Η μάχη για τα δικαιώματα της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας εν μέσω πανδημίας
- της Lizzy Davies – The Guardian
Μετάφραση: Δώρα Βλάσση
Η παρέλαση του Pride δεν πραγματοποιήθηκε αυτό τον μήνα, για δεύτερη συνεχή χρονιά, στο Σαν Φρανσίσκο, την πόλη με το μεγαλύτερο σαφώς ιστορικό και συμβολικό φορτίο για την ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα.
Πρόκειται για μία απόφαση την οποία ο Fred Lopez, που ανέλαβε καθήκοντα εκτελεστικού διευθυντή στο Pride του Σαν Φρανσίσκο στις αρχές του προηγούμενου έτους, περιγράφει ως «αποκαρδιωτική».
Οι επικριτές κατηγόρησαν την οργάνωση ότι «ζει υπό το καθεστώς φόβου», αναφέρει, όμως η παρατεταμένη αβεβαιότητα όσον αφορά την πανδημία σήμαινε ότι δεν είχε πολλές επιλογές. Στο τέλος, λέει, καταλήξαμε στο ότι έπρεπε να εξασφαλιστεί ότι η εκδήλωση θα παραμείνει ασφαλής χώρος για όλα τα άτομα.
«Ένα ή ακόμη και δύο χρόνια χωρίς παρέλαση δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει Pride», είπε. «Το Pride δεν μπορεί να ακυρωθεί. Η υπερηφάνεια ζει στις καρδιές όλων μας. Και, φυσικά, θα επιστρέψουμε στις παρελάσεις και τα μεγάλα φεστιβάλ πολύ σύντομα».
Η ακύρωση της παρέλασης του Pride στο Σαν Φρανσίσκο είναι μία κίνηση που ακολουθήθηκε και σε άλλες πόλεις, σε όλο τον κόσμο. Δεν θα διεξαχθεί παρέλαση στο Μπράιτον, την ανεπίσημη γκέι πρωτεύουσα της Βρετανίας, ή στη Νέα Υόρκη. Σε πολλές πόλεις, θα πέσουν οι τόνοι στους εορτασμούς της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας, πολλοί εκ των οποίων θα διεξαχθούν διαδικτυακά, και, για δεύτερη συνεχή χρονιά, θα είναι σημαντικά λιγότερο ορατοί απ’ ό,τι συνήθως.
Οι διοργανωτές του Pride έλαβαν αυτές τις αποφάσεις εν μέσω μιας πανδημίας που έθεσε τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα και τις κοινότητες κάτω από πρωτοφανή πίεση, είτε κοινωνικο-οικονομική, είτε ψυχολογική, είτε πολιτική.
Τον Μάιο του 2020, μία έκθεση του οργανισμού OutRight Action International, στο αποκορύφωμα του πρώτου κύματος της Covid-19, προειδοποιούσε ότι η ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα ενδεχομένως να επηρεαστεί δυσανάλογα, ιδιαίτερα τα άτομα που ζουν σε χώρες όπου «κυριαρχεί το στίγμα, οι διακρίσεις, και η ποινικοποίηση των σχέσεων μεταξύ ατόμων του ίδιου φύλου ή των διεμφυλικών ταυτοτήτων».
«Κρούαμε τον κώδωνα του κινδύνου και προσπαθούσαμε να αποτρέψουμε την κρίση», είπε η Jessica Stern, εκτελεστική διευθύντρια του οργανισμού OutRight Action International. Αναφέρει ότι πολλές από τις δυσοίωνες προβλέψεις της έκθεσης έχουν βγει αληθινές. «Δυστυχώς, είχαμε δίκιο που εκδώσαμε την προειδοποίηση», λέει.
