του Νικήτα Φεσσά
Λίγα λόγια για το έργο: στην Αμερική των αρχών του ’60, βωβή καθαρίστρια (Sally Hawkins) που εργάζεται σε μυστικές κρατικές εγκαταστάσεις ερωτεύεται αλλόκοτο αλλά καλόκαρδο υδρόβιο πλάσμα (Doug Jones) που μπορεί να είναι θεότητα, και το οποίο κρατείται εκεί φυλακισμένο προκειμένου να χρησιμοποιηθεί ως υπερόπλο εναντίον των Σοβιετικών.
To καινούργιο πόνημα του μετρ του γοτθικού τρόμου και του κινηματογράφου του φανταστικού Guillermo Del Toro είναι ένα ενδιαφέρον υβρίδιο ειδών, και ένα –σχεδόν ζαλιστικό– υπερκείμενο: αναμιγνύει κώδικες του παραμυθιού, κλασικά μιούζικαλ, μαγικό ρεαλισμό, ταινίες με τέρατα, ψυχροπολεμικά κατασκοπευτικά θρίλερ, ρομάντζο, και κομεντί. Είναι ισομερώς Amélie (η όλη ατμόσφαιρα, ο τρόπος που κινηματογραφούνται τα έντονα κόκκινα και πράσινα), Creature from the Black Lagoon, King Kong, Ε.Τ., Starman, Hellboy (του ιδίου σκηνοθέτη), και Πεντάμορφη και το Τέρας (για να αναφέρω μερικές μόνο από τις διακειμενικές αναφορές και τις νύξεις από τις οποίες είναι γεμάτη η ταινία). Ο Del Toro αντιμετωπίζει με σεβασμό το κινηματογραφικό παρελθόν, αλλά προσθέτει και ανατρεπτικές πινελιές, όπως την τολμηρότερη αναπαράσταση της τερατοφιλίας—η οποία είναι, για ευνόητους λόγους, μόνο λανθάνουσα στα προαναφερθέντα King Kong, στις μεταφορές του Beauty and the Beast δια χειρός Disney, και στο Creature from the Black Lagoon.
Το αποτέλεσμα είναι επιτυχημένο, με την έννοια ότι ο έμπειρος σκηνοθέτης και (συν)σεναριογράφος εξισορροπεί όλες αυτές τις αναφορές σε ταινίες και είδη με στιβαρότητα και αξιοθαύμαστη αυτοπεποίθηση. Η ένσταση του γράφοντος είναι από τη μια θέμα γούστου (προτιμώ το πρόσφατο Crimson Peak του ιδίου, τον Λαβύρινθο του Πάνα, και θεωρώ αξεπέραστο το αριστούργημά του, El Espinazo del Diablo/The Devil’s Backbone/Στη Ράχη του Διαβόλου), από την άλλη σχετίζεται με τη (μαρξιστική) ιδεολογικοπολιτική του οπτική και θέση: με τη βουβή πλην δυναμική και σεξουαλικά χειραφετημένη πρωταγωνίστρια, τη μαύρη, επίσης ενδυναμωμένη φίλη της, τον καταπιεσμένο gay γατόφιλο καλλιτέχνη-σύμμαχο που στη διάρκεια της ταινίας βρίσκει το νόημα της ζωής, και, φυσικά, με το ίδιο το κεντρικό διαειδικό ειδύλλιο, με όλα αυτά να παρουσιάζονται ως αντίσταση απέναντι σε πολεμοχαρείς και άξεστους στρατηγούς και γραφειοκράτες, και στον ρατσιστή σεξιστή/μισογύνη Λευκό Άνδρα (ο χαρακτήρας του –σταθερά αξιόπιστου– Michael Shannon είναι μια δαιμονική καρικατούρα), το The Shape of Water είναι σίγουρα μια ενδυναμωτική αφήγηση, αλλά από την άλλη είναι και σαν εγχειρίδιο πολιτικών ταυτότητας στα όρια της φιλελεύθερης (liberal) παρωδίας, με την έννοια ότι μοιάζει σαν να είχαν μια λίστα οι δημιουργοί της ταινίας και, έχοντας στο μυαλό τους όλες τις καταπιεσμένες μειονότητες, τίκαραν προοδευτικά κουτάκια (αντιρατσισμός, αντισεξισμός/φεμινισμός, LGBT, αντι-αρτιμελισμός [ableism], δικαιώματα των ζώων, κ.ό.κ.), για να περάσουν ένα αναπόφευκτα Hillary-κής γεύσης μήνυμα για τον σεβασμό στη διαφορετικότητα στην εποχή του Τραμπ, και για να αποφύγουν να τους κατηγορήσουν για απολίτικο escapism. Αξιοσέβαστη φυσικά μεν ως καλλιτεχνική επιλογή, αλλά η εκτέλεση βγάζει κάτι το επιτηδευμένο. Ωστόσο το γεγονός ότι ένας ευαίσθητος επιστήμων Σοβιετικός κατάσκοπος είναι ένα από τα πιο αξιοπρεπή ανθρώπινα όντα στην ταινία, πιέζει όντως τα όρια της φιλελεύθερης αναπαράστασης.
Τέλος, σε κάθε περίπτωση, είναι προφανώς ευπρόσδεκτη η επιστροφή του Del Toro στη φόρμα, μετά από μπαλαφάρες τύπου Pacific Rim.
Βαθμολογία 4/5