Από τον Γιάννη Μπάκο
«Οι φιλόσοφοι έχουν ερμηνεύσει τον κόσμο με διάφορους τρόπους.
Το θέμα όμως είναι να τον αλλάξουν».
Την 1η Οκτωβρίου 1967 κυκλοφορεί το «Κεφάλαιο» ή «Das Kapital» του Καρλ Μαρξ.
Ο Καρλ Μαρξ είχε γράψει το 1845 πως «Οι φιλόσοφοι έχουν ερμηνεύσει τον κόσμο με διάφορους τρόπους. Το θέμα όμως είναι να τον αλλάξουν».
Σε αυτή την φράση βρίσκεται και η ουσία του “Das Kapital”, αυτής της συναρπαστικής περιγραφής του καινούργιου καπιταλιστικού κόσμου της Βικτοριανής εποχής, οι ιδέες του οποίου έμελλε να επηρεάσουν τις ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων και να μεταβάλουν τον ρου της παγκόσμιας ιστορίας.
Το “Κεφάλαιο” γεννήθηκε σε ένα μικρό διαμέρισμα στο Λονδίνο, εν μέσω πολιτικών αναταράξεων σε ολόκληρη την Ευρώπη, με τον Μαρξ να πρωτοστατεί στην ίδρυση της Διεθνούς Εργατικής Ένωσης που ονομάστηκε αργότερα ‘Πρώτη Σοσιαλιστική Διεθνής’. Ο πρώτος τόμος δημοσιεύτηκε το 1867, μετά σιωπηρών επαίνων, αλλά μόνο μετά τον θάνατο του Μαρξ ξεκίνησε να επηρεάζει στοχαστές, συγγραφείς και επαναστάτες, από τον Τζορτζ Μπέρναρντ Σο ως τον Λένιν.
Στον πρόλογο του Κεφαλαίου ο Καρλ Μαρξ γράφει:
«Η χώρα που είναι περισσότερο αναπτυγμένη βιομηχανικά δείχνει απλώς σε όσους την ακολουθούν στην βιομηχανική κλίμακα την εικόνα του ίδιου του μέλλοντος τους. Ακόμα κι όταν μια κοινωνία φτάσει να ανακαλύψει το χνάρι του φυσικού νόμου που διέπει την κίνησή της δεν μπορεί ούτε να ξεπεράσει με ένα άλμα, ούτε να καταργήσει με διατάγματα τις φάσεις της φυσικής της ανάπτυξης. Μπορεί όμως να συντομεύσει την περίοδο της κύησης και να απαλύνει τους πόνους της γέννας τους».
Η γραφή του Μαρξ δεν μπορεί να αναχθεί σε κάποια φιλοσοφία, πολύ λιγότερο σε ένα φιλοσοφικό σύστημα. Όλο έργο του είναι μια ριζική κριτική της φιλοσοφίας, έχοντας την πεποίθηση πως κάθε γνώση είναι άμεσα συνυφασμένη με κριτική των ιδεών.
Στο «Κεφάλαιο», όπως και στο σύνολο του έργου του, ο Μαρξ προσεγγίζει τις ανθρώπινες υποθέσεις μέσα από διάφορες παραλλαγές, δίνοντας μας ένα συνδυασμό προβλεπτικών και καθοδηγητικών αξιωμάτων που ανοίγουν το δρόμο σε αυτό που οι μαρξιστές θεωρούν αναπόφευκτη ιστορική πορεία προς την επικράτηση του παγκόσμιου κομμουνισμού. Τελικός αντικειμενικός σκοπός και τελική μορφή του πολιτεύματος για την ανθρωπότητα είναι η εγκαθίδρυση μιας αδιατάρακτα ειρηνικής, αταξικής κοινωνίας χωρίς κράτος, όπου η δικαιοσύνη θα εφαρμόζεται επί της απλής αρχής «από τον καθένα ανάλογα με τις δυνατότητες του, στον καθένα σύμφωνα με τις ανάγκες του».
Ο δεύτερος και ο τρίτος τόμος του Κεφαλαίου εκδόθηκαν μετά το θάνατό του Μαρξ από τον Ένγκελς, το 1885 και 1895 αντιστοίχως.
Ο Καρλ Μαρξ γεννήθηκε στις 5 Μαΐου 1818 στο Τριρ, μια πόλη που βρίσκεται στις όχθες του ποταμού Μοζέλλα στην Νοτιοδυτική Γερμανία. Βασικές επιρροές της σκέψης του αποτελούν τα έργα των Αριστοτέλη, Βολταίρου, Γκαίτε και Χέγκελ Λούντβιχ Φόιερμπαχ. Έζησε ακόμα σε Παρίσι και Βρυξέλλες, ενώ αυτοεξορίστηκε στο Λονδίνο όπου και πέθανε στις 14 Μαρτίου 1883.
Η εμπέδωση της κοσμοθεωρίας του μαρξισμού σαν κομμουνιστικού συστήματος ζωής και δημιουργίας στη Σοβιετική Ένωση , που στην περίοδο του μεσοπολέμου δίνει τις πρώτες ιδέες και τα έργα μιας νέας κοινωνικής οργανώσεως, οριοθετεί και την επιρροή του έργου του Μαρξ στις τέχνες, ξεκινώντας από την Σοβιετική «επαναστατική» αρχιτεκτονική.
Γενικά, την περίοδο του μεσοπολέμου καλλιτέχνες, αρχιτέκτονες, μηχανικοί κ.α. είχαν ως πηγή έμπνευσης τη «μηχανή». Η μηχανή και η λογική της κατασκευής θα αποτελέσει και στη Σοβιετική αρχιτεκτονική το μαγνήτη και το πρότυπο για την οικοδόμηση της σοσιαλιστικής κοινωνίας.
Η επιρροή των ιδεών του στις τέχνες όμως δεν έμεινε στην περίοδο του μεσοπολέμου. Η δεκαετία του ’70 με την ανάπτυξη της Punk σκηνής έφεραν το όνομα του στο προσκήνιο, με πολλά σχήματα να αναφέρονται στον Καρλ Μαρξ είτε άμεσα είτε έμμεσα.
ΟΙ Clash κυκλοφόρησαν το single “The Magnificent seven” στις 10 Απριλίου 1981, σε μια περίοδο όπου η Μεγάλη Βρετανία βίωνε έντονα το πρώτο κύμα του νεοφιλελευθερισμού των πολιτικών της Μάργκαρετ Θάτσερ.
Οι αναφορές σε ονόματα όπως του Καρλ Μαρξ και του Φρίντριχ Ένγκελς, αν και στο εν λόγω κομμάτι είχαν μια λιγότερο πολιτική χροιά, αποτελούσαν ταμπού για την συντηρητική Βρετανική κοινωνία, την περίοδο που ο ψυχρός πόλεμος βρισκόταν σε πλήρη εξέλιξη.
*Το κείμενο δημοσιεύθηκε στο ένθετο του Νόστιμον Ήμαρ στον Δρόμο της Αριστεράς, το Σάββατο 1.10.2016
Κάθε Σάββατο κυκλοφορεί στα περίπτερα το έντυπο Νόστιμον Ήμαρ ένθετο στον Δρόμο της Αριστεράς.
