Oι όροι για την οικογενειακή επανένωση συνεχώς δυσκολεύουν
Ενας από τους τρόπους που θα μπορούσε να διευκολύνει σημαντικά τη νόμιμη και ασφαλή είσοδο προσφύγων στην Ευρώπη, αν ήθελε πραγματικά η Ε.Ε. να μειωθούν οι πνιγμοί στο Αιγαίο και να περιοριστεί ο κύκλος εργασιών των δικτύων μετακίνησης, είναι η διεύρυνση του δικαιώματος οικογενειακής επανένωσης και η απλοποίηση των σχετικών διαδικασιών, όπως επισημαίνουν τα τελευταία χρόνια οι διεθνείς οργανισμοί και οι οργανώσεις δικαιωμάτων.
Ωστόσο η Ε.Ε. και τα κράτη-μέλη κινούνται σταθερά προς την αντίθετη κατεύθυνση, όπως διαπιστώνουν δύο εκθέσεις που κυκλοφορούν σήμερα, παραμονή της Παγκόσμιας Ημέρας Προσφύγων, μία από τον επίτροπο του Συμβουλίου της Ευρώπης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα Νιλς Μουίζνιεκς («Πραγματοποιώντας το δικαίωμα της οικογενειακής επανένωσης των προσφύγων στην Ευρώπη») και μία από τη διεθνή οργάνωση Oxfam («Αγαπημένη οικογένεια: πώς η ευρωπαϊκή μεταναστευτική πολιτική κρατά χωριστά τα μέλη οικογενειών»).
Τα κράτη της Ευρώπης περιορίζουν όλο και περισσότερο τη δυνατότητα των προσφύγων να ζήσουν μαζί με την οικογένειά τους, θεσπίζοντας αυστηρές προϋποθέσεις που στερούν το δικαίωμα της επανένωσης σε πολλούς πρόσφυγες και παρεμβάλλοντας γραφειοκρατικά εμπόδια που καθυστερούν πολύ τη διαδικασία ή την καθιστούν ανέφικτη.
Η Ελλάδα φαίνεται να πρωταγωνιστεί στον χωρισμό των οικογενειών, καθώς μετά την εφαρμογή της αμφιλεγόμενης ευρωτουρκικής συμφωνίας, που έχει εγκλωβίσει μεγάλο αριθμό προσφύγων στα νησιά, πολλές οικογένειες έχουν αναγκαστεί να ζουν χώρια από τους δικούς τους μέσα στην Ελλάδα, όχι μόνο στο εξωτερικό, με μέλη της οικογένειας στην ενδοχώρα και άλλα στα νησιά, όπως διαπιστώνει η έκθεση της Oxfam.
H έκταση του προβλήματος φαίνεται από το γεγονός ότι έχουν διατυπώσει αίτημα οικογενειακής επανένωσης το 44% των Σύρων και το 20% των Αφγανών που συμμετείχαν στη διαδικασία προκαταγραφής το περασμένο καλοκαίρι.
Η κατάσταση αναμένεται να γίνει ακόμα χειρότερη αν κατατεθούν στη Βουλή και περάσουν οι νομοθετικές αλλαγές που φαίνεται πως έχει ήδη επεξεργαστεί το υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής, προκειμένου να απελαύνονται στην υποτιθέμενη «ασφαλή τρίτη χώρα» Τουρκία με τη γρήγορη διαδικασία ασύλου όσοι ζητούν οικογενειακή επανένωση.
Μεγάλοι περιορισμοί
EUROKINISSIΠολιτικές περιορισμού του δικαιώματος στην οικογενειακή επανένωση είχαν διαπιστωθεί και πριν από τη μεγάλη άνοδο της προσφυγικής ροής το καλοκαίρι του 2014.
Ωστόσο, η άνοδος της προσφυγικής ροής και η καθιέρωση της πολιτικής αποτροπής ως κυρίαρχου παραδείγματος της ευρωπαϊκής μεταναστευτικής πολιτικής έχουν οδηγήσει τα τελευταία δύο χρόνια σε ακόμα μεγαλύτερους περιορισμούς των ταξιδιωτικών θεωρήσεων που εκδίδουν τα κράτη-μέλη σε οικογένειες προσφύγων.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η Γερμανία. Το 2016 άρχισε να χορηγεί καθεστώς προσωρινής διεθνούς προστασίας και όχι πλήρες καθεστώς ασύλου σε μεγάλο αριθμό προσφύγων, υποχρεώνοντάς τους παράλληλα να μην υποβάλουν αίτημα οικογενειακής επανένωσης για δύο χρόνια μετά τη θέσπιση της νομοθεσίας, δηλαδή πριν από τον Μάρτιο του 2018.
