Του Ρόμπερτ Μπερεζίν * – Μετάφραση: Νίκος Λάιος
ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΕ ΚΡΟΤΟΥΣ ΚΑΙ ΣΙΩΠΕΣ
(Συνεργασία του Νόστιμον Ήμαρ με το Σωματείο των Εργαζομένων στα Κέντρα Πρόληψης)
Η βιοχημική ψυχιατρική κινείται τώρα σε μια κατεύθυνση ατυχή, δυνητικά επικίνδυνη και προβλέψιμη. Στρέφεται στα ψυχεδελικά ναρκωτικά. Το άρθρο του γιατρού Michael P. Bogenschutz, που δημοσιεύτηκε στο τεύχος Απριλίου 2017 του περιοδικού Psychiatric Times, έχει τίτλο “Innovative Strategies for Addressing Substance Use Disorders: The Classic Hallucinogens” [«Καινοτόμες Στρατηγικές για την Αντιμετώπιση των Διαταραχών Χρήσης Ουσιών: Τα Κλασσικά Παραισθησιογόνα»]. Να πώς ξεκινάει. Ο δόκτωρ Bogenschutz παρουσιάζει εαυτόν ως απλά ανοιχτό στην αλλαγή του καθεστώτος έρευνας γύρω από τα παραισθησιογόνα, που «πρόωρα εγκαταλείφθηκαν πριν από 40 χρόνια». Καταλήγει πως «πληρούν τα ιατρικά πρότυπα ασφάλειας και αποτελεσματικότητας». Το μεγαλύτερο μέρος της «έρευνας» αφορούσε χρήσεις εκτός ένδειξης, πράγμα παράνομο, φυσικά. Προτείνει τη νομιμοποίησή της. Όλα ακούγονται τόσο εύλογα, καθώς ζητά να εξετάζονται οι ασθενείς προσεκτικά και οι προπαρασκευές να γίνονται με τα κατάλληλα μέτρα ασφάλειας. Γράφει: «Παίρνοντάς τα ως σύνολο, τα δεδομένα δείχνουν ότι τα κλασσικά παραισθησιογόνα μπορεί να υπόσχονται πολλά για τη θεραπεία διαταραχών χρήσης ουσιών».
Όλα ακούγονται τόσο μα τόσο επιστημονικά, εμβριθή και λογικά. Πώς θα μπορούσε κανείς να αντικρούσει; Στη γλώσσα των ψυχιατρικών νόσων του εγκεφάλου, ο αλκοολισμός και η κατάχρηση ουσιών αποκαλούνται διαταραχές – λ.χ. «διαταραχή χρήσης κοκαΐνης» (η αγαπημένη μου). Στόχος είναι η απεικόνισή τους ως νόσων του εγκεφάλου, που επομένως χρήζουν βιοχημικής θεραπείας. Δεν είναι «διαταραχές» όμως. Ο αλκοολισμός και η κατάχρηση ουσιών είναι εξαρτήσεις, που επομένως χρήζουν ανθρώπινης προσέγγισης. Η ιδέα, λοιπόν, είναι να αντιμετωπίσουμε ένα πρόβλημα εξάρτησης από ναρκωτικά με περισσότερα ναρκωτικά – και μιλάμε για παραισθησιογόνα. Το άρθρο είναι γεμάτο με τεχνικές χημικές αναλύσεις των LSD, ψιλοκυβίνης, DPT, μεσκαλίνης και DMT, προσδίνοντας στα εν λόγω ναρκωτικά μια ψεύτικη βαρύτητα, μια τόσο γεμάτη δέος γνώση και εμπειρογνωμοσύνη.
Η «βασισμένη σε δεδομένα» [“evidence-based”] έρευνα είναι κοινά αποδεκτή ως ο χρυσός κανόνας της φαρμακευτικής ψυχιατρικής. Έχω καταδείξει την πλάνη αυτού του είδους των κίβδηλων δεδομένων όσον αφορά τα αντικαταθλιπτικά – βλ. “Bad Science creates False and Dangerous Beliefs” [«Η Κακή Επιστήμη δημιουργεί Ψευδείς και Επικίνδυνες Πεποιθήσεις»]. Οι μελέτες αυτές δεν απέδειξαν τίποτε. Είναι εγγυημένο ότι τα «δεδομένα» της μελλοντικής έρευνας θα παρουσιάσουν αποτελεσματικότητα των παραισθησιογόνων. Θα προστεθούν στον κατάλογο των αντικαταθλιπτικών, των αμφεταμινών, των βενζοδιαζεπινών και των αντιψυχωσικών. Επιπλέον, σύντομα θα παρουσιαστούν τα παραισθησιογόνα ως ασφαλή πλέον, με ελάχιστες παρενέργειες, μη προκαλούντα εθισμό, εξάρτηση και προβλήματα στη διακοπή. Τίποτα από αυτά δεν ισχύει για ολόκληρο αυτό το φαρμακείο, που προαναφέραμε.
