Κοινωνική κουζίνα «Ο Άλλος Άνθρωπος» στη Λέσβο
του Βαγγέλη Τσίρμπα, για το πρότζεκτ Utopia500
Οι κοινωνικές κουζίνες είναι ενσαρκώσεις αυτοοργανωμένης ενσυναίσθησης με τα πιο αδύναμα τμήματα της κοινωνίας. Όπως αναλύσαμε σε προηγούμενο άρθρο, δεν μιλάμε για μια μορφή φιλανθρωπίας ή ελεημοσύνης· αυτές οι δομές δεν αποδέχονται την πραγματικότητα της ταξικής μας κοινωνίας, όπου 62 άνθρωποι κατέχουν τον ίδιο πλούτο με τον μισό πληθυσμό του πλανήτη, ως κάτι το θεόσταλτο και φυσιολογικό. Δεν επιχειρούν να εξανθρωπίσουν την καπιταλιστική δυστοπία, αντιθέτως, παλεύουν για μια ανθρωποκεντρική ουτοπία.
Λέσβος, νεκροταφείο προσφύγων
Τους τελευταίους μήνες, συγκλονιστικές εικόνες και βίντεο από το νησί της Λέσβου έκαναν το γύρο του κόσμου. Το νησί της Σαπφούς έγινε γνωστό παγκοσμίως ως ο τόπος άφιξης χιλιάδων προσφύγων, οι οποίοι επιχειρούν να γλιτώσουν από το θάνατο και να βρουν ένα καλύτερο μέλλον στην Ευρώπη. Ενδεικτικό της κατάστασης, το νεκροταφείο προσφύγων που έχει δημιουργηθεί στο νησί για τους πρόσφυγες που πέθαναν ενώ προσπαθούσαν να προσεγγίσουν την Ευρώπη μέσω της Τουρκίας και της Ελλάδας (805 το 2015 και 218 μόλις τον Ιανουάριο του 2016). Το μικρό νησί των 85.000 κατοίκων υποδέχτηκε περισσότερους από 500.000 πρόσφυγες τον περασμένο χρόνο και η απάντηση στην απροσδόκητη ανθρωπιστική κρίση ήταν μια: Αλληλεγγύη.
Οργανώσεις αλληλεγγύης με εθελοντές από την Ελλάδα και όλο τον κόσμο εξαπλώνονται σε όλο το νησί. Μια από αυτές είναι η κουζίνα αλληλεγγύης «Ο Άλλος Άνθρωπος», η οποία προετοιμάζει γεύματα για τους χιλιάδες πρόσφυγες που βρίσκονται στο νησί της Λέσβου.
Μιλήσαμε με τον Δημήτρη Τελωνιάτη, αλληλέγγυο κάτοικο της Λέσβου και ενεργό μέλος της κοινωνικής κουζίνας από το Σεπτέμβριο του 2015, προκειμένου να μάθουμε κάποια πράγματα για την ευρύτερη κατάσταση και το πολύτιμο έργο που προσφέρουν από πρώτο χέρι. Τον ευχαριστούμε πολύ για τα πολύτιμα λόγια και εικόνες που μοιράστηκε μαζί μας.
