήταν οι «υπερωκεάνιες χώρες» (ΗΠΑ, Αυστραλία, Καναδάς, Βραζιλία και ΝΑ Αφρική). Επτά στους δέκα ήταν ηλικίας 15-44 χρόνων, λιγότεροι από 2 στους 10 ήταν γυναίκες και στη συντριπτική τους πλειονότητα ήταν ανειδίκευτοι εργάτες και αγρότες, χαμηλού μορφωτικού επιπέδου, που απασχολήθηκαν στις χώρες υποδοχής συνήθως ως υπηρέτες και εργάτες.
Το δεύτερο επεισόδιο μετανάστευσης αφορούσε κυρίως νέους ηλικίας 20-34 χρόνων (7 στους 10), 5 στους 10 δήλωναν χειρώνακτες, ενώ 4 στους 10 ήταν ανεπάγγελτοι.Έξι στους 10 κατευθύνθηκαν στη Γερμανία και στο Βέλγιο και απασχολήθηκαν ως βιομηχανικοί εργάτες.
Αντίθετα, η τωρινή φυγή αφορά νέους μορφωμένους με επαγγελματική εμπειρία, που κατευθύνονται κυρίως στη Γερμανία, στο Ηνωμένο Βασίλειο και στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.
Η θέση των Ελλήνων μεταναστών στην Ευρώπη
Όπως επισημαίνεται στην έκθεση της ΤτΕ, η Ελλάδα καταλαμβάνει την τέταρτη θέση στην Ευρώπη ως προς την αναλογία εκροής με το συνολικό εργατικό δυναμικό της χώρας.
Πρωταθλήτρια στην έξοδο από τα εγχώρια σύνορα αναδεικνύεται στην Ευρώπη η Κύπρος, με την Ιρλανδία και την Λιθουανία να ακολουθούν.
Προτάσεις για να μείνουν οι Έλληνες στην Ελλάδα
Όπως γράφει η Καθημερινή, η έκθεση της ΤτΕ καταλήγει σε έξι προτάσεις με στόχο την ανάσχεση του φαινομένου.
Κατά πρώτον, εισηγείται τη στροφή σε παραγωγικότερους τομείς και τη διασύνδεση της εκπαίδευσης με την παραγωγή. Εργαλείο επανακαθορισμού των επαγγελμάτων είναι η σύνδεση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης με την παραγωγική εξειδίκευση.
Δεύτερον, καλεί σε δράσεις στήριξης της νεοφυούς επιχειρηματικότητας, όπως η δημιουργία χώρων συνάντησης των νέων. Το 61% των μορφωμένων νέων που συμμετείχε στην έρευνα της Endeavour Greece 2014 επιθυμεί να εργαστεί στον ιδιωτικό τομέα, έστω και με τον ίδιο μισθό με το Δημόσιο και το 52% να δραστηριοποιηθεί το ίδιο επιχειρηματικά.
Τρίτον, τονίζει την αξία της αριστείας, της διαφάνειας και της αξιοκρατίας. Η διενέργεια, με τη στήριξη επαγγελματικών φορέων και του κράτους, περιοδικών διαγωνισμών με γενναία πριμοδότηση, όπως βραβεία ή/και επιδότηση των εργοδοτών που θα προσλάβουν νέους Ελληνες επιστήμονες, μπορεί να αποτελέσει την έμπρακτη απόδειξη για τη διασφάλιση της αξιοκρατίας.
Τέταρτον, επισημαίνει την ανάγκη για γενικευμένη υιοθέτηση του θεσμού της μαθητείας και της πρακτικής άσκησης.
Πέμπτον, προτρέπει στη δημιουργία περιβάλλοντος φιλικού προς την επιχειρηματικότητα. Με βάση τις εκτιμήσεις των δεικτών ανταγωνιστικότητας του World Economic Forum για το 2015 και 2016, η Ελλάδα είναι ένας από τους μεγαλύτερους τροφοδότες επιστημόνων και μηχανικών στην ψηφιακή τεχνολογία. Η μείωση της γραφειοκρατίας, η φιλική στάση του κράτους προς το επιχειρείν, η μείωση των ασφαλιστικών εισφορών και η μείωση της φορολογίας μέχρις ότου η νεοφυής επιχείρηση καταστεί κερδοφόρος συνιστούν τα κρίσιμα στοιχεία που συνθέτουν ένα φιλικό προς την επιχειρηματικότητα θεσμικό πλαίσιο.
Εκτον, θεωρεί απαραίτητη την επανένταξη των νέων εκτός εκπαίδευσης, κατάρτισης, εργασίας (NEET). Στην Ελλάδα, το ποσοστό των ΝΕΕΤ ηλικίας 15-24 ετών ξεπερνά το 19% της συγκεκριμένης ηλικιακής ομάδας και είναι το τρίτο υψηλότερο στην Ε.Ε. Οι νέοι αυτής της κατηγορίας συχνά θεωρούν τον εαυτό τους εγκαταλελειμμένο από την πολιτεία και τοποθετούνται στο περιθώριο της κοινωνικής και οικονομικής ζωής.