Του Γιάννη Μπάκου
Στις 6 Μαΐου 1960 ο Αμερικανός πρόεδρος Eisenhower υπέγραψε τον περίφημο νόμο περί ανθρωπίνων δικαιωμάτων, μέσω του οποίου οι Αφοραμερικανοί πολίτες απέκτησαν δικαίωμα ψήφου. Η ψήφιση του νόμου δεν σήμανε και αλλαγή στάσης από την Αμερικάνικη κοινωνία, με το χάσμα ανάμεσα στους δύο κόσμους, λευκών και αφροαμερικανών, να παραμένει τεράστιο.
Όσο προοδευτικό κι αν ακούγεται ως μέτρο, πολλοί ιστορικοί θεωρούν πως η ουσία της ψήφισης του νόμου από τον Eisenhower βρίσκεται στην διπλωματική στάση των ΗΠΑ απέναντι στην Σοβιετική Ένωση, υπογράφοντας αυτόν τον νόμο για να δείξουν ένα πιο προοδευτικό πρόσωπο και να κερδίσουν πόντους στην μάχη του ψυχρού πολέμου.
Κατά τη δεκαετίας του ’60 χιλιάδες άνθρωποι ύψωσαν το ανάστημα τους και πολέμησαν την αδικία και τις φυλετικές διακρίσεις, ενώ είχαν υποστεί για αιώνες τον εξευτελισμό και τη βία και είχαν ενσωματώσει σε μεγάλο βαθμό μέσα τους το ρόλο της κατωτερότητας απέναντι στους λευκούς. Με ηγέτη τον Μάρτιν Λούθερ Κινγκ γιγαντώθηκε ένα τεράστιο κύμα διαμαρτυρίας, που οδήγησε την ανθρωπότητα σε καλύτερες μέρες και στην εξάλειψη της αδικίας. Το κίνημα για τα πολιτικά δικαιώματα των μαύρων είχε σημάνει την πολιτικοποίηση αφροαμερικανών αλλά και λευκών νέων που προέρχονταν τόσο από λαϊκά όσο και από μεσοαστικά κοινωνικά στρώματα. Η κατάργηση των φυλετικών διακρίσεων σε νομικό επίπεδο αφενός προκάλεσε την έντονη και οργισμένη αντίδραση μεγάλης μερίδας των λευκών Αμερικανών και αφετέρου σήμανε την έναρξη ενός νέου αγώνα για την εμπέδωση των αρχών της φυλετικής ισότητας στις πρακτικές του καθημερινού βίου των ανθρώπων.
Η αρχή είχε γίνει το 1948, όταν τα Ηνωμένα Έθνη με την Οικουμενική Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, έθεσαν τα θεμέλια για την διασφάλιση και το σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, χωρίζοντας τα σε δύο διαφορετικές, τα ατομικά και τα πολιτικά δικαιώματα από τη μια πλευρά και τα οικονομικά, κοινωνικά και πολιτιστικά δικαιώματα από την άλλη. Τα ατομικά και πολιτικά δικαιώματα περιλαμβάνουν το δικαίωμα στη ζωή, την ελευθερία της έκφρασης, την θρησκευτική ελευθερία, τη δίκαιη δίκη, την αυτοδιάθεση και την απαλλαγή από βασανιστήρια, απάνθρωπη μεταχείριση και αυθαίρετη κράτηση. Τα οικονομικά, κοινωνικά και πολιτιστικά δικαιώματα περιλαμβάνουν το δικαίωμα στην εκπαίδευση, την υγειονομική περίθαλψη, την κοινωνική ασφάλιση, το επίδομα ανεργίας, την άδεια μητρότητας μετ’ αποδοχών, την ίση αμοιβή για ίση εργασία, τη μείωση της βρεφικής θνησιμότητας, την πρόληψη, θεραπεία και τον έλεγχο των ασθενειών και το δικαίωμα στη διαμόρφωση και την ένταξη σε συνδικάτα, καθώς και το δικαίωμα στην απεργία.
Αυτά τα ανθρώπινα δικαιώματα κατοχυρώνονται σε δύο συνθήκες – το Διεθνές Σύμφωνο για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα (ICCPR) και το Διεθνές Σύμφωνο για τα Οικονομικά, Κοινωνικά και Πολιτιστικά Δικαιώματα (ICESCR). Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν επικυρώσει το διεθνές Σύμφωνο για τα Ατομικά και Πολιτικά δικαιώματα, αλλά αρνούνται να επικυρώσουν το ICESCR. Από την κυβέρνηση Ρέιγκαν, η πολιτική των ΗΠΑ ήταν να καθορίζει τα δικαιώματα του ανθρώπου μόνο ως ατομικά και πολιτικά δικαιώματα. Τα οικονομικά, κοινωνικά και πολιτιστικά δικαιώματα απορρίπτονται ως παρόμοια με την κοινωνική πρόνοια, ή το σοσιαλισμό.
Σήμερα, τα ανθρώπινα δικαιώματα περνούν παρατεταμένη κρίση εκτός της γυάλας του δυτικού κόσμου, με εκατομμύρια ανθρώπους να μην έχουν πρόσβαση σε βασικά αγαθά, με την ψαλίδα να ανοίγει ολοένα και περισσότερο ανάμεσα σε φτωχές και εύπορες κοινωνίες. Την ίδια στιγμή οι παράδοση της διακυβέρνησης του πλανήτη στις τράπεζες μοιάζει να δημιουργεί μεγάλα κοινωνικά χάσματα και στις χώρες του δυτικού κόσμου, οι οποίες βασίζοντας τις οικονομίες τους στην υπερκατανάλωση και την εκμετάλλευση του «τρίτου» κόσμου, διένυσαν σχεδόν μισό αιώνα εικονικής ευμάρειας.
Το 2009 οι Bill Guttentag και Dan Sturman έγραψαν και σκηνοθέτησαν την ταινία “Soundtrack For a Revolution”, μια αφήγηση της ιστορίας του κινήματος των Αφροαμερικανών για ανθρώπινα δικαιώματα, με τους Roots να ηχογραφούν τον κλασικό ύμνο των Αφροαμερικανών “Ain’t gonna let nobody turn me around” για το soundtrack της ταινίας.
Το κείμενο δημοσιεύθηκε στο μηνιαίο ένθετο του Νόστιμον Ήμαρ το Σάββατο 13.5.2017
