“They’re casting their problem on society. And, you know, there is no such thing as society. There are individual men and women…” Margaret Thatcher, talking to Women’s Own magazine, October 31, 1987
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Ένας νέος κι άθεος είχε βρεθεί στην ελληνική ύπαιθρο. Εκεί συνάντησε μια μαυροφορεμένη γριά που μάζευε χόρτα. Ξεκίνησαν να κουβεντιάζουν και κάποια στιγμή η συζήτηση πήγε στον θεό. Ο νέος ήταν νέος, και σ’ αυτή την ηλικία η αλαζονεία της γνώσης περισσεύει. – Και τι αποδεικνύει ότι υπάρχει θεός; ρώτησε τη γριά. – Τούτο δω, του απάντησε Και του έδειξε ένα μεγάλο ραδίκι που μόλις είχε κόψει.
Δεν του είπε κάποια σοφία, μόνο του έδειξε το χόρτο. Κι ήταν τόσο όμορφο, τόσο τέλεια ανεπτυγμένο μέσα στη φιμπονατσική του συμμετρία, που ο νέος ξεκίνησε ν’ αμφιβάλλει για τις πεποιθήσεις του.
~~
Όταν παρατηρείς τη φύση γύρω σου, την πολυπλοκότητα και την ποικιλομορφία, την ομορφιά του Κόσμου, το μεγαλείο του έναστρου ουρανού, είναι αδύνατον να μην αισθανθείς δέος.
Αυτή η αίσθηση ήταν που οδήγησε εξ αρχής, όλους τους πολιτισμούς που γνωρίζουμε, ψυχρούς και θερμούς, στην πίστη ότι υπάρχει κάτι άλλο, κάτι ανώτερο, ένα ον ή ένα σχέδιο.
Η ομορφιά του πλανήτη που μας φιλοξενεί γέννησε την υπερβατικότητα, την πνευματικότητα, τη θρησκευτικότητα.
Έπειτα κάτι που ενυπάρχει στον άνθρωπο, κάτι που κληρονόμησε, ή μπορεί να ήταν μια παράξενη εκδήλωση του πολιτισμού, μια κοινωνική μετάλλαξη, τον έκανε να φοβάται την ποικιλομορφία. Η αυθόρμητη πνευματικότητα έγινε θρησκεία, εξουσία, πόλεμος, εξόντωση. Εξόντωση του Άλλου.
Κάθε εξουσία επιζητεί την ομοιομορφία.
Είτε είναι η (κακή) εκπαίδευση είτε ο στρατός, η εκκλησία, το κράτος, πάντα καθετι διαφορετικό προκαλεί την απέχθεια, τον φόβο, το μίσος.
Κι αυτό δεν είναι απλώς παράξενο, είναι καταστροφικό, αφού δεν μπορεί να υπάρξει ζωή χωρίς ποικιλομορφία.
~~
Σε κάθε χωράφι, σε κάθε δάσος, σε κάθε οικοσύστημα, αναπτύσσονται εκατοντάδες-χιλιάδες-εκατομμύρια διαφορετικά είδη, φυτών και ζώων. Μα και κάθε φυτό, κάθε ζώο, είναι διαφορετικό απ’ τα άλλα του είδους του.
Βεβαίως δεν ευδοκιμούν παντού τα ραδίκια ούτε μπορούν να επιβιώσουν κοάλα στη Γροιλανδία. Όμως ένα οικοσύστημα που θα είχε μόνο καλαμπόκι και αγελάδες, θα ήταν καταδικασμένο να καταστραφεί.
~~{}~~
Τυχαία βρέθηκα μπρος στη φωτογραφία της χιονονιφάδας. Ήταν τέτοια η εντύπωση που μου
προκάλεσε, που έψαξα λίγο παραπάνω, να μάθω γι’ αυτά τα φυσικά κομψοτεχνήματα.
Το πιο εντυπωσιακό στοιχείο απ’ όλα όσα διάβασα ήταν ότι είναι σχεδόν απίθανο να βρεις δύο όμοιες χιονονιφάδες.
Σκεφτείτε το: Απ’ τα τρισεκατομμύρια εκατομμυρίων των χιονονιφάδων που πέφτουν κάθε χρόνο, σχεδόν όλες είναι διαφορετικές. Και στο διάστημα των δισεκατομμυρίων χρόνων που πέφτουν δισεκατομμύρια χιονονιφάδες στον πλανήτη μας, πόσες θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι ίδιες;
Κι όμως, όλες μαζί, καθεμία ξεχωριστή, φτιάχνουν το χιόνι.
