ΤουRobertB. Reich
Η Ελληνική κρίση χρέους προσφέρει μια άλλη εικόνα της δυναμικής της WallStreetγια πειθαναγκασμό και τάση επιβολής, αν και το όνομά της λείπει από τους περισσότερους λογαριασμούς.
Η κρίση επιδεινώθηκε χρόνια πριν, από μια συμφωνία με την GoldmanSachs, που δημιουργήθηκε από τον τρέχοντα διευθύνοντα σύμβουλο της Goldman, LloydBlankfein. Ο Blankfein και η ομάδα της Goldman βοήθησε την Ελλάδα να κρύψει το πραγματικό μέγεθος του χρέους της και στη διαδικασία του σχεδίου αυτού το χρέος σχεδόν διπλασιάστηκε. Και ακριβώς όπως με την αμερικανική κρίση των subprime(δανείων μειωμένης πιστοληπτικής ικανότητας, και την τρέχουσα κατάσταση πολλών αμερικανικών πόλεων, η επιθετική μορφή δανεισμού της WallStreet διαδραμάτισε σημαντικό, αν και υποτιμημένα αναγνωρισμένο ρόλο.
Το 2001, η Ελλάδα αναζητά τρόπους για να αποκρύψει τα κραυγαλέα οικονομικά προβλήματά της. Η Συνθήκη του Μάαστριχτ απαιτεί από όλα τα κράτη μέλη της ευρωζώνης να δείξουν βελτίωση των δημόσιων οικονομικών τους, αλλά η Ελλάδα οδεύει προς τη λάθος κατεύθυνση. Στη συνέχεια, η GoldmanSachs ήρθε για διάσωση, με την οργάνωση ενός μυστικού δανείου των € 2.800.000.000 για την Ελλάδα, που μεταμφιέζεται ως μια «κάτω από το τραπέζι ανταλλαγή νομισμάτων» -μια περίπλοκη συναλλαγή κατά την οποία το χρέος σε ξένο νόμισμα στην Ελλάδα μετατράπηκε σε ενχώριο – και αναγκαστικά χρησιμοποιήθηκε μια εικονική συναλλαγματική ισοτιμία της αγοράς.
Ως αποτέλεσμα, περίπου 2 τοις εκατό του χρέους στην Ελλάδα μαγικά εξαφανίστηκε από τους εθνικούς λογαριασμούς της χώρας. Ο Χριστόφορος Σαρδελής, επικεφαλής τότε της Οργανισμός Διαχείρισης Δημοσίου Χρέους στην Ελλάδα, περιέγραψε αργότερα τη συμφωνία στο “BloombergBusiness”ως «μια πολύ σέξι ιστορία ανάμεσα σε δύο αμαρτωλούς». Για τις υπηρεσίες της, η Goldman έλαβε ένα επιβλητικό ποσό € 600 εκατομμυρίων (793.000.000 δολαρίων), σύμφωνα με τον Σπύρο Παπανικολάου, ο οποίος πήρε τη σκυτάλη από τον Σαρδελή το 2005. Αυτό περιήλθε σε περίπου 12 τοις εκατό των εσόδων της Goldman από τη γιγαντιαία διαπραγμάτευση της το 2001 με το δάνειο – επένδυση της μονάδας της Goldman και σημείωσε πωλήσεις ρεκόρ εκείνη τη χρονιά. Η μονάδα διευθυνόταν από την Blankfein.
Στη συνέχεια, η συμφωνία βγήκε ξινή. Μετά τις επιθέσεις της 9/11, οι αποδόσεις των ομολόγων υποχώρησαν, με αποτέλεσμα μια μεγάλη απώλεια για την Ελλάδα, λόγω της φόρμουλας που εφήρμοσε η Goldman ώστε να υπολογιστεί η αποπληρωμή του χρέους της χώρας στο πλαίσιο της ανταλλαγής. Μέχρι το 2005, η Ελλάδα όφειλε σχεδόν το διπλάσιο ποσό από αυτό που είχε τεθεί στην διαπραγμάτευση, ωθώντας το ανεπίσημο χρέος της από € 2.800.000.000 σε € 5.100.000.000. Το 2005, έγινε συμφωνία αναδιάρθρωσης και το χρέος κλείδωσε στα € 5.100.000.000. Ίσως να μην είναι ιδιαίτερα συμπτωματικό πως ο MarioDraghi, ο νυν επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και ένας σημαντικός παράγοντας στο τρέχων ελληνικό δράμα, ήταν ο τότε διευθύνων σύμβουλος του διεθνούς τμήματος της Goldman.
