Του Γιάννη Μπρούζου
Έρωτας. Από εκείνους τους έρωτες που δεν εξηγούνται. Πού όσο κι αν ψάχνεις την απάντηση παραμένουν για πάντα ερώτηση. Εφηβικός έρωτας, φλογερός, άμεσος, παθιασμένος, από αυτούς που «πέφτεις» μέσα τους, σαν σε μια μαύρη τρύπα και χάνεσαι χωρίς αλεξίπτωτο.
Ένας τέτοιος έρωτας, καθοριστικός, χτύπησε εμάς, εκατοντάδες χιλιάδες εφήβους τις δεκαετίας του ‘90 όταν βρέθηκε στα χέρια μας το «Χρονικό του Χρόνου». Το θρυλικό αριστούργημα του Στίβεν Χόκινγκ, κοσμεί πλέον δεκάδες εκατομμύρια βιβλιοθήκες στον κόσμο, κατέκτησε και θα συνεχίσει να κατακτά το νου και τις καρδιές μικρών και μεγάλων σκιαγραφώντας τα μικρά και μεγάλα μυστήρια του Σύμπαντος και τις απαντήσεις που δίνονται στην μικροσκοπική κουκκίδα μας από ακόμα πιο μικροσκοπικά πλάσματα. Εμάς.
Κανείς εκδότης δεν μπορούσε να πιστέψει ότι ένα βιβλίο για μεγάλες εκρήξεις και μαύρες τρύπες θα μπορούσε να συγκινήσει τόσο πολύ κόσμο.
Φτάνει όμως που το πίστεψε ο Στίβεν. Ο άνθρωπος στο καροτσάκι, που επικοινωνούσε μαζί μας μόνο μέσω της τεχνολογίας, που δεν μπορούσε να κινήσει παρά ελάχιστους μύες του σώματός του. Παρά τους περιορισμούς που ο ίδιος βίωνε, κατάφερε να μας ταξιδέψει στις παρυφές του Σύμπαντος και την αρχή του χρόνου.
Και τα ταξίδια που μας χάρισε ήταν τόσο υπέροχα και συναρπαστικά που πολλές και πολλοί από εμάς που χαθήκαμε στις σελίδες του, που “πήραμε τα βήματά του” δεν μπορέσαμε ποτέ να επιστρέψουμε και συνεχίσαμε να ταξιδεύουμε στον δρόμο “που άκρη δεν έχει”. Κι ας μην είναι “επάγγελμα” η επιστήμη, κι ας μην φέρνει λεφτά, κι ας δυσκολευόμαστε πολύ να την προσεγγίσουμε, κι ας μας καταλαβαίνουν λίγοι. Και μόνο που νιώσαμε έστω για λίγο ότι βάζουμε το μικροσκοπικό μας λιθαράκι στην κατανόηση μιας μικρής κουκκίδας του απέραντου μυστηρίου αυτού του Κόσμου που μας έλαχε να ζήσουμε άξιζε τον κόπο. Την απερίγραπτη συγκίνηση όταν κάτι καταλαβαίναμε, όταν κάτι έστω ελάχιστο ανακαλύπταμε την χρωστάμε σε μεγάλο μέρος στον Στίβεν.
Στον Στίβεν Χόκινγκ που πέρα από το να εμπνεύσει τόσους ανθρώπους κατάφερε να βάλει την σφραγίδα του στην κατανόηση πολύ μεγαλύτερων “κουκίδων του Σύμπαντος”. Κατάφερε κυριολεκτικά να ρίξει φως στο βαθύ σκοτάδι των μαύρων τρυπών, που …δεν είναι τελικά και τόσο μαύρες. Η ακτινοβολία Χόκινγκ που πήρε το όνομά του, δείχνει μια πολύ ενδιαφέρουσα θερμοδυναμική συμπεριφορά στον ορίζοντα των μαύρων τρυπών όπου κβαντικά φαινόμενα κάνουν την εμφάνισή τους. Ο Χόκινγκ κατόρθωσε να μας ταξιδέψει στις μαύρες τρύπες και να δραπετεύσει θριαμβευτικά από το αιώνιο σκοτάδι τους, όπως το έκανε και στην δική του ζωή με την ασθένειά του.
Με τον τρόπο που οι άνθρωποι “ταξιδεύουν” “δρουν” και ”κατανοούν”, με την φαντασία τους που πλάθει εικόνες, με την παρατήρηση, με την γεωμετρία, με τα μαθηματικά, με το νου και την καρδιά τους. Με τα εργαλεία της επιστήμης και της ανθρώπινης νόησης που μπορεί να είναι λίγα και ανεπαρκή για την κατανόηση του Θαύματος του Σύμπαντος αλλά είναι και τα μόνα που έχουμε.
