Στα μεγάλα μέσα ενημέρωσης του εξωτερικού υπάρχουν ομάδες δημοσιογράφων που θα αποχαιρετήσουν με φρίκη το 2016. Είναι οι περίφημοι συντάκτες των νεκρολογιών, οι οποίοι καλούνται να προβλέψουν ποιες προσωπικότητες θα πεθάνουν τους επόμενους μήνες και να ετοιμάσουν τα σχετικά αφιερώματα.
Αν δεν τα καταφέρουν, έχουν κάθε φορά ελάχιστο χρόνο στη διάθεσή τους να ετοιμάσουν μακροσκελή κείμενα, τα οποία οι αρχισυντάκτες θα «χτυπήσουν» στην πρώτη σελίδα. Παλαιότερα ήταν μια άχαρη δουλειά για νέους συντάκτες ή για παλαίμαχους της δημοσιογραφίας, που εμπλούτιζαν τα κείμενα με προσωπικές αφηγήσεις για τους εκλιπόντες.
Σήμερα οι νεκρολόγοι βρίσκονται στην πρώτη γραμμή της αναγνωσιμότητας. Και το 2016 δούλεψαν τις υπερωρίες μιας ζωής.
Πρώτος το συνειδητοποίησε, από τον Απρίλιο, ο Νικ Σέρπελ του BBC, ο οποίος υποστήριξε ότι η δουλειά του έχει αυξηθεί κατά πέντε φορές σε σχέση με τις αρχές της δεκαετίας.
Η πρώτη εξήγηση που δόθηκε είναι ότι τα τελευταία χρόνια αποχωρεί η γενιά του ’60: διάσημοι καλλιτέχνες αλλά και πολιτικοί που έχουν κλείσει επτά ή οκτώ δεκαετίες ζωής φεύγουν πλήρεις ημερών. Πρόκειται για την αντικομφορμιστική γενιά που δημιούργησε ισχυρές περσόνες, τις οποίες στη συνέχεια το star system ανέλαβε να «μουμιοποιήσει» πριν ακόμη πεθάνουν.
Στην πραγματικότητα βέβαια αυτό που άλλαξε δεν είναι τόσο ο αριθμός των διασήμων που άφησαν τον μάταιο τούτο κόσμο (η ποσοστιαία αύξηση των θανάτων είναι στατιστικά αμελητέα), όσο η αντίληψή μας για το ποιος είναι διάσημος. Τον 18ο αιώνα, όταν οι εφημερίδες άρχισαν να παρουσιάζουν τις πρώτες ολοσέλιδες νεκρολογίες, αφιέρωναν τα κείμενα σε βασιλείς, προέδρους και πρωθυπουργούς.
Τα τελευταία χρόνια, όμως, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης πολλαπλασίασαν τον αριθμό των ανθρώπων που λούζονται με τα φώτα της διασημότητας και συνεπώς των «μεγάλων προσωπικοτήτων» που φεύγουν από τη ζωή.
Τα κυρίαρχα μέσα ενημέρωσης ακολούθησαν τη νέα τάση με πολυσέλιδα αφιερώματα στον θάνατο ηθοποιών ή τραγουδιστών οι οποίοι παλαιότερα με δυσκολία θα έπιαναν ένα μονόστηλο. Φέτος, μάλιστα, καθώς η θεωρία της «καταραμένης χρονιάς» κέρδιζε έδαφος, τα social media αλλά και τα μεγάλα ΜΜΕ εισήλθαν σε έναν φαύλο κύκλο υπερπροβολής κάθε νέου θανάτου.
Το γεγονός, λόγου χάρη, ότι το BBC κρατούσε για ώρες ως πρώτο θέμα εκτενέστατο ρεπορτάζ για τον θάνατο της «πριγκίπισσας Λέια» του «Star Wars» ήταν εμφανώς αναντίστοιχο (ας μας συγχωρέσουν οι οπαδοί της ταινίας) με την προσφορά της στην 7η τέχνη.
Να σημειωθεί ότι το φαινόμενο του «καταραμμένου 2016» μεταφράστηκε ήδη σε ιδιαίτερα αυξημένα κέρδη για δισκογραφικές, όπως η Sony, η Universal και η Warner Music, αλλά και για κάθε είδους εταιρείες που εμπορεύονται αναμνηστικά καλλιτεχνών.
