Γιάννης Γεράσιμος
«Ένας άνθρωπος δεν ζει μόνο την προσωπική του ζωή, σαν άτομο, αλλά επίσης, συνειδητά ή ασυνείδητα, και τη ζωή της εποχής του και των συγχρόνων του»
«Ο χρόνος ρέει με τον ίδιο τρόπο για κάθε άνθρωπο. Κάθε άνθρωπος ρέει όμως με διαφορετικό τρόπο μέσα στον χρόνο». Η φράση αυτή του μεγάλου Ιάπωνα συγγραφέα Γιασουνάρι Καβαμπάτα αποδίδει τη διαφοροποιημένη σύλληψη μεταξύ της χωροποιημένης και κοινά αντιληπτής σύλληψης του χρόνου και του βιωμένου χρόνου που κυλάει διαφορετικά για κάθε άνθρωπο, η οποία συναντάται στο έργο του Γάλλου φιλοσόφου Ανρί Μπερξόν.
Στο «Μαγικό Βουνό», το κλασσικό έργο του Τόμας Μαν που αντλεί τον τίτλο του από τη «Γέννηση της Τραγωδίας» του Νίτσε και το οποίο κλείνει μέσα του μια ολόκληρη ιστορική εποχή, η διαφορά αυτή μεταξύ της χωροποιημένης σύλληψης του χρόνου και του βιωμένου υποκειμενικού χρόνου αναδεικνύει αφενός τις εσωτερικές συγκρούσεις του γερμανικού πολιτισμού και του ευρωπαικού πνεύματος της εποχής πριν από το ξέσπασμα του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και αφετέρου το εσωτερικό ταξίδι ανακάλυψης του κεντρικού ήρωα του βιβλίου, του Χανς Κάστροπ.
Γεννημένος στο Λίμπεκ της Γερμανίας τον Ιούνιο του 1875 ο Τόμας Μαν επρόκειτο να επηρεαστεί βαθιά από τις μουσικές συνθέσεις του Βάγκνερ και του Σούμπερτ και από τις φιλοσοφικές πραγματείες του Νίτσε και του Σοπενάουερ και να καταστεί ένας από τους σημαντικότερους λογοτέχνες της Γερμανίας του 20ου αιώνα με έργα που έκλειναν μέσα τους τις βαθύτερες πολιτισμικές και κοινωνικές δυνάμεις και συγκρούσεις που κινούσαν την εποχή του. Παρά το γεγονός ότι ο Τόμας Μαν καταγόταν από εύπορη οικογένεια και προοριζόταν να αναλάβει ενεργή επιχειρηματική δραστηριότητα στη φυτεία σιτηρών του πατέρα του μετά το θάνατο του τελευταίου και αφού πρώτα θα εργαστεί για μερικά χρόνια ως υπάλληλος ασφαλιστικής εταιρείας στο Μόναχο θα παρακολουθήσει διαλέξεις ιστορίας και λογοτεχνίας στο πανεπιστήμιο του Μονάχου και θα συγγράψει τα πρώτα λογοτεχνικά του έργα.
Το ξέσπασμα του Α Παγκοσμίου Πολέμου θα τον συνταράξει συθέμελα και θα τον αναγκάσει να αναθεωρήσει αρκετές από τις μέχρι τότε ιδέες και απόψεις του. Η εσωτερική αυτή πορεία αναζήτησης και αναθεώρησεων θα τον οδηγήσει μάλιστα να συγγράψει «Τους στοχασμούς ενός απολίτικου» το 1918 και «το Μαγικό Βουνό» το το 1924. Μετά τη βράβευσή του με Νόμπελ το 1929 ο Τόμας Μαν θα εγκατασταθεί αρχικά στη Ζυρίχη της Ελβετίας και θα ασκήσει δριμεία κριτική απέναντι στην άνοδο των δυνάμεων του ναζισμού στη Γερμανία. Για το λόγο αυτό μετά την αφαίρεση της γερμανικής του ιθαγένειας από τον Χίτλερ και τη λογοκρισία του έργου του ο Τόμας Μαν θα καταφύγει στις ΗΠΑ, όπου και θα διδάξει σε διάφορα αμερικανικά πανεπιστήμια. Μετά το τέλος του Β Παγκοσμίου Πολέμου και την πτώση του ναζισμού ο Τόμας Μαν θα επιστρέψει στη Ζυρίχη, όπου και θα πεθάνει το 1955. Κυριότερα έργα του Τόμας Μαν υπήρξαν «οι Μπούντεμπρο» το 1901, ο «Θάνατος στη Βενετία» το 1912, το «Μαγικό Βουνό» το 1924 και ο «Δόκτωρ Φάουστους» το 1947.