Η αποτελεσματικότητα της πολυφαρμακίας όλο και περισσότερο αποδεικνύεται πως είναι αληθοφανής και όχι αληθινή, ωστόσο το σύστημα πεποιθήσεων της φαρμακευτικής ψυχιατρικής έχει αποκτήσει υπεροχή και έχει καθιερωθεί. Τώρα τους τελειώνουν τα φάρμακα προς δοκιμή. Και έτσι πρέπει να είμαστε «ανοιχτοί» και να προεκτείνουμε τις ψευδείς πεποιθήσεις σε αυτά τα επικίνδυνα ναρκωτικά, με την πεποίθηση πως αυτό είναι το καλό. Ας μην έχουμε κλειστά μυαλά, για να μπορέσουμε να προχωρήσουμε απ’ το τηγάνι στη φωτιά. Δεν διδάσκεται πια η αληθινή ψυχιατρική. Χωρίς εναλλακτικό μοντέλο, πού θα στραφούμε;
Το πραγματικό ενδεχόμενο είναι η εκμετάλλευση της κρίσης των οπιοειδών και του αλκοολισμού. Να ένας καλός τρόπος για να ανοίξει η πόρτα στα παραισθησιογόνα. Στην πραγματικότητα, ο δρ. Bogenschutz υπερασπίζεται τη χρήση παραισθησιογόνων για τη θεραπεία όλων των «ψυχιατρικών παθήσεων»: «Πρώιμες κλινικές δοκιμές της ψιλοκυβίνης ή του LSD για την ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, το άγχος και την κατάθλιψη, που σχετίζονται με τη διάγνωση απειλητικού καρκίνου, τη μείζονα καταθλιπτική διαταραχή, τη διαταραχή χρήσης καπνού και τη διαταραχή χρήσης αλκοόλ έχουν πρόσφατα δημοσιευθεί». Υποστηρίζει, όσον αφορά την κεταμίνη: «Η ανακάλυψη των βραχυπρόθεσμων αντικαταθλιπτικών αποτελεσμάτων της έχει προκαλέσει πολύν ενθουσιασμό και τώρα παρατηρείται σημαντική εκτός ένδειξης χρήση της σε περιπτώσεις κατάθλιψης ανθιστάμενης στη θεραπεία». Το άρθρο ηχεί τόσο λογικό – και λέει ότι υπάρχουν κίνδυνοι, αλλά μεγαλοποιημένοι.
Η εμπειρία των δεκαετιών του 1960 και του 1970 έδειξε την αληθινά καταστρεπτική διάσταση αυτών των ναρκωτικών. Στη δεκαετία του ’70, οι ψυχιατρικές κλινικές ήταν μέχρι πάνω γεμάτες από σχιζοφρένεια προκαλούμενη από ψυχεδελικά. Ήμουν εκεί. Γενικά, η χρήση παραισθησιογόνων είχε ολέθρια επίδραση στη βορειοαμερικανική κουλτούρα, απ’ την οποία δεν έχουμε πλήρως ανακάμψει μέχρι σήμερα. Πολλές ζωές έγιναν ρημαδιό. Η έρευνα γύρω από τα παραισθησιογόνα δεν εγκαταλείφθηκε πρόωρα, λες και η εγκατάλειψη οφείλεται σε μιαν ανάρμοστη εκστρατεία φόβου, όπως υπονοεί το άρθρο αυτό. Εγκαταλείφθηκε επειδή έτσι άρμοζε.