Η Ελλάδα δεν ήταν η μόνη αμαρτωλή. Μέχρι το 2008, οι λογιστικοί κανόνες της Ευρωπαϊκής Ένωσης επέτρεπαν στα κράτη-μέλη να διαχειριστεί το χρέος τους με τα λεγόμεναoff-marketswap επιτόκια σε, που προωθούνταν από την Goldman και άλλες τράπεζες της WallStreet. Στα τέλη της δεκαετίας του 1990, η JPMorgan επέτρεψε στην Ιταλία να κρύψει το χρέος της, μεταλλάσσοντας την ισοτιμία του νομίσματος της σε μια ευνοϊκή συναλλαγματική ισοτιμία, παραπέμποντας έτσι την Ιταλία για μελλοντικές πληρωμές οι οποίες δεν εμφανίζονται στους εθνικούς λογαριασμούς ως μελλοντικές της υποχρεώσεις.
Αλλά η Ελλάδα ήταν σε χειρότερη κατάσταση, και η Goldman ήταν ο μεγαλύτερος καταλύτης. Αναμφίβολα, η Ελλάδα υποφέρει από χρόνια διαφθορά και φοροδιαφυγή από την τάξη των πλουσίων. Η Goldman όμως δεν ήταν αθώος θεατής: Εκτόξευσε τα κέρδη της μέσω της μόχλευσης της Ελλάδας μέχρι τον λαιμό, μαζί με μεγάλο μέρος του υπολοίπου της παγκόσμιας οικονομίας. Άλλες τράπεζες της WallStreet έκαναν το ίδιο. Όταν η φούσκα έσκασε, όλη αυτή η μόχλευση έριξε την παγκόσμια οικονομία στα τάρταρα.
Ακόμη και με την παγκόσμια οικονομία να παραπαίει από τις υπερβολές της WallStreet, η Goldman προσέφερε στην Ελλάδα ένα ακόμα τέχνασμα. Στις αρχές Νοεμβρίου του 2009, τρεις μήνες πριν από η κρίση χρέους της χώρας γίνει παγκόσμια είδηση, μια ομάδα της Goldman πρότεινε χρηματοδοτικό μέσο που θα μετέθετε το χρέος του συστήματος υγείας την Ελλάδα σε μεταγενέστερο χρόνο. Αυτή τη φορά, όμως, η Ελλάδα δεν «μάσησε».
Όπως γνωρίζουμε, η WallStreet διεσώθη μέσω των Αμερικανών φορολογούμενων. Και κατά τα επόμενα έτη, οι τράπεζες έγιναν και πάλι κερδοφόρες και αποπλήρωσαν τα δάνεια διάσωσης τους. Οι τραπεζικές μετοχές εκτινάχθηκαν στα ύψη. Η Goldman που διαπραγματευόταν με 53 δολάρια ανά μετοχή το Νοέμβριο του 2008, πλέον ξεπέρασε τα $ 200. Στελέχη της Goldman και άλλων τραπεζών της WallStreet έχουν γνωρίσει τεράστια πακέτα αποδοχών και προσφορών. Ο Blankfein, νυν Διευθύνων Σύμβουλος της Goldman, είχε κέρδη $ 24 εκατομμύρια μόνο πέρυσι.
Εν τω μεταξύ, οι άνθρωποι στην Ελλάδα αγωνίζονται να αγοράσουν φάρμακα και τρόφιμα.
Υπάρχουν τέτοιες αναλογίες εδώ στην Αμερική, ξεκινώντας με τα ληστρικά δάνεια από την Goldman, άλλες μεγάλες τράπεζες, καθώς και τις χρηματοοικονομικές εταιρείες που είχαν συμμαχήσει στα χρόνια που μεσολάβησαν προτάσσοντας τα στήθη τους. Σήμερα, την ώρα που οι τραπεζίτες απολαμβάνουν τις διακοπές τους στα Hamptons, εκατομμύρια Αμερικανοί συνεχίζουν να αγωνίζονται μετά τον μετασεισμό της χρηματοπιστωτικής κρίσης όσον αφορά την απώλεια θέσεων εργασίας, τις αποταμιεύσεις τους, και τα σπίτια τους.
Εν τω μεταξύ, οι πόλεις και οι πολιτείες σε ολόκληρη την Αμερική έχουν αναγκαστεί να μειώσουν τις βασικές υπηρεσίες τους επειδή είναι παγιδευμένες σε παρόμοιες συμφωνίες που είχαν κλείσει με τράπεζες της Wall Street. Πολλές από αυτές τις συμφωνίες αφορούσαν ανταλλαγές ανάλογες με αυτές της Goldman που πούλησε στην ελληνική κυβέρνηση.