Αλληλεγγύη, αγάπη και χαμόγελα για όλους
Βαγγέλης Τσίρμπας: Πώς ξεκίνησε η ιδέα της κοινωνικής κουζίνας «Ο Άλλος Άνθρωπος» και πόσοι άνθρωποι συνεργάζονται για την υλοποίησή της σήμερα;
Δημήτρης Τελωνιάτης: Η ιδέα της κοινωνικής κουζίνας «Ο Άλλος Άνθρωπος» ξεκίνησε το 2011 από τον Κωνσταντίνο Πολυχρονόπουλο, όταν η κρίση είχε ενσκύψει στη χώρα μας ήδη, και οι άστεγοι και άποροι άρχισαν να πολλαπλασιάζονται, ιδίως στα αστικά κέντρα. Ο Κωνσταντίνος είχε απολυθεί από τη δουλειά του και μια μέρα είδε δυο μικρά παιδιά να μαλώνουν για μερικά σάπια φρούτα που είχαν πετάξει σε μια λαϊκή αγορά. Την επόμενη μέρα έφτιαξε τοστ και τα πρόσφερε στον κόσμο. Κανείς δεν έπαιρνε μέχρι που άρχισε να τρώει πρώτος… Την επομένη μαγείρεψε στο σπίτι μια κατσαρόλα φαγητό που το μοίρασε πάλι και μετά έγινε το πρώτο μαγείρεμα έξω με τρόφιμα που ζητούσε και του έδιναν από λαϊκές αγορές. Τώρα υπάρχουν κουζίνες του Άλλου Ανθρώπου στη Σαλαμίνα, στο Χαϊδάρι, στη Μυτιλήνη, στον Πειραιά, στο Αιγάλεω, και ετοιμάζονται στη Θεσσαλονίκη, στο Ίλιον και αλλού. Στην Αθήνα γίνονται εβδομαδιαία μαγειρέματα στο Μοναστηράκι, στην Καπνικαρέα, στα Προσφυγικά της λεωφόρου Αλεξάνδρας, στο Θησείο και όπου αλλού παραστεί ανάγκη.
Ο Κωνσταντίνος, που συνέλαβε την ιδέα της κοινωνικής ιδέας, και ο Δημήτρης, διανέμοντας γεύματα στους πρόσφυγες
Η κοινωνική κουζίνα «Ο Άλλος Άνθρωπος» δεν είναι ΜΚΟ, δεν υπάρχουν εγγεγραμμένα μέλη. Ανάλογα με τις ανάγκες συμμετέχουν αλληλέγγυοι όπως και όσο μπορούν. Είναι άνθρωποι όλων των κοινωνικών στρωμάτων χωρίς συγκεκριμένους προσδιορισμούς. Σε κάθε κάλεσμα ανταποκρίνεται μεγάλος αριθμός ανθρώπων που μπορεί να είναι διαφορετικοί κάθε φορά. Έχουν συμμετάσχει σχολεία, συλλογικότητες, αλλά κυρίως μεμονωμένα άτομα που ωθούνται από αισθήματα αλληλεγγύης για το συνάνθρωπο.
Ο ήλιος της αλληλεγγύης παραμένει δυνατός στο νησί της Λέσβου
Β.Τ.: Μιλήστε μας για τις εμπειρίες σας τους τελευταίους μήνες στο νησί, με τις καθημερινές αφίξεις προσφύγων.
Δ.Τ.: Αρχές Σεπτέμβρη του 2015 δούλεψα για λίγο στο catering στο στρατόπεδο της Μόριας σε ιδιωτική εταιρία. Έζησα από κοντά τους πρόσφυγες και τις συνθήκες στις οποίες ζούσαν. Όταν πήγα για πρώτη φορά στο μαγείρεμα του Κωνσταντίνου, σαν απλός παρατηρητής, είδα έναν διαφορετικό τρόπο προσέγγισης της ανάγκης αυτών των ανθρώπων και αποφάσισα ότι την επόμενη φορά θα πάω να μαγειρέψω. Από τότε και μέχρι σήμερα συμμετέχω στα μαγειρέματα του Άλλου Ανθρώπου. Έχω βιώσει απίστευτες εμπειρίες. Δυνατές, ανθρώπινες Ατέλειωτες εικόνες και συναισθήματα. Ατέλειωτος πόνος, αλλά και ελπίδα και χαμόγελα παιδιών και την ευγνωμοσύνη στα μάτια τους. Θυμάμαι σ’ ένα μαγείρεμα είχε τελειώσει η πρώτη κατσαρόλα και σερβίραμε τη δεύτερη. Όταν γυρίσαμε για να πλύνουμε την κατσαρόλα είδαμε πρόσφυγες που δεν είχαν πάρει φαγητό να έχουν πέσει και να παίρνουν με τα χέρια τους ό,τι είχε μείνει στον πάτο της… Και σε μια απεργία των καραβιών, που είχε συγκεντρωθεί πάρα πολύ μεγάλος αριθμός προσφύγων, μαγειρεύαμε 12 ώρες ασταμάτητα. Μοιράσαμε 2500 μερίδες και δεν καταφέραμε να πάρουν όλοι. Οι πιο δυνατές στιγμές που ζούμε είναι με τα μικρά παιδιά. Μια μέρα που είχε πολλά παιδιά ζωγράφισαν το δρόμο με κιμωλίες που τους μοιράσαμε….η εικόνα ήταν απίστευτη. Αυτό που ίσως δε θα ξεχάσω ποτέ είναι τα λόγια ενός Σύριου. Ζήτησε δεύτερη μερίδα με πολλή συστολή. Του είπαμε ότι μπορεί να πάρει, αρκεί να φτάσει για όλους. Όταν πήρε τη δεύτερη μας πλησίασε και είπε : “Όλο το βράδυ θα προσεύχομαι για σας”.
