Στον Δημήτρη Κούλαλη
Αλεξ Καλλίνικος: «Η Αριστερά πρέπει να βοηθήσει στο σχηματισμό ενός διαλόγου και να αγωνιστεί για μια αντικαπιταλιστική και διεθνιστική ρήξη με την ΕΕ».
Συζητήσαμε με τον Άλεξ Καλλίνικος με αφορμή το νέο του βιβλίο «Η αποκρυπτογράφηση του κεφαλαίου» (του Μαρξιστικό Βιβλιοπωλείο) που πρόσφατα κυκλοφόρησε στην Ελλάδα. Μας είπε για το χτύπημα του Brexit, τον «ρερφορμιστή» Κόρμπιν, τον Τσίπρα, την ήττα της Χίλαρι, τον Μαρξ …«Δεν πρέπει μόνο να μελετήσουμε τον Μαρξ αλλά και να τον αξιοποιήσουμε- να συνεχίσουμε την κριτική του πάνω στην πολιτική οικονομία», αναφέρει χαρακτηριστικά.
Το Brexit ήταν τελικά ένα τεράστιο πλήγμα στο πολιτικοοικονομικό κατεστημένο ή μια νίκη του ρατσισμού και της άκρας δεξιάς;
Η βρετανική ψήφος για αποχώρηση από την Ευρωπαϊκή Ένωση ήταν μια τεράστια ήττα της βρετανικής άρχουσας τάξης και των ομολόγων της αλλού, που υποστήριζαν έντονα την κυβερνητική καμπάνια του Remain. Επίσης, οι αναλύσεις της ψηφοφορίας δείχνουν ότι ήταν οι φτωχότεροι άνθρωποι, και όσο πιο φτωχή είναι η κοινότητα που ζούσαν τόσο πιθανότερο ήταν να ψηφίσουν την αποχώρηση. Δυστυχώς, το μεγαλύτερο κομμάτι της αριστεράς, συμπεριλαμβανομένου του Εργατικού Κόμματος υπό τον Τζέρεμι Κόρμπιν, έκανε εκστρατεία υπέρ της παραμονής. Αυτό άφησε τις καμπάνιες της αποχώρησης να κυριαρχούνται από τη δεξιά των Συντηρητικών και τους ξενοφοβικούς και ρατσιστές του UKIP (Κόμμα Ανεξαρτησίας Ηνωμένου Βασιλείου). Η συζήτηση πλαισιωνόταν και από τις δύο πλευρές με ρατσιστικούς όρους (πχ. Ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος να μειωθεί η μετανάστευση;). Όλα αυτά επεξηγούν τον τρόπο με τον οποίο οι ρατσιστές ενθαρρύνθηκαν από την ψήφο της Αποχώρησης. Αλλά αυτό δεν αλλοιώνει το τεράστιο χτύπημα που υπέστη ο βρετανικός καπιταλισμός και ο δυτικός ιμπεριαλισμός.
Μετά το δημοψήφισμα και μετά την θριαμβευτική επανεκλογή του Κόρμπιν, ποια είναι η στρατηγική που πρέπει να ακολουθήσει η βρετανική Αριστερά: τη στροφή προς τη «ριζοσπαστική σοσιαλδημοκρατία», όπως πολλοί υποστηρίζουν, ή να πάει ακόμη πιο αριστερά;
Η απόφαση δεν είναι τόσο απλή. Ο Κόρμπιν είναι αριστερός ρεφορμιστής, αλλά η νίκη του και ο ενθουσιασμός ειδικά των νέων που προκλήθηκε από τις εκστρατείες της ηγεσίας του, έχουν δημιουργήσει χώρο στον οποίο η επαναστατική σοσιαλιστική πολιτική μπορεί να φθάσει στο ευρύτερο κοινό. Οι επαναστάτες οφείλουν να καταλάβουν πώς να μιλούν και να συνεργάζονται με τους υποστηρικτές του Κόρμπιν.
Το τελευταίο διάστημα πυκνώνουν συνεχώς οι φωνές που μιλούν για τοκογλυφική Ευρώπη- δυνάστη των λαών. Σ’ αυτό το πλαίσιο, ποιες οι εναλλακτικές για τους λαούς: παραμονή και προσπάθεια εξορθολογισμού εκ των έσω ή αποχώρηση και διάλυση της ΕΕ; Και, αναφορικά με το δεύτερο , ποιοι οι κίνδυνοι και ποιος ο ρόλος της Αριστεράς σ’ αυτή τη μετάβαση;
Ο ΣΥΡΙΖΑ επιχείρησε να καταστρέψει τη στρατηγική για επιδίωξη μεταρρύθμισης της ΕΕ. Πρέπει να αναζητήσουμε μια διαφορετική στρατηγική, η οποία θα αποσκοπεί στη διάλυση της ΕΕ. Στις παρούσες συνθήκες αυτό μπορεί να γίνει μόνο με την μεμονωμένη αποχώρηση κρατών, όπως η Βρετανία. Ο προφανής κίνδυνος είναι ότι αυτή η σύγκρουση μπορεί να κυριαρχείται πολιτικά από τον εθνικισμό. Αλλά η Αριστερά δεν είναι ένας απλός παρατηρητής σ’ αυτήν την περίπτωση. Μπορεί να βοηθήσει στο σχηματισμό ενός διαλόγου και να σταματήσει να λειτουργεί ως πιστός επικριτής της ΕΕ, να αγωνιστεί για μια αντικαπιταλιστική και διεθνιστική ρήξη με την ΕΕ.