Στο Μαγικό Βουνό, το οποίο ο Τόμας Μαν ξεκίνησε να γράφει ήδη από το 1912, αλλά δημοσιεύτηκε μόλις το το 1924, ο ήρωας του έργου, ο Χάνς Κάστροπ, ένας νεαρός μηχανικός από το Αμβούργο της Γερμανίας επισκέπτεται τον ξάδερφο του που πάσχει από φυματίωση σε ένα σανατόριο των Άλπεων της Ελβετίας και παρ’ ότι υγιής ο ίδιος αποφασίζει τελικά να παραμείνει για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Ο Χανς Κάστροπ θα αποκτήσει σταδιακά τις συνήθειες των ασθενών του σανατορίου και θα γνωρίσει την αρρώστια, τον πόνο της απώλειας και το θάνατο σε ένα εσωτερικό ταξίδι ανακάλυψης. Κύριοι συνοδοιπόροι του σε αυτό το εσωτερικό ταξίδι θα υπάρξουν ο ουμανιστής ρεπουμπλικάνος διαφωτιστής και καπιταλιστής Σεττεμπρίνι με τη βαθιά πίστη του στην ανθρώπινη πρόοδο μέσα από τη δύναμη του εκσυγχρονισμού και της τεχνικής προόδου και ο Νάφτα, ένας Ιησουίτης εβραϊκής καταγωγής, υποστηρικτής μιας μορφής «χριστιανικού κομμουνισμού» που επικρίνει την άνοδο της δύναμης του χρήματος.
Οι συγκρούσεις και η διαμάχη των χαρακτήρων αυτών θα φέρει στο προσκήνιο τις βαθύτερες αντιφάσεις και πνευματικές διαμάχες και πολιτισμικές συγκρούσεις της ευρωπαϊκής ηπείρου πριν από το ξέσπασμα του Α Παγκοσμίου Πολέμου. Η πίστη του ανθρώπου στην πρόοδο και οι ελπίδες του για υπέρβαση των συγκρούσεων, ο κόσμος των εύκολων αλλά επίπλαστων βεβαιοτήτων της εποχής πριν από το ξέσπασμα του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου διαψεύδονται απότομα και βάναυσα από τον αναπόδραστο χαρακτήρα της επερχόμενης σύγκρουσης και του αγώνα του ανθρώπου απέναντι στο θάνατο και στην καταστροφή. Με τον τρόπο αυτό το Μαγικό Βουνό, το βουνό των ελβετικών Άλπεων στο οποίο βρίσκεται το σανατόριο που φιλοξενεί τον Χανς Κάστροπ καθίσταται ένα σύμβολο του φαινομενικά αδρανοποιημένου χρόνου, του πνιγηρού περιβάλλοντος απομόνωσης του θανάτου, αλλά τελικά και της ανθρώπινης εξύψωσης και κατάπτωσης.
Παρά το ότι στις τελευταίες συγκλονιστικές σελίδες του βιβλίου φαίνεται να επικρατούν ο όλεθρος και ο θάνατος, το εσωτερικό ταξίδι μεταμόρφωσης του Χανς Κάστροπ κρύβει όμως μέσα του και την ελπίδα της λύτρωσης μέσα από την αναμέτρηση με το θάνατο και την απώλεια και μέσα από την επίγνωση του αναπόδραστου χαρακτήρα των συγκρούσεων της ανθρώπινης ιστορίας και με τον τρόπο αυτό την ελπίδα για μια νέα αρχή για την ανθρωπότητα μετά το τέλος του Α Παγκοσμίου Πολέμου. Γιατί, όπως παρατηρεί ο Χανς Κάστορπ, «υπάρχουν δύο δρόμοι στη ζωή: ο ένας είναι κανονικός, άμεσος και καλός δρόμος· ο άλλος είναι κακός, οδηγεί μέσα από τον θάνατο, και αυτός είναι ο δρόμος της ιδιοφυΐας…».