Ο Frank Mugisha, πρόεδρος του οργανισμού Sexual Minorities Uganda (Smug), συμφωνεί με αυτή την εκτίμηση. Η Ουγκάντα αποτελεί μία από τις πολλές χώρες όπου η προϋπάρχουσα προκατάληψη ενισχύθηκε και διευκολύνθηκε από νέους νόμους και περιορισμούς για να σταματήσει η μετάδοση της Covid. Η ζωή για τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα ήταν ήδη αφόρητα δύσκολη στην ανατολική αφρικανική χώρα, όπου το ομοφυλοφιλικό σεξ είναι παράνομο και τιμωρείται με ισόβια φυλάκιση. Η πανδημία, όμως, έφερε νέα προβλήματα.
Τον Μάρτιο του 2020, η αστυνομία έθεσε υπό κράτηση 20 ΛΟΑΤΚΙ άτομα με την κατηγορία της παραβίασης κανόνων περί σωματικών αποστάσεων και κινδύνου μετάδοσης του κορονοϊού. Ο Mugisha λέει ότι ενέργεια συνιστούσε «σαφή περίπτωση διάκρισης» ενάντια στην κοινότητα – μολονότι η αστυνομία το αρνείται. Τον προηγούμενο μήνα, 44 άτομα, κυρίως γκέι άνδρες, συνελήφθησαν σε ένα ΛΟΑΤΚΙ+ καταφύγιο στα περίχωρα της Καμπάλα και κατηγορήθηκαν για εμπλοκή σε δραστηριότητες πιθανές να μεταδώσουν λοιμώδη νόσο. Πρόκειται να δικαστούν τον Ιούλιο.
«Είναι ακόμη ένα παράδειγμα των νόμων περί Covid που χρησιμοποιούνται για κυνήγι μαγισσών και παρενόχληση της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας», λέει ο Mugisha.
Όταν έμαθε για τις συλλήψεις, ο Mugisha πήγε στο αστυνομικό τμήμα όπου κρατούνταν οι 44 άνδρες. Αναφέρει ότι 17 από αυτούς υποβλήθηκαν σε εξέταση πρωκτού. Αυτό συνέβη αρκετές ημέρες προτού αποφυλακιστούν με εγγύηση.
Σε συνέντευξη στο Reuters, εκπρόσωπος της αστυνομίας αρνήθηκε ότι οι συλλήψεις υποκινήθηκαν από τον σεξουαλικό προσανατολισμό των εμπλεκόμενων ατόμων, ή ότι οποιοδήποτε από αυτά υποβλήθηκε σε εξέταση πρωκτού.
«Είναι τόσο εξουθενωτικό», λέει ο Mugisha, που είναι βετεράνος στον αγώνα για τα δικαιώματα των ομοφυλόφιλων στην Ουγκάντα. Ο Mugisha ήταν φίλος με τον David Kato, τον συνιδρυτή του Smug ο οποίος δολοφονήθηκε το 2011.
«Την προηγούμενη εβδομάδα, όταν μίλησα με τους 44, σχεδόν κατέρρευσα στη μέση της συνέντευξης. Δεν μπορούσα να συνεχίσω πλέον, ύστερα από συνομιλία με κάποιους από αυτούς, ακούγοντας για τις παραβιάσεις… και όλα όσα πέρασαν όσο βρίσκονταν υπό αστυνομική κράτηση. Είναι εξουθενωτικό, όμως όταν βλέπω ότι έχω την ικανότητα να στηρίξω τα άτομα – με τον ίδιο τρόπο, για παράδειγμα, που στήριξα αυτά τα 44 να βγουν από τη φυλακή – αισθάνομαι ότι ανταμείβομαι».
Χιλιάδες μίλια μακριά, στην άλλη άκρη της Αραβικής Θάλασσας, ο Aijaz Ahmad Bund προσπαθεί, επίσης, να κάνει ό,τι καλύτερο μπορεί για τα άτομα των οποίων η ζωή αφαιρέθηκε. Ανυπομονεί για την επιστροφή μιας κάποιας επίφασης της κανονικότητας, έτσι ώστε η κοινότητα με την οποία συνεργάζεται στο ινδικό κρατίδιο του Τζάμου και Κασμίρ να μπορέσει να ορθοποδήσει ξανά. «Αυτό είναι το όνειρό μου», λέει, σε κλήση μέσω του Zoom από το σπίτι του στη Σριναγκάρ.