Με τούτα τα εργαλεία ο Χόκινγκ ανακάλυψε μια σχέση, την σημαντικότερη προσφορά του στην επιστήμη και κατά τον ίδιο που ζήτησε να γραφτεί στο μνήμα του, μια σχέση που συνδέει την εντροπία των μαύρων τρυπών, την παγκόσμια σταθερά της βαρύτητας του Νεύτωνα, την θερμοδυναμική σταθερά του Μπόλτζμαν, τον άρρητο αριθμό «π» του Αρχιμήδη, την κβαντική σταθερά του Πλανκ, την ταχύτητα του φωτός του Αϊνστάιν.
Μια απλή σχέση μέσα στην οποία παρελαύνουν οι σημαντικότερες παγκόσμιες σταθερές της φυσης, που έχουν συνδεθεί με τις μεγαλύτερες μορφές της επιστήμης. Μια σχέση όπου απλότητα και ομορφιά συγκλίνουν όπως ακριβώς επιθυμούσε και ο Χώκινγκ αλλά και ο Άλμπερτ Αινστάιν. Ας σεβαστούμε την “γραμμή” του όμως κι ας μην την γράψουμε την σχέση αυτή σαν εξίσωση συμβόλων.
Αυτή η “γραμμή” της αποφυγής των μαθηματικών εξισώσεων στα βιβλία εκλαΐκευσης της επιστήμης παρότι κατακρίθηκε ήταν άλλη μια απλοποίηση που έδωσε τόσο μεγάλη απήχηση σε αυτά. Γιατί έτσι, κάθε άνθρωπος χωρίς φόβο για πιθανές δυσκολίες στα μαθηματικά μπορούσε να προσεγγίσει, να διαβάσει και να απολαύσει το αριστούργημά του.
Όσο όμως και να προσπαθήσουμε να “εξηγήσουμε” την ακτινοβολία αυτού του ανθρώπου και των έργων του, την επίδρασή τους στους ανθρώπους και τους επιστήμονες, την δύναμή του να “δραπετεύει” από το σκοτάδι κάθε μαύρης τρύπας δεν θα μπορέσουμε ποτέ να δώσουμε μια τελική απάντηση. Το “φαινόμενο” Στίβεν Χόκινγκ όμως μας προέτρεψε πάντα να προσπαθούμε ξανά και ξανά παρά τις αποτυχίες να απαντάμε στα μεγάλα ερωτήματα. Μια τελευταία απόπειρα λοιπόν, σε δεύτερο ενικό, σαν επιτάφιος:
Μας ταξίδεψες.
Πολύ μακριά μας ταξίδεψες Στίβεν Χόκινγκ.
Στα πέρατα του Σύμπαντος. Στην αρχή του χρόνου.
Στις πιο μαύρες τρύπες μα και στην ακτινοβολία τους.
Με απλότητα, με αγνή περιέργεια, με πίστη ότι κάθε άνθρωπος θέλει να ταξιδέψει στα μυστήρια του Κόσμου.
Με πίστη ότι κάθε άνθρωπος μπορεί να ταξιδέψει.
Όσο κι αν τον «μποδίζουν να βαδίζει».
Και τα κατάφερες να αποδείξεις ότι καθεμία και καθένας από εμάς αξίζει και έχει την δύναμη να κοιτάξει μακριά στ’ αστέρια, και να σπάσει τις αλυσίδες στα πόδια του.
Κάθε άνθρωπος έχει το δικαίωμα αλλά και την δυνατότητα να συμμετέχει στην θαυμαστή αυτή δραστηριότητα που λέγεται επιστήμη και να σπάει κομματάκι κομματάκι μαζί με τους άλλους ανθρώπους τις αλυσίδες της ανθρωπότητας.
Να φωτίζει τα σκοτάδια της.
Γιατί σε τελευταία ανάλυση αυτό σημαίνει να είσαι άνθρωπος.
Ξαναδιαβάζοντας τον επίλογό σου στο «Χρονικό του Χρόνου», κατάλαβα Στίβεν πόσο πολύ αγαπούσες τους ανθρώπους.
Τους απλούς καθημερινούς ανθρώπους.
Πόσο πολύ ήθελες να μας κάνεις συνταξιδιώτες στα συμπαντικά ταξίδια σου
Πόσο πολύ πίστευες σε μας.
Σαν ανταπόδοση λοιπόν μια υπόσχεση:
Στα μεγάλα ταξίδια σου θα ‘μαστε πάντα μαζί σου.