~~
“There is not such thing as society”, έλεγε η Μάργκαρετ Θάτσερ. “Δεν υπάρχει κοινωνία, υπάρχουν μόνο άτομα”.
Αυτό είναι σαν να λέμε: “Δεν υπάρχει χιόνι. Υπάρχουν μόνο χιονονιφάδες.”
Ή “Δεν υπάρχουν άνθρωποι. Υπάρχουν μόνο κύτταρα.”
“Δεν υπάρχει δάσος. Υπάρχουν μόνο δέντρα.”
(Ή, αν θέλετε να πάμε πιο “βαθιά”, σαν να λέει: “Δεν υπάρχει ύλη. Υπάρχουν μόνο άτομα”.)
Μια χιονονιφάδα μόνη της δεν θα μπορέσει καν να φτάσει ως το έδαφος. Κι αν φτάσει εκεί, δεν θα έχει καμιά αξία, καμιά σημασία. Θα λιώσει πριν προλάβει να ξοδέψει τα χρήματα που έκρυψε στην offshore.
~~
Οι χιονονιφάδες είναι διαφορετικές. Δεν υπάρχουν ούτε δύο όμοιες χιονονιφάδες. Αλλά όλες μαζί, χάρη στην ποικιλομορφία τους, δημιουργούν το χιόνι.
Οι άνθρωποι είναι διαφορετικοί. Δεν υπάρχουν ούτε δύο όμοιοι άνθρωποι. Αλλά όλοι μαζί, χάρη στην ποικιλομορφία τους, φτιάχνουν την κοινωνία.
Ένας άνθρωπος μόνος, ένα δέντρο μόνο, μια χιονονιφάδα μόνη, ένα άτομο μόνο. Το ένα είναι μηδέν. Το δεύτερο είναι που το κάνει να υπάρχει.
Η ύλη αποτελείται από άτομα, το χιόνι από χιονονιφάδες, το δάσος από δέντρα κι η κοινωνία από ανθρώπους, αγαπητή Θάτσερ.
~~{}~~
Κι ύστερα, σαν να ήθελε ένας καταχθόνιος διαδικτυακός νους να παίξει με τις σκέψεις μου, έπεσα
πάνω σ’ αυτή τη φωτογραφία, σ’ αυτό το κρανίο. Προέρχεται από μια αρχαιολογική ανασκαφή στο Φάληρο, όπου βρήκαν χιλιάδες σκελετούς πισθάγκωνα δεμένους.
Αυτό το κρανίο κάποτε είχε μέσα του εγκέφαλο, είχε ζωή. Ήταν ένας άνθρωπος που σκεφτόταν, ονειρευόταν, φοβόταν, ήλπιζε.
Ήταν ξεχωριστός, διαφορετικός από κάθε άλλον. Ήταν ένα “άτομο”, σαν αυτά της Θάτσερ.
Όμως η κοινωνία που υπήρχε πριν 2.700 χρόνια τον σκότωσε και τον έθαψε πισθάγκωνα δεμένο, μαζί με άλλους χίλιους ανθρώπους.
~~
Τι είναι η κοινωνία; Είναι ο ζωντανός οργανισμός που δημιουργούν οι άνθρωποι, τα individual άτομα.
Η κοινωνία αποτελείται από ανθρώπους. Το ανθρώπινο σώμα αποτελείται από κύτταρα. Η ύλη από άτομα.
Το χιόνι από χιονονιφάδες.
~~
Οι άνθρωποι είναι σαν τις χιονονιφάδες.
Αν δεις τον καθένα από κοντά, με μικροσκόπιο, αν τον παρατηρήσεις, θα καταλάβεις ότι ο καθένας είναι διαφορετικός, ότι δεν υπάρχουν ούτε δύο ίδιοι, απόλυτα ίδιοι, άνθρωποι.
Κι όμως, όλοι είμαστε εξάγωνοι. Κι όλοι μαζί φτιάχνουμε το χιόνι.
(Κι όλοι θα λιώσουμε την άνοιξη, για να γίνουμε νερό, να φτιάξουμε ρυάκια, να ενωθούμε με το ποτάμι, και να φτάσουμε ως τη θάλασσα. Για να ξαναγίνουμε ατμός, το καλοκαίρι, και σύννεφο, το φθινόπωρο, κι ύστερα πάλι χιόνι.)
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~