Η ζωή έρχεται πρώτα, το σινεμά ακολουθεί.
Άκης Καπράνος
Στο υπέροχο φιλμ του Τζον Κασσαβέτη (που «έφυγε» στις 3 Φεβρουαρίου 1989) με τον τίτλο «Μίνι και Μόσκοβιτς», οι ερωτευμένοι λούμπεν ήρωες που ενσαρκώνουν οι Τζίνα Ρόουλαντς και Σέιμουρ Κασέλ, συναντιούνται για να δουν, για πρώτη φορά μαζί, την αγαπημένη τους ταινία, την «Καζαμπλάνκα». Μόνο που ο ρομαντισμός της ταινίας, εντέλει, δεν πιάνει «μία» μπροστά στην ένταση της σχέσης τους.
Ο Κασσαβέτης είναι ξεκάθαρος: Η ζωή έρχεται πρώτα, το σινεμά ακολουθεί. Την ίδια χρονιά, το 1971, ο Μάρτιν Σκορσέζε παρακολουθεί, ολοκληρωμένη, την δεύτερη του ταινία μεγάλου μήκους, μια βίαιη περιπέτεια με τίτλο «Boxcar Bertha». Δίπλα του, κάθεται ο μέντορας του, ο Τζον. Η ταινία τελειώνει, και ο Κασσαβέτης σηκώνεται έξαλλος από τη θέση του: «Μάρτιν, δεν μπορεί να τρως έναν χρόνο από τη ζωή σου για να γυρίσεις αυτά τα σκατά»!
Ο Τζον Κασσαβέτης αναζήτησε νωρίς έναν προσωπικό δημιουργικό δρόμο – κι ας γνώρισε ένα μικρό σουξέ αναλαμβάνοντας τον έναν δεύτερο ρόλο μετά τον άλλο, στη Νέα Υόρκη της δεκαετίας του ’50, τότε δηλαδή που κυριαρχούσε η σχολή του “Actor’s Studio”. Ο Κασσαβέτης όμως αναζητά μια ειλικρίνεια που δεν τη βρίσκει στις διδαχές του Λι Στράζμπεργκ και του Ηλία Καζάν.
Έτσι, στήνει το δικό του «εργαστήρι», παρέα με δεκαεννιά πρωτόπειρους ηθοποιούς, και παράλληλα ξενυχτά στις κινηματογραφικές αίθουσες. Ήρωες του, οι ιταλοί νεορεαλιστές, ο Καρλ Ντράγιερ και Όρσον Γουέλς – για την ειλικρίνεια τους, κι αυτοί. Σε δυο χρόνια περίπου, θα βάλει μπροστά τη πρώτη του μεγάλου μήκους ταινία, με τον τίτλο «Σκιές».
Ο άνθρωπος που άλλαξε μια γα πάντα τον κινηματογράφο, και ο μοναδικός αμερικανός ανεξάρτητος σκηνοθέτης στην ιστορία του σινεμά που άξιζε πραγματικά αυτόν τον τίτλο. Στα «Πρόσωπα» του, ένας γάμος διαλύεται, ενώ η αδιάκριτη κάμερα καταγράφει την σταδιακή παρακμή του με μια ειλικρίνεια που σε αφήνει άναυδο.
Γιατί τα ίχνη της παρελθούσας αγάπης καταγράφονται με τέτοια ντοκιμαντεριστική αιχμηρότητα που εισπράττεται ως αδιαμφισβήτητο γεγονός. Γιατί στο σινεμά του Τζον Κασσαβέτη, η ερμηνεία ενός ηθοποιού δεν είναι ερμηνεία αλλά ντοκουμέντο.
Στο παρακάτω βιντεάκι, ο Κασσαβέτης δίνει μια συνέντευξη σε τοπικό σταθμό του Λος Αντζελες για να προωθήσει τη «Νύχτα Πρεμιέρας». Γύρω του, ο Σέιμουρ Κασέλ, η Τζίνα Ρόουλαντς, ο Μπεν Γκαζάρα και ο παραγωγός του Σαμ Σόου. Προσέξτε τα πρόσωπα τους: Ξέρουν πως ο φίλος τους δε θα κρατηθεί για πολύ…
(Υ.Γ.: Η συμβουλή του Κασσαβέτη στον Μάρτιν Σκορσέζε πρέπει να έπιασε τόπο: η επόμενη ταινία του ήταν οι Κακόφημοι Δρόμοι. Aπό κει και μετά, the rest is history)