Του Κώστα Ράπτη
Όσο η κατάπαυση του πυρός στη Συρία δίνει τη θέση της στο χάος, τόσο τα παράδοξα στις σχέσεις των μεγάλων δυνάμεων πολλαπλασιάζονται. Στη Νέα Υόρκη, όπου και διεξάγεται αυτές τις ημέρες η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών, πραγματοποιήθηκε συνάντηση των χωρών της Διεθνούς Ομάδας Στήριξης της Συρίας, υπό την προεδρία των υπουργών Εξωτερικών των ΗΠΑ John Kerry και της Ρωσίας Sergei Lavrov.
Οι συμμετέχοντες αρνήθηκαν να παραδεχτούν το τέλος της κατάπαυσης του πυρός και προγραμμάτισαν νέα συνάντηση, “επί συγκεκριμένων βημάτων” όπως δήλωσε ο Kerry, την Παρασκευή – με πιθανή και την επίσπευσή της για την Πέμπτη. “Η κατάπαυση του πυρός δεν είναι νεκρή, αυτή είναι οι γνώμη όσων βρέθηκαν γύρω από το τραπέζι. Η κατάπαυση του πυρός απειλείται. Οι μόνοι που μπορούν να κηρύξουν το τέλος της είναι οι δύο συμπρόεδροι, που όμως θέλουν να της δώσουν μιαν ακόμη ευκαιρία” δήλωσε ο ειδικός απεσταλμένος του ΟΗΕ Staffan de Mistura. Ο Βρετανός υπουργός Εξωτερικών Boris Johnson υποστήριξε ότι η διαδικασία Kerry-Lavrov είναι η μόνη διαθέσιμη λύση και πρέπει να επανέλθει το συντομότερο σε τροχιά, ενώ ο Γάλλος ομόλογός του Jean-Marc Ayrault υποστήριξε ότι η ρωσοαμερικανική συνεννόηση έχει φτάσει στα όριά της και χρειάζεται διεύρυνση του μηχανισμού επιτήρησης της κατάπαυσης του πυρός και με άλλες δυνάμεις.
Την ίδια ώρα, ωστόσο, η υπόθεση της αιματηρής επίθεσης εναντίον της οχηματοπομπής της Ερυθράς Ημισελήνου προς το Χαλέπι τη Δευτέρα απειλεί να τινάξει στον αέρα κάθε δυνατότητα συνεργασίας για την αποκατάσταση της κατάπαυσης του πυρός.
Η αμερικανική πλευρά επιμένει, κυρίως μέσω μη κατονομαζόμενων αξιωματούχων, να εμπλέκει ευθέως τη ρωσική αεροπορία στο πλήγμα, το οποίο θα μπορούσε να στηρίξει κατηγορίες για εγκλήματα πολέμου, ενώ αντίθετα η Μόσχα απορρίπτει “με αγανάκτηση” τους ισχυρισμούς και υποστηρίζει, δια του υπουργείου Άμυνας ότι η μοιραία οχηματοπομπή συνοδευόταν από βαριά οπλισμένο όχημα των ανταρτών και ότι η καταστροφή της οφείλεται “σε φωτιά”. Ασφαλώς δεν ξεδιαλύνει την εικόνα το γεγονός ότι οι ανθρωπιστικές υπηρεσίες του ΟΗΕ διόρθωσαν την αρχική ανακοίνωσή τους, κάνοντας λόγο για “επίθεση” κατά της οχηματοπομπής, καθώς δεν είναι βέβαιο ότι υπήρξε (αεροπορική) “επιδρομή”.
Η συγκεκριμένη τραγωδία όχι μόνο απωθεί από τη συζήτηση την αεροπορική επιδρομή του υπό τις ΗΠΑ διεθνούς συνασπισμού το Σάββατο εναντίον των συριακών κυβερνητικών δυνάμεων που υπερασπίζονται την πολιορκούμενη από το Ισλαμικό Κράτος πόλη της Deir Ezzor στο τμήμα της Συρίας που συνορεύει με το Ιράκ, αλλά και δίνει τη δυνατότητα μιας επικίνδυνης κλιμάκωσης: η αναγκαστική διακοπή, μετά την επίθεση της Δευτέρας, των ανθρωπιστικών επιχειρήσεων του ΟΗΕ για την ανακούφιση των αμάχων που λιμοκτονούν, κυρίως σε ανταρτοκρατούμενες περιοχές, θα μπορούσε να προκαλέσει κινήσεις, όπως η δημιουργία από τον διεθνή συνασπισμό ζωνών απαγόρευσης πτήσεων, με κίνδυνο άμεσης ρωσοαμερικανικής αντιπαράθεσης στο πεδίο.
Όμως αυτό που για την υπόλοιπη Συρία είναι απλώς μια πιθανότητα, στα βόρεια σύνορα είναι ήδη μια πραγματικότητα, καθώς η Τουρκία υλοποιεί επιτέλους την πάγια επιδίωξή της για τη δημιουργία ασφαλούς ζώνης νοτίως των συνόρων της. Σε βαρυσήμαντες δηλώσεις τους καθ΄ οδόν προς τη Νέα Υόρκη ο Τούρκος πρόεδρος Tayyip Erdogan προανήγγειλε διεύρυνση της περιοχής στην οποία από τον Αύγουστο επιχειρούν οι τουρκικές δυνάμεις από τα 900 στα 5.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα, με την προώθησή τους προς νότον. Ως άμεσο στόχο ο Erdogan προέβαλλε την κατάληψη της πόλης Al Bab, που απέχει 30 χιλιόμετρα από τα τουρκοσυριακά σύνορα και ισαπέχει από τα δύο κουρδικά “καντόνια” τα οποία οι δυνάμεις του PYD (αδελφής οργάνωσης του ΡΚΚ στη Συρία) επιδιώκουν να ενοποιήσουν.Επιπλέον η πόλη απέχει μόνο 50 χιλιόμετρα από το Χαλέπι, γεγονός που έχει τη σημασία του για την εξέλιξη της σύγκρουσης συριακών δυνάμεων και ανταρτών στην άλλοτε οικονομική πρωτεύουσα της Συρίας. Μάλιστα ο Erdogan πρότεινε συμμετοχή Αμερικανών κομάντος στις τουρκικές επιχειρήσεις, θέλοντας προφανώς να εξασφαλίσει τις δυνάμεις του από το ενδεχόμενο ρωσικών παρενοχλήσεων από αέρος.
Με άλλα λόγια, η Τουρκία προβάλλει αυτή τη στιγμή ως ο κυριότερος επωφελούμενος από τον χαοτικό χαρακτήρα των εξελίξεων στη Συρία, έχοντας αποσπάσει την αρχική συναίνεση Ρωσίας και ΗΠΑ σε μία επιχείρηση η οποία ήδη υπερβαίνει τα όριά της, όπως είχαν περιγραφεί αρχικά.