Η Σουηδία κατάργησε τελείως το δικαίωμα οικογενειακής επανένωσης για όσους έχουν προσωρινή διεθνή προστασία, ενώ και στην Ελλάδα το δικαίωμα οικογενειακής επανένωσης έχει θεσπιστεί μόνο για όσους έχουν πλήρες καθεστώς ασύλου, κάτι που έχει επικριθεί από την Υπατη Αρμοστεία.
Ορισμένα κράτη αποκλείουν από το δικαίωμα οικογενειακής επανένωσης τα ενήλικα παιδιά οικογενειών, ενώ η μεγάλη καθυστέρηση της διαδικασίας μπορεί να σημαίνει ότι ένας ανήλικος που έκανε αίτημα να ενωθεί με την οικογένειά του χάνει το δικαίωμα αυτό αν στο μεταξύ ενηλικιωθεί περιμένοντας.
Σε πολλά κράτη αποκλείονται από την οικογενειακή επανένωση τα ηλικιωμένα μέλη της οικογένειας ή οι σύντροφοι που δεν έχουν συνάψει γάμο. Πολλά κράτη θεσπίζουν ασφυκτικές προθεσμίες για την υποβολή του αιτήματος και παρατείνουν τη διαδικασία εφαρμογής για πολύ μεγάλο διάστημα.
Οι πολιτικές αυτές είναι καταστροφικές για τη ζωή των προσφύγων και των οικογενειών τους, συνεπάγονται μεγάλη ψυχολογική επιβάρυνση και δυσχεραίνουν πολύ τη διαδικασία κοινωνικής ένταξης, με απρόβλεπτα μελλοντικά αποτελέσματα στην κοινωνική συνοχή των ίδιων των ευρωπαϊκών κρατών.
«Το δικαίωμα στην οικογενειακή επανένωση αποτελεί θεμελιώδες συστατικό του δικαιώματος στην οικογενειακή ζωή, που προστατεύεται από το διεθνές δίκαιο ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
»Αυτό το δικαίωμα είναι ιδιαίτερα σημαντικό για τους πρόσφυγες στην Ευρώπη. Εξαιτίας των κινδύνων που αντιμετωπίζουν στην πατρίδα τους, η μόνη δυνατότητα να απολαύσουν το δικαίωμα στην οικογενειακή ζωή είναι να φέρουν την οικογένειά τους στην Ευρώπη.
Δυστυχώς, πολλά ευρωπαϊκά κράτη περιορίζουν την πρόσβαση των προσφύγων σ’ αυτό το δικαίωμα μέσω περιοριστικών μέτρων που είναι άδικα, παράνομα και προξενούν τεράστιες δυσκολίες στη ζωή των προσφύγων και της οικογένειάς τους. Αυτό πρέπει να αλλάξει» σημειώνει ο επίτροπος Νιλς Μουίζνιεκς.
Στην Ελλάδα τα πράγματα φαίνεται ότι πρόκειται να αλλάξουν προς το χειρότερο, επιβεβαιώνοντας τους χειρότερους φόβους για τις επιπτώσεις της ευρωτουρκικής συμφωνίας στη ζωή και στα δικαιώματα των προσφύγων.
Οπως διαπιστώνει η έκθεση της Oxfam, όσοι πρόσφυγες παραμένουν εγκλωβισμένοι στα νησιά για περισσότερο από ένα χρόνο δεν έχουν πρόσβαση στα προγράμματα βίζας των ευρωπαϊκών πρεσβειών για οικογενειακή επανένωση και μπορούν να αξιοποιήσουν μόνο τη διαδικασία που προβλέπεται στον Κανονισμό του Δουβλίνου, η οποία εφαρμόζεται εξαντλώντας, ή και υπερβαίνοντας, τα γενναιόδωρα χρονικά περιθώρια που προβλέπονται.