Επικεφαλής της Sonzal Welfare Trust, μιας ΜΚΟ για τα δικαιώματα των ομοφυλόφιλων και διεμφυλικών ατόμων, ο Aijaz εργάζεται με μερικά από τα πιο περιθωριοποιημένα άτομα σε αυτή την κατά κύριο λόγο μουσουλμανική περιοχή της Ινδίας. Λέει ότι αυτά τα άτομα «ζούσαν ήδη αόρατες ζωές» πριν την πανδημία. Η επικράτεια της ένωσης της Τζάμου και Κασμίρ, από την οποία αφαιρέθηκε το ημι-αυτόνομο καθεστώς της το 2019, βρίσκεται σε κάποια μορφή lockdown επί δύο χρόνια σχεδόν.
Το αποτέλεσμα ήταν καταστροφικό για την ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα, αναφέρει ο Aijaz. «Η κατάσταση είναι ιδιαίτερα δυσοίωνη, γιατί, ενώ κατορθώσαμε να δημιουργήσουμε μικρούς ασφαλείς χώρους, δυστυχώς, τα άτομα δεν μπορούσαν να έχουν πρόσβαση σε αυτούς εξαιτίας του lockdown. Παρατηρούμε αύξηση στα θέματα ψυχικής υγείας γιατί τα άτομα δεν έχουν τη δυνατότητα να εκτονώσουν τα καταπιεσμένα συναισθήματά τους», λέει.
Ο αντίκτυπος στη διεμφυλική κοινότητα ήταν ιδιαίτερα δριμύς. Σύμφωνα με τον Aijaz, έχασαν όχι μόνο τις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις τους, αλλά και τα μέσα διαβίωσής τους. Η Τζάμου και Κασμίρ θεωρείται ότι στεγάζει χιλιάδες διεμφυλικά άτομα, σύμφωνα με απογραφή του 2011, η πλειονότητα των οποίων αδυνατεί να βρει εργασία στην επίσημη οικονομία. Σε κανονικές συνθήκες, πολλά άτομα βγάζουν τα προς το ζην μέσω υπηρεσιών συνοικεσίων και παραστάσεων σε τελετές γάμου. Πλέον, πραγματικά βρίσκονται στα όρια της πείνας», λέει ο Aijaz.
Ο Khushi Mir μπορεί να το επιβεβαιώσει. Όντας διεμφυλικός άνδρας, 19 χρονών, ήθελε να εργαστεί στον τομέα της φυσιοθεραπείας και βρήκε δουλειά σε μία κλινική, προκειμένου να στηρίξει την οικογένειά του και την εκπαίδευση του αδερφού του. Όμως, αναφέρει, αναγκάστηκε να αποχωρήσει ύστερα από λίγους μήνες εξαιτίας παρενοχλήσεων από συναδέλφους. «Κάποιοι συνάδελφοι με κορόιδευαν καθημερινά και τα πράγματα πήραν άσχημη τροπή όταν ένας εξ αυτών άρχισε να με παρενοχλεί σωματικά, αγγίζοντας τα γεννητικά μου όργανα», λέει ο Mir, που συνεχίζει να ντύνεται ως γυναίκα και χρησιμοποιεί το όνομα που του δόθηκε όταν γεννήθηκε για να αποφύγει τον έλεγχο.
Έχοντας λιγοστές επιλογές, ο Mir έγινε makeup artist, εκπαιδεύοντας ο ίδιος τον εαυτό του. Η επιχείρησή του αναπτυσσόταν έως το στρατιωτικό lockdown το 2019, ακολουθούμενο από τους περιορισμούς για την Covid τον προηγούμενο χρόνο. «Έκτοτε, δεν υπάρχει σχεδόν καθόλου δουλειά», λέει ο Mir. «Είναι απογοητευτικό».