Το πιάτο της αλληλεγγύης, γεμάτο φαγητό και αγάπη για όλους
Β.Τ.: Ποιά ήταν η στάση της τοπικής κοινωνίας, αλλά και των τοπικών και ευρωπαϊκών αρχών;
Δ.Τ.: Το πρώτο διάστημα η τοπική κοινωνία βίωσε ένα μεγάλο σοκ. Φόβος, ανησυχία και ίσως πανικός. Υπήρξε προσπάθεια να ακουστούν κάποιες ακραίες, εθνικιστικές και ρατσιστικές απόψεις… Ίσως αυτό λειτούργησε αντίστροφα. Πολύ γρήγορα απομονώθηκαν και ξεχύθηκε ένα κύμα αγάπης, αλληλεγγύης και ανθρωπισμού. Είναι τόσο μεγάλο το δράμα αυτών των ανθρώπων που δε μπορείς να μείνεις ασυγκίνητος. Φυσικά και ανησυχούμε για την εξέλιξη που θα έχει αυτό το παγκόσμιο πρόβλημα που όμως έγινε πολύ “δικό” μας. Αυτό που απασχολεί τον κόσμο είναι ότι δε φαίνεται να έχει τέλος.
Οι τοπικές αρχές ήταν τελείως απροετοίμαστες να αντιμετωπίσουν ένα τέτοιο αριθμό ροών και αυτό είναι απολύτως φυσιολογικό. Παρόλα αυτά έχει ισορροπήσει η κατάσταση. Το πρόβλημα εντοπίζεται στη στάση της ΕΕ. Είναι τελείως υποκριτική και φαίνεται ότι δεν υπάρχει βούληση να λυθεί. Δε μπορεί να κατηγορούν την Ελλάδα ότι δε φροντίζει επαρκώς τους πρόσφυγες και την ίδια στιγμή να κλείνουν τα σύνορά τους. Αυτά όμως είναι υψηλή διπλωματία και εμείς οι απλοί άνθρωποι δε μπορούμε να ξέρουμε τα παιχνίδια που παίζονται στη διεθνή σκηνή (ή τουλάχιστον να κάνουμε κάτι ).
Από τις άπειρες ΜΚΟ που έχουν εγκατασταθεί στο νησί, κάποιες έχουν σοβαρή προσφορά. Πολλών η στάση όμως είναι αμφιλεγόμενη. Δε θέλω να επεκταθώ στο θέμα , παρόλο που έχουν πέσει στην αντίληψή μου αρκετά προβληματικές συμπεριφορές.
Παραφράζοντας τον Σιδηρόπουλο, όσο γελάει το παιδί υπάρχει ελπίδα.
Β.Τ.: Πώς περιγράφετε οι ίδιοι το εγχείρημά σας; Πώς ορίζετε την αλληλεγγύη, σε τι κοινωνικό και πολιτικό πλαίσιο εντάσσετε τη δράση σας και τι προεκτάσεις έχει;
Δ.Τ.: Η προσπάθεια που κάνουμε έχει στόχο να προσφέρει σε όσους έχουν ανάγκη. Οι προσφορές είναι από Ανθρώπους για Ανθρώπους. Στοχεύουμε στην αφύπνιση συνειδήσεων, στην ανθρώπινη επαφή, στη συμμετοχή στην προσφορά χωρίς αντάλλαγμα. Η δράση δεν εντάσσεται σε κανέναν πολιτικό ή κοινωνικό συσχετισμό, δεν έχει κανέναν προσδιορισμό και καμία πολιτική ή άλλη προέκταση.