Ο ΣΥΡΙΖΑ, ως ένας «πιο ριζοσπάστης αμφισβητίας της λιτότητας» κατέλαβε την εξουσία δύο φορές- η τελευταία μάλιστα μετά τα γεγονότα του καλοκαιριού του 2015. Κατά τη γνώμη σας, ήταν σωστή η τακτική του στην πρώτη περίοδο διακυβέρνησης; Ακόμη, η κατάληξη της διαπραγμάτευσης ήταν κάτι απρόσμενο ή ένα προδιαγεγραμμένο αποτέλεσμα ;
Όχι, όλη η στρατηγική του ΣΥΡΙΖΑ ήταν λάθος. Στηριζόταν στην πεποίθηση ότι θα ήταν δυνατό να πείσουν τη Γερμανία και τα άλλα κυρίαρχα κράτη να διαπραγματευτεί μια συμβιβαστική λύση που θα προσέφερε ανακούφιση του χρέους. Ακόμη και υπό δικούς του όρους, αυτή η στρατηγική θα μπορούσε να πετύχει αν ο ΣΥΡΙΖΑ είχε κάτι για να απειλήσει την ΕΕ. Ωστόσο, ο Τσίπρας εμπόδισε τις προετοιμασίες για την Ελλάδα ώστε να αποκτήσει τον έλεγχο του τραπεζικού της συστήματος και να αποχωρήσει από την Ευρωζώνη, οι οποίες ήταν απαραίτητες. Σε κάθε περίπτωση, η ΕΕ δεν ενδιαφερόταν να συμβιβαστεί και ήταν αποφασισμένη να καταστήσει την Ελλάδα ως παράδειγμα. Δεν έχω γνώση της προσωπικής ψυχολογίας του Τσίπρα και ως εκ τούτου δεν μπορώ να πω πότε το συνειδητοποίησε αυτό και για πόσο καιρό συνέχιζε να εξαπατά τον εαυτό του και τους άλλους.
Οι εκλογές στις ΗΠΑ διεξήχθησαν μεταξύ Σκύλας και Χάρυβδης. Ο Τραμπ είναι ο νικητής. Θα ήθελα ένα σύντομο σχόλιό σας επ’ αυτού.
Είναι φριχτά νέα ότι ένας ρατσιστής και σεξιστής δισεκατομμυριούχος εκλέχθηκε πρόεδρος των ΗΠΑ. Πρόκειται για μια αντανάκλαση της έκτασης στην οποία το αστικό κομματικό σύστημα (στην Ευρώπη καθώς και στις ΗΠΑ) έχει χάσει την κοινωνική του αγκίστρωση σε μεγάλα τμήματα του εκλογικού σώματος. Αλλά θα έλεγα ότι πρόκειται για μια ήττα της Κλίντον, παρά για μια νίκη του Τραμπ. Υπήρξε υποψήφια του καθεστώτος και τον πλουσίων και υπερασπίστηκε τη συνέχιση της διεθνούς πολιτικής των ΗΠΑ. Ο Τραμπ στάθηκε ενάντια στην φιλελεύθερη καπιταλιστική διεθνή τάξη που κατασκεύασε και διατηρούσε ο ιμπεριαλισμός των ΗΠΑ από το 1945. Ήταν ικανός να κερδίσει αρκετούς απογοητευμένους λευκούς ψηφοφόρους της εργατικής τάξης, ειδικά στις αποβιομηχανοποιημένες Μεσοδυτικές Πολιτείες των ΗΠΑ, να κερδίσει την πλειοψηφία στο σώμα εκλεκτόρων που επιλέγει τον Πρόεδρο (αλλά όχι τη λαϊκή ψήφο). Σχεδιάζει μια κυβέρνηση που σχηματίζεται από τη ρεπουμπλικανική δεξιά και από ακροδεξιούς λευκούς εθνικιστές και ρατσιστές. Λόγω αυτού και λόγω της απόστασης του Τραμπ από το μεγαλύτερο μέρος της κυρίαρχης τάξης, αυτή θα είναι μια αρκετή ασταθής και επικίνδυνη προεδρία.
Το τελευταίο διάστημα παρατηρείται μια αύξηση του ενδιαφέροντος για το Κεφάλαιο και την εν γένει μαρξική πολιτική θεώρηση. Πού το αποδίδετε εσείς αυτό;
Θεωρώ ότι είναι αποτέλεσμα δύο σχετιζόμενων παραγόντων. Πρώτον, παρατηρείται μια πολιτική ριζοσπαστικοποίηση στους νέους- για παράδειγμα, σε σχέση με τον Κόρμπιν στη Βρετανία και τον Μπέρνι Σάντερς στις ΗΠΑ. Έτσι, δημιουργείται ένα νέο κοινό με αντικαπιταλιστικές ιδέες. Αυτό ενισχύεται, δεύτερον, από τη διαδοχή των οικονομικών κρίσεων που υπογραμμίζει τη σχετικότητα της κριτικής που άσκησε ο Μαρξ στην πολιτική οικονομία. Η επιτυχία των βιβλίων και των διαδικτυακών διαλέξεων του Ντέιβιντ Χάρβεϊ συνοψίζει αυτούς τους δύο παράγοντες.