Κατόρθωσε να τα βγάλει πέρα, ίσα-ίσα, αλλά έχει συγκινηθεί από τα δεινά των υπόλοιπων ατόμων στην κοινότητα. «Δεν έχουν σχεδόν κανέναν να τους φροντίσει», σχολιάζει. Ξεκίνησε μία διαδικτυακή εκστρατεία για τοπικά ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα και συγκέντρωσε χρήματα για πάνω από 200 κουτιά προμηθειών.
Η πανδημία οδήγησε πολλά άτομα στη φτώχεια σε όλο τον κόσμο. Η κατάσταση, όμως, ήταν ακόμη χειρότερη για ορισμένα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα που συχνά βρέθηκαν αποκλεισμένα από την κυβερνητική βοήθεια. Το Stern, η οργάνωση του οποίου δημιούργησε ένα ταμείο έκτακτης ανάγκης για την, αναφέρει ότι το 60% των αιτήσεων επιχορήγησης προορίζονται για βασικές ανθρωπιστικές ανάγκες.
Η έλλειψη αναγνώρισης όσον αφορά σχέσει μεταξύ ατόμων του ίδιου φύλου αποτελεί ακόμη ένα εμπόδιο. Στις Φιλιππίνες, όπου επιβλήθηκε ένα από τα μεγαλύτερα σε διάρκεια lockdown στον κόσμο, πολλές οικογένειες γονέων του ίδιου φύλου δεν έλαβαν ενίσχυση από την κυβέρνηση επειδή δεν αναγνωρίζονται ως οικογένειες, λέει ο Dantón Remoto, πρώην καθηγητής πανεπιστημίου και υπέρμαχος των δικαιωμάτων της φιλιππινέζικης ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας.
«(Οι αξιωματούχοι των χωριών) παρακάμπτουν τις οικογένειες λεσβιών και γκέι που ζουν μαζί επειδή δεν θεωρούνται νοικοκυριό», αναφέρει – ακόμη κι αν πρόκειται για ζευγάρια που έχουν υιοθετήσει παιδιά.
Η πανδημία έχει εξαναγκάσει, επίσης, την επιστροφή ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων στα αμαυρωμένα με ομοφοβία και στίγμα πατρικά τους. «Παρατηρούμε μία κατακόρυφη πτώση σε ό,τι αφορά την ψυχική υγεία», αναφέρει το Stern, ανακαλώντας την περίπτωση ενός νέου άνδρα στην περιοχή της Αγ. Λουκίας που μίλησε σε μία τοπική ΜΚΟ ενόσω ζούσε με την ομοφοβική οικογένειά του. «Υπέφερε πραγματικά από κατάθλιψη. Και τους κάλεσε για στήριξη και [τον ρώτησαν]: «Είσαι ασφαλής όταν καλείς, πώς καλείς;» Και απάντησε: «Παίρνω το τηλέφωνό μου, πηγαίνω σε ένα δωμάτιο και, τότε, μπαίνω στη ντουλάπα και κλείνω την πόρτα ώστε να μην με ακούσει κανείς όταν σας καλώ».
Ο Matthieu Gatipon-Bachette είναι πρόεδρος της Inter-LGBT, μίας γαλλικής ομάδας που αποτελεί ομπρέλα για ΛΟΑΤ οργανισμούς, και επικεφαλής ενός ΛΟΑΤΚΙ+ κέντρου στην πόλη Μετς. Λέει ότι τα επαναλαμβανόμενα lockdown έχουν επηρεάσει την ψυχική υγεία των νέων ατόμων, ιδίως εκείνων που εξαναγκάζονται να μένουν με αποδοκιμαστικές οικογένειες. «Αυτό έχει προκαλέσει μεγάλη ζημιά, και άμεσα αλλά και μακροπρόθεσμα, γεγονός που θα πρέπει να αντιμετωπίσουν οι οργανώσεις».
Υπάρχουν επίσης φόβοι για τη σωματική υγεία των ατόμων. Στη Βραζιλία, ερευνητές που εξέταζαν τις επιπτώσεις των περιορισμών του κορονοϊού στη σεξουαλική και ψυχική υγεία της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας ανακάλυψαν μείωση στον αριθμό των ατόμων που λάμβαναν αγωγή προφύλαξης προ της έκθεσης (PrEP), η οποία μειώνει τον κίνδυνο μετάδοσης του ιού HIV.