Τώρα, όμως, η φαρμακευτική ψυχιατρική θέλει και πάλι να ανοίξει την πόρτα στο στάξιμο του οξέος [στμ: LSD – Διαιθυλαμίδιο του Λυσεργικού Οξέως]. Παλιούς υπέρμαχους, όπως τον Stanislav Grof, τους έχουμε τριγύρω μας από τη δεκαετία του 1960 – και ο συγκεκριμένος παρατίθεται απεριόριστα σε αυτό το άρθρο. Έχουν τρυπώσει στο πουρνάρι, περιμένοντας την επόμενη ευκαιρία να σπρώξουν τα παραισθησιογόνα στο ευρύ κοινό. Δεδομένου ότι η ψυχιατρική και το ευρύ κοινό πιστεύουν ότι τα αίτια της ανθρώπινης δυσκολίας είναι βιοχημικά, φαίνεται επόμενο οι θεραπείες να είναι φάρμακα. Όμως, ο ανθρώπινος πόνος δεν είναι μια βιοχημική διαταραχή. Δεν δημιουργείται από χημικές ανισορροπίες. Τα φάρμακα δεν μπορούν να θεραπεύσουν και δεν θεραπεύουν την ανθρώπινη κατάσταση. Δεν μπορείς να τα έχεις όλα: ή ο ψυχικός πόνος είναι ένα πρόβλημα του εγκεφάλου, που πρέπει να αντιμετωπιστεί βιοχημικά με ένα φάρμακο, ή δεν είναι. Οι ψυχιατρικές δυσκολίες είναι ένα ανθρώπινο πρόβλημα, που δημιουργείται από τα τραύματα της ζωής μας. Πρέπει να αντιμετωπιστεί σε επίπεδο ανθρώπου, όχι σε επίπεδο φαρμάκων. Είμαι υπέρμαχος της καλής ψυχοθεραπείας και έχω δείξει πώς αυτή αφορά ολόκληρο το πεδίο της ψυχιατρικής.
Μια περίεργη αμνησία εμφανίζεται όσον αφορά τα ναρκωτικά. Για παράδειγμα, πάρτε το ιστορικό της κοκαΐνης. Μια καταστροφική εξάπλωση της κοκαΐνης στις αρχές της δεκαετίας του 1880, που συνεχίστηκε στις αρχές του επόμενου αιώνα, όταν τελικά έγινε αντιληπτό ότι είναι επικίνδυνη. Αποσύρθηκε από την Coca Cola το 1903. Συνεχίστηκε μέχρι και τη δεκαετία του 1940, οπότε η χρήση της πάνω-κάτω εξέπνευσε. Τότε η Αμνησία ήρθε και εγκαταστάθηκε. Όταν η κοκαΐνη έκανε την επιστροφή της στη δεκαετία του 1980, διαφημίστηκε ως μη εθιστικό, χωρίς κουσούρι, απλά φανταστικό ανέβασμα. Τίποτα δεν θα μπορούσε να απέχει περισσότερο από την αλήθεια. Παραδόξως, το πρώτο τραγούδι μπλουζ που έμαθα να παίζω ως νεαρός έφηβος ήταν το “Cocaine Blues” από τον «Τυφλό Αιδεσιμότατο» Gary Davis:
«Κοκαΐνη το μυαλό μου περικλείνει.
Έλα, μωρό μου, σβέλτα, σε παρακαλώ,
Μ’ αρρωσταίνει η παλιοκοκαΐνη, δε βαστώ,
Κοκαΐνη το μυαλό μου περικλείνει».
[“Cocaine all around my brain.
Hey baby won’t you please come quick,
This old cocaine’s makin’ me sick,
Cocaine all around my brain.”]
Τότε δεν ήξερα τι ήταν η κοκαΐνη. Χρόνια αργότερα, ο Τζών Μπελούσι μάς έμαθε περισσότερα.
Από την ίδια αμνησία πάσχουμε τώρα όσον αφορά τα παραισθησιογόνα. Μας πουλάνε φύκια για μεταξωτές κορδέλες – μια σειρά από ουσίες που μας λένε ότι δεν πρέπει να θεωρούνται ναρκωτικά του δρόμου όπως η κοκαΐνη. Αντίθετα, σύντομα θα προωθούνται από άντρες σε λευκές ρόμπες, σαν ένα νέο θαύμα, που θα θεραπεύσει τη διαταραχή κοκαΐνης. Οι αμφεταμίνες τα κατάφεραν να περάσουν στην άλλη πλευρά του δρόμου, μετά την αμνησία γύρω από αυτές. Δεν χρειάζεται να επαναλάβουμε λάθη του παρελθόντος. Ας μην κάνουμε το ίδιο με το LSD.
* Ψυχίατρος, συγγραφέας του βιβλίου Psychotherapy of Character: The Play of Consciousness in the Theater of the Brain (2013).