Το καινούριο σας βιβλίο, « Η αποκρυπτογράφηση του Κεφαλαίου», που πρόσφατα κυκλοφόρησε στην Ελλάδα, τι ρόλο έρχεται να διαδραματίσει στη σύγχρονη σκέψη και κοινωνία;
Χάρηκα ιδιαίτερα που εκδόθηκε το βιβλίο μου στην Ελλάδα, τη γενέτειρα της φιλοσοφίας και το κέντρο τόσων σημαντικών αγώνων τα τελευταία χρόνια. Δε γνωρίζω την επίδραση που θα έχει το βιβλίο μου. Στόχος του είναι να προσπαθήσει και να κατανοήσει τα κεντρικά σημεία των προβλημάτων που ο Μαρξ προσπάθησε να διευθετήσει στο Κεφάλαιο και στα προηγούμενα χειρόγραφα και να αναδιαμορφώσει τη ξεχωριστή μέθοδο που χρησιμοποιεί. Έπραξα έτσι γιατί οι περισσότεροι σύγχρονοι σχολιασμοί του Κεφαλαίου αποτυγχάνουν να κατανοήσουν επαρκώς το πρόβλημα-κατάσταση του Μαρξ ή τη μέθοδο του. Αλλά πιστεύω ότι η μέθοδος του Μαρξ –αυτό που αποκαλούσε «η πορεία από το αφηρημένο στο συγκεκριμένο» ξεκινώντας από τα πιο αφηρημένα σχήματα καθορίζοντας τη θεωρία της αξίας και στη συνέχεια προχωρώντας σταδιακά ώστε ανακατασκευάσει όλα τα πολύπλοκα χαρακτηριστικά του καπιταλισμού στο σύνολό του- παραμένει χρήσιμη σήμερα. Δεν πρέπει μόνο να μελετήσουμε τον Μαρξ αλλά και να τον αξιοποιήσουμε- να συνεχίσουμε την κριτική του πάνω στην πολιτική οικονομία
Τέλος, είναι γνωστό ότι καμία άλλη ανεπτυγμένη χώρα δεν έχει φτάσει το επίπεδο εξαθλίωσης της Ελλάδας. Τα προηγούμενα χρόνια ορισμένες ομάδες αντίστασης έδωσαν ελπίδα στους πολίτες. Τώρα, ωστόσο, υπάρχει ξανά απογοήτευση και εκτός από ορισμένες εξαιρέσεις όλοι φαίνονται μουδιασμένοι. Θεωρείτε ότι υπάρχει διέξοδος από αυτήν την κατάσταση;
Ένας λόγος που χάρηκα για τη δημοσίευση του βιβλίου «Η αποκρυπτογράφηση του Κεφαλαίου» στην Ελλάδα, ήταν επειδή ο πατέρας μου ήταν Έλληνας. Συνδέομαι με τόσους τρόπους με την Ελλάδα και προσωπικά και με τους συντρόφους του Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος (ΣΕΚ). Επομένως, γνωρίζω πόσο πολύ έχουν υποφέρει οι Έλληνες από τη λιτότητα και πόσο έχουν καταβληθεί από αυτήν την εμπειρία. Αλλά αναζητώ τα τεράστια προτερήματα της αντίστασης και της αλληλεγγύης. Αυτά αντανακλούν τις εμπειρίες που μας πηγαίνουν πίσω στη δεκαετία του 1940, στους αγώνες υπό την Κατοχή και τον Εμφύλιο Πόλεμο ή ίσως και πιο πριν. Αλλά συνεχίζονται και στο παρόν. Η στήριξη των Ελλήνων στους πρόσφυγες, παρά τη δική τους εξαθλίωση και τις παρεμβάσεις της Χρυσής Αυγής, είναι εκπληκτική. Αυτό το παράδειγμα είναι απίστευτα σημαντικό για όλους μας. Η νίκη του Τραμπ υπογραμμίζει το πόσο σημαντική είναι η δημιουργία κινημάτων ενάντια στον ρατσισμό και η αλληλεγγύη με τους πρόσφυγες και τους μετανάστες. Σε αυτήν την περίπτωση πρέπει να συνεχίζουμε να μαθαίνουμε από τους Έλληνες.
Το κείμενο δημοσιεύθηκε στο ένθετο του Νόστιμον Ήμαρ στον Δρόμο της Αριστεράς, το Σάββατο 10.12.2016
Κάθε Σάββατο κυκλοφορεί στα περίπτερα το έντυπο Νόστιμον Ήμαρ ένθετο στον Δρόμο της Αριστεράς.