«Όσοι αντιμετώπιζαν δυσκολίες στη λήψη της αγωγής, βρίσκονταν στο σπίτι των γονιών τους, ή στο οικογενειακό σπίτι, και πολλοί εξ αυτών αποκρύπτουν το γεγονός ότι χρειάζονται την εν λόγω αγωγή, καθώς η συζήτηση περί PrEP σημαίνει συζήτηση περί σεξουαλικής ζωής… Επομένως, είναι πολύ δύσκολο, ιδίως λόγω του νεαρού της ηλικίας», λέει η Dulce Ferraz, κοινωνική ψυχολόγος στο Πανεπιστήμιο Lumière Lyon 2, μία εκ των ερευνητών που παρακολουθούσαν τη χρήση PrEP αγωγής σε περίπου 2.000 άτομα σε αρκετές πόλεις της Βραζιλίας πριν την πανδημία.
Κρίση στην ψυχική υγεία, καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, φραγμοί στη βασική υγειονομική περίθαλψη, φτώχεια, στίγμα, αποκλεισμός – η λιτανεία των δεινών που επέφερε η πανδημία είναι μακρά. Όμως, μέσα στο σκοτάδι υπάρχουν αχτίδες φωτός.
Ο Gatipon-Bachette λέει ότι η οργάνωσή του είχε τη δυνατότητα να προσεγγίσει πολύ περισσότερα άτομα, ιδίως στην αγροτική Γαλλία, απ’ ό,τι είχε καταφέρει προτού αναγκαστεί να αλληλεπιδράσει με χρήστες κυρίως διαδικτυακά. Το Stern πιστεύει ότι οι διαδικτυακές εκδηλώσεις του Pride σημαίνουν ότι κάποιο άτομο που ενδεχομένως δεν είχε τη δυνατότητα να παρευρεθεί στην παρέλαση δια ζώσης θα μπορεί να συνδεθεί και να νιώσει κοντά με μια ευρύτερη κοινότητα.
Δεν υπάρχει υποκατάστατο, όμως, για τον πολιτικό αντίκτυπο του Pride στην πιο ηχηρή και τολμηρή του μορφή. Όπως αναφέρει το Stern, (πρόκειται για την) «κατάληψη του χώρου, την εκκαθάριση του δημόσιου χώρου, τη διάψευση της ιδέας ότι υπάρχει μόνο ένας τρόπος ύπαρξης, και αυτός ο τρόπος είναι ετεροφυλόφιλος και φυλοαμετάβατος». Αυτός είναι ο λόγος που μία μεγάλη παρέλαση Pride,θα διεξαχθεί τον επόμενο μήνα στην Ουγγαρία, όπου οι ακτιβιστές εμπλέκονται σε ένα ολοένα σκληρότερο αγώνα κατά της κυβέρνησης του Viktor Orbán: απλώς διακυβεύονται πάρα πολλά.
Ο Mugisha ελπίζει ότι, κάποια μέρα, ένα τέτοιο γεγονός –πανηγυρικό και ανυποχώρητο– θα επιστρέψει στους δρόμους της Καμπάλα. Κάποιες πρότερες προσπάθειες είχαν άσχημη κατάληξη. Ο Mugisha ήταν ένα από τα 20 περίπου άτομα που συνελήφθησαν το 2016 όταν η αστυνομία διέλυσε μία εκδήλωση γκέι Pride. Φέτος, σε αυτό το εντεινόμενο κλίμα φόβου και στίγματος, με τον κορονοϊό να εξακολουθεί να εξαπλώνεται, λέει ότι δεν αξίζει το ρίσκο. «Πιστεύω ότι η τότε κυβέρνηση θα είχε την ευκαιρία να… πει ότι παραβιάζουμε τους νόμους για τον κορονοϊό», αναφέρει. «Ίσως, όμως, βρούμε άλλο τρόπο να το κάνουμε».