«Απιαστο όνειρο»
«Οι πολιτικές διάκρισης που επέφερε η εφαρμογή της ευρωτουρκικής συμφωνίας καθιστούν την οικογενειακή επανένωση όλο και πιο συχνά ένα άπιαστο όνειρο για ανθρώπους που προέρχονται από συγκεκριμένες χώρες» σημειώνει η έκθεση.
Οι ελλείψεις στη διαδικασία διαπίστωσης της ηλικίας προκειμένου για ανηλίκους, όπως και τα κενά ενημέρωσης και νομικής βοήθειας οδηγούν στην πράξη σε αποκλεισμό πολλών από το δικαίωμα οικογενειακής επανένωσης.
Ο τρόπος που εφαρμόζεται η άρση του γεωγραφικού περιορισμού στα νησιά για τους ευάλωτους οδηγεί συχνά σε τραγικές καταστάσεις, με μέλη οικογένειας να μεταφέρονται στην ενδοχώρα μόνα, χωριστά από τους δικούς τους ανθρώπους που παραμένουν στα νησιά.
Η έκθεση της Oxfam παραθέτει πολλές ιστορίες προσφύγων που αναγκάζονται να ζουν χωριστά από την οικογένειά τους, ενώ αναφέρεται στην παρασκηνιακή γερμανοελληνική συμφωνία για πλαφόν στις μετακινήσεις που δημοσιοποίησε η «Εφ.Συν.», η οποία, όπως έχει αναγνωρίσει ο υπουργός Μεταναστευτικής Πολιτικής στην επιστολή του στον Γερμανό υπουργό Εσωτερικών, θα επηρεάσει περίπου 2.400 πρόσφυγες, κάποιοι από τους οποίους θα πρέπει να ζήσουν στην Ελλάδα χωριστά από τους δικούς τους σχεδόν τρία χρόνια.
Ετοιμάζεται τροπολογία για απελάσεις στην Τουρκία
Εκκληση στην κυβέρνηση και τη Βουλή να μην προχωρήσει σε νομοθετική αλλαγή που θα ανοίγει τον δρόμο για απελάσεις στην υποτιθέμενη «ασφαλή τρίτη χώρα» Τουρκία ακόμα και όσων δικαιούνται να ενωθούν με την οικογένειά τους στην Ευρώπη, κάνει η Oxfam.
Ωστόσο, σύμφωνα με το παράρτημα της τελευταίας έκθεσης προόδου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την εφαρμογή της ευρωτουρκικής συμφωνίας, το υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής έχει επεξεργαστεί σχετική τροπολογία, βάζοντας σε εφαρμογή μία από τις πιο σκληρές διατάξεις του Κοινού Σχεδίου Δράσης που υπέγραψαν τον Δεκέμβριο ο συντονιστής της Ε.Ε. Μάρτιν Βερβέι και ο υπουργός Μεταναστευτικής Πολιτικής Γιάννης Μουζάλας.
Την ίδια στιγμή παραμένει σε ισχύ η παρασκηνιακή γερμανοελληνική συμφωνία για πλαφόν στις μετακινήσεις όσων έχουν εγκριθεί από τη Γερμανία με βάση τον Κανονισμό του Δουβλίνου.
Σύμφωνα με πληροφορίες της «Εφ.Συν.», έχει προγραμματιστεί πτήση 70 προσφύγων τον Ιούνιο προς τη Γερμανία, αριθμός πολύ μικρότερος από όσους έπρεπε να ταξιδέψουν καθώς έληξε η εξάμηνη προθεσμία που προβλέπει ο κανονισμός από την έγκριση της αίτησής τους.
Ωστόσο, σύμφωνα με τις ίδιες πληροφορίες, τα δύο κράτη βρίσκονται σε συζητήσεις προκειμένου να επιτραπεί σε άλλους πενήντα πρόσφυγες να ταξιδέψουν μεμονωμένα, χωρίς να συμμετέχουν σε ομαδικό ταξίδι, κάτι που σχεδιάζεται πρώτη φορά στις μετακινήσεις προς τη Γερμανία.
Αν πραγματοποιηθεί ο σχεδιασμός, θα πρόκειται για μια καλοδεχούμενη χαλάρωση του γερμανοελληνικού πλαφόν στην πράξη, το οποίο ωστόσο παραμένει σε ισχύ παραβιάζοντας τα δικαιώματα των πολύ περισσότερων που έπρεπε να ταξιδέψουν για να βρεθούν με την οικογένειά τους.