Και όπως με τις διαβεβαιώσεις που έκανε προς την ελληνική κυβέρνηση, η Goldman και άλλες τράπεζες διαβεβαίωσαν τους δήμους ότι τα «swaps» θα τους έδιναν τη δυνατότητα να δανείζονται φθηνότερα από ό, τι και αν στηρίζονταν στους παραδοσιακούς δεσμούς-ενώ το σταθερό επιτόκιο θα υποβάθμιζε τους τυχών κινδύνους που θα αντιμετωπίζουν. Στη συνέχεια, καθώς τα επιτόκια υποχώρησαν και οι ανταλλαγές κατέληξαν να κοστίσουν πολύ περισσότερο, η Goldman και οι άλλες τράπεζες αρνήθηκαν να αφήσουν τους δήμους να αναχρηματοδοτηθούν χωρίς να πληρώνουν βαρέα τέλη για να ολοκληρώσουν τις συμφωνίες.
Πριν από τρία χρόνια, το Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων του Ντιτρόιτ έπρεπε να πληρώσει στη Goldman και σε άλλες τράπεζες πρόστιμα συνολικού ύψους 547 εκατομμυρίων δολαρίων για να τερματίσει τα δαπανηρά swaps επιτοκίων. Σαράντα τοις εκατό των λογαριασμών νερού Ντιτρόιτ εξακολουθεί να κατατίθεται για την εξόφληση της ποινής αυτής. Οι κάτοικοι του Ντιτρόιτ στους οποίους έκοψαν την ύδρευση, επειδή δεν μπορούσαν να πληρώσουν τους λογαριασμούς, δεν έχουν ιδέα ότι η Goldman και άλλες μεγάλες τράπεζες είναι υπεύθυνες. Ομοίως, το σχολικό σύστημα του Σικάγο – του οποίου ο προϋπολογισμός έχει ήδη κοπεί μέχρι εκεί που δεν πάει-πρέπει να πληρώσει πάνω από $ 200 εκατομμύρια σε πρόστιμα λόγω μη ολοκλήρωσης συμφωνίας με την Wall Street. Συμφωνία που είχαν τα σχολεία του Σικάγο να πληρώνουν 36.000.000 δολάρια το χρόνο σε συμβάσεις ανταλλαγής επιτοκίων(swaps).
Μια συμφωνία που περιλαμβάνει συμβάσεις ανταλλαγής επιτοκίων (swaps) με την οποία η Goldman “χτύπησε” το Όκλαντ στην Καλιφόρνια, πριν περισσότερο από μια δεκαετία έχει καταλήξει να κοστίζει στην πόλη περίπου 4 εκατομμύρια δολάρια το χρόνο, αλλά η Goldman αρνήθηκε να επιτρέψει στο Όκλαντ να εγκαταλείψει τη σύμβαση, εκτός αν πλήρωνε ένα τέλος ύψους $ 16 εκατομμυρίων ωθώντας το δημοτικό συμβούλιο να εγκρίνει ψήφισμα για να μποϊκοτάρουν την Goldman. Όταν βρισκόμαστε αντιμέτωποι με ένα τέτοιο ενδεχόμενο,η Blankfein εξήγησε ότι ήταν εις βάρος των συμφερόντων των μετόχων να σκίσουν μια ισχύουσα σύμβαση.
Η Goldman Sachs και οι υπόλοιπες μεγάλες τράπεζες της Wall Street επιδεικνύουν αριστοτεχνία στην πώληση περίπλοκων συμφωνιών, έχοντας στόχο τα μέγιστα δυνατά οφέλη τους και την ελαχιστοποίηση του κόστους και των κινδύνων τους. Με αυτό τον τρόπο κερδίζουν γιγάντιες αμοιβές. Όταν ένας πελάτης μπαίνει σε μπελάδες – είτε ο πελάτης είναι ένας Αμερικανός ιδιοκτήτης σπιτιού, μια πόλη των ΗΠΑ, ή μια χώρα όπως η Ελλάδα – η Goldman σιγοντάρει και κρύβεται πίσω από τις εκάστοτε νομικές διατυπώσεις και τα συμφέροντα των μετόχων.
Οι οφειλέτες που εισέρχονται στο πρόβλημα είναι σπανίως άμεμπτοι, φυσικά: Ξοδεύτηκαν πάρα πολύ και ήταν αρκετά αφελείς ή ανόητοι για προστρέξουν στην Goldman. Έτσι η Ελλάδα γιγάντωσε τα προβλήματα της, όπως έκαναν πολλοί Αμερικανοί ιδιοκτήτες ακινήτων και δήμοι.
Αλλά σε όλες αυτές τις περιπτώσεις, η Goldman ήξερε πολύ καλά τι έκανε. Ήξερε περισσότερα για τους πραγματικούς κινδύνους και το κόστος των επενδυτικών σχεδίων που πρότεινε από εκείνους που έκαναν τα σχέδια αυτά δεκτά. «Είναι ένα ζήτημα ηθικής», είπε ο μέτοχος κατά τη συνάντηση της Goldman που πραγματοποιήθηκε στο Όκλαντ. «Ακριβώς».