Την εβδομάδα του θανάτου του Prince οι ηλεκτρονικές πωλήσεις των τραγουδιών του αυξήθηκαν κατά 14.000%, με αποτέλεσμα ο καλλιτέχνης να πουλήσει, μετά θάνατον, δύο εκατομμύρια άλμπουμ. Μια νέα αγορά νεκρών καλλιτεχνών υπόσχεται κολοσσιαία κέρδη και προφανώς τρέφει και τρέφεται από τον αντίστοιχο «θόρυβο» που προκαλούν τα μέσα ενημέρωσης.
Ενώ όμως οι νεκρολογίες των διάσημων κατανάλωσαν ποτάμια από τυπογραφικό μελάνι και θάλασσες από ψηφιακά στοιχεία, πολύ λιγότεροι αναρωτήθηκαν για την αύξηση των θανάτων απλών ανθρώπων που θα μπορούσαν να έχουν αποτραπεί.
Εγώ έγινα ο θάνατος. Ο καταστροφέας των κόσμων
Ρόμπερτ Οπενχάιμερ
Πόσοι από τους λάτρεις της Ε.Ε. θα δηλώσουν συνυπεύθυνοι για το ρεκόρ των πέντε χιλιάδων προσφύγων και μεταναστών που πνίγηκαν στη θάλασσα; Οταν μόνον ο Λίβανος υποδέχθηκε πρόσφυγες που αντιστοιχούν στο ένα τέταρτο του πληθυσμού του (στην Ευρώπη αυτό θα σήμαινε 100 εκατομμύρια πρόσφυγες), ποιος μπορεί να δώσει συγχωροχάρτι στους «δολοφόνους» των Βρυξελλών που κρατούσαν κλειστά τα σύνορα;
Οταν ο Ερυθρός Σταυρός άρχισε φέτος να στέλνει στην Υεμένη έτοιμα νεκροτομεία, για να στοιβάζουν τα χιλιάδες θύματα από τους βομβαρδισμούς της Σαουδικής Αραβίας, πόσοι πολίτες των ΗΠΑ, της Γαλλίας, της Βρετανίας και της Γερμανίας θυμήθηκαν ότι τα όπλα που σκότωσαν αυτούς τους ανθρώπους κατασκευάστηκαν στις δικές τους χώρες;
Από όσους τίμησαν τα θύματα της ισλαμικής τρομοκρατίας τοποθετώντας γαλλικές και άλλες σημαίες στο twitter και το facebook, πόσοι έγραψαν δυο αράδες για τα όπλα που έστελναν οι ΗΠΑ και η Γαλλία σε ομάδες ακραίων ισλαμιστών για να ανατρέψουν τον Ασαντ και παλαιότερα τον Καντάφι;
Παράλληλα, το αόρατο χέρι του κυρίαρχου οικονομικού συστήματος έσπειρε τον θάνατο και με τρόπους που δεν μπορούσαμε να φανταστούμε.
Επιστήμονες υποστηρίζουν ότι ο αυξημένος αριθμός θανάτων από χιονοστιβάδες σε περιοχές όπως το Θιβέτ συνδέεται με το φαινόμενο του θερμοκηπίου – όπως και δεκάδες άλλα περιστατικά ακραίων καιρικών φαινομένων, που στοίχισαν χιλιάδες ανθρώπινες ζωές.
Η αύξηση των αυτοκτονιών κατά 30% στην Ελλάδα συνδέεται άμεσα με τη συνεχιζόμενη πολιτική λιτότητας, όπως και η αύξηση του αριθμού των καρκινικών παθήσεων, που σύμφωνα με την έγκριτη ιατρική επιθεώρηση «Lancet» αυξάνεται σε πολλές ακόμη χώρες που βυθίζονται στην κρίση και την ανεργία.
Το 2016 ήταν πράγματι η χρονιά του θανάτου. Οχι λόγω αυτών που πέθαναν στις δάφνες της καλλιτεχνικής επιτυχίας, αλλά από αυτούς που σκοτώσαμε εμείς με τις πράξεις και τις παραλείψεις μας, με την ψήφο μας, την αποχή ή την ανοχή μας.
► Επισκεφτείτε:
Η λίστα του θανάτου
Μία από τις πιο μακάβριες σελίδες του διαδικτύου επιχειρεί να προβλέψει ποιοι διάσημοι θα πεθάνουν την επόμενη χρονιά.