Γράφει ο Σπύρος Μαλάμης*
Οι προκριματικές εκλογές που διεξάγονται στις Η.Π.Α αυτό το διάστημα, έχουν βαρύνουσα σημασία για την παγκόσμια κοινότητα, καθώς έρχονται να αναδείξουν κάτι καινούριο και ανατρεπτικό για τα δεδομένα της Αμερικής.
Ένας 74χρονος σοσιαλδημοκράτης – αυτοαποκαλούμενος και ως σοσιαλιστής -, που ακούει στο όνομα Bernie Sanders,κατόρθωσε όχι μόνο να μετατρέψει την εύκολη επικράτηση της Clinton σε μία μάχη σώμα με σώμα, για τη διεκδίκηση του πολυπόθητου χρίσματος στο Δημοκρατικό στρατόπεδο, αλλά και να αφυπνίσει ένα μεγάλο τμήμα της αμερικανικής κοινωνίας, το οποίο σταδιακά δείχνει να ριζοσπαστικοποιείται και να αντιμάχεται τις τεράστιες οικονομικές και κοινωνικές ανισότητες.
Οι συνέπειες της παγκόσμιας καπιταλιστικής-χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008 και η θεμελίωση των νεοφιλελεύθερων πολιτικών, με ό,τι αυτό συνεπάγεται όχι μόνο σε πολιτικοοικονομικό αλλά και σε κοινωνικό επίπεδο, έχουν μετατρέψει το «αμερικανικό όνειρο» σε «αμερικανικό εφιάλτη».
Η οικονομική ανασφάλεια απειλεί τα μεσαία και χαμηλά κοινωνικά στρώματα, νέες και νέοι πολίτες αδυνατούν να βρουν εργασία με αξιοπρεπή μισθό και καταλήγουν σε ημι-απασχόληση όπου οι απολαβές είναι μηδαμινές, φοιτήτριες και φοιτητές επιβαρύνονται από τα χρέη των φοιτητικών δανείων. Οι άνθρωποι αυτοί, αποκλεισμένοι, αγνοημένοι από την πολιτική ελίτ, συνιστούν και την εκλογική δύναμη του Bernie Sanders και του Κινήματος της Αριστεράς που φαίνεται να αναδύεται στην αμερικανική πολιτική σκηνή, παρά τις έντονες κριτικές που δέχεται ο Sanders από την ριζοσπαστική Αριστερά, όσον αφορά τις πολιτικές του θέσεις.
Όντως, το πρόγραμμα του BernieSanders– ιδιαίτερα στον τομέα της πολιτικής οικονομίας – δεν είναι αρκετά ριζοσπαστικό, αν το αναλύσουμε με βάση τα ευρωπαϊκά δεδομένα. Δεν υποστηρίζει την κοινωνικοποίηση των μέσων παραγωγής, την εξ’ ολοκλήρου διάλυση της αμερικανικής αυτοκρατορίας. Δεν πρόκειται να ανατραπεί εν μία νυκτί ο καπιταλισμός.
Λαμβάνοντας υπόψη, όμως, την ιστορική συγκυρία και τα δεδομένα της Αμερικής, της χώρας της «αντικομμουνιστικής υστερίας», όπου η αναφορά στον σοσιαλισμό – ακόμα και στη σοσιαλδημοκρατία –προκαλεί έντονες αντιδράσεις, ο Sanders είναι ριζοσπαστικός, γεγονός που αποδεικνύεται από μια σειρά προτάσεων-δεσμεύσεων για μεταρρυθμίσεις και αλλαγές του κοινωνικοπολιτικού συστήματος: καθολική υγειονομική περίθαλψη, δωρεάν παιδεία για όλους (ελεύθερη και εμπλουτισμένη με νέο γνωστικό υλικό και προοπτικές για την επαγγελματική αποκατάσταση των νέων, με σκοπό την δημιουργία νέων θέσεων εργασίας), σημαντική μείωση του χρέους των φοιτητών, αύξηση της φορολογίας για όσους έχουν υψηλά εισοδήματα (250.000$ και άνω) και για όσους βρίσκονται στην κορυφή της οικονομικής αλυσίδας (10 εκατομμύρια και άνω), καθώς και φορολόγηση των κεφαλαιακών κερδών σε ποσοστό ίσο με αυτό ενός απλού φορολογούμενο από την εργασία του.
Επιπρόσθετα, ο Sanders είναι πολέμιος του μεγάλου κεφαλαίου, παίρνοντας θέση απέναντι στην Wall Street,τους μεγάλους τραπεζικούς οίκους της Αμερικής και τις μεγάλες αμερικανικές επιχειρήσεις, που δρουν προς ίδιον συμφέρον, αυτό του 1%. Αν και όλες αυτές οι προτάσεις θυμίζουν πολύ τον τρόπο διακυβέρνησης των κρατών της Σκανδιναβικής Χερσονήσου, η σύγκριση μεταξύ των δύο είναι άτοπη και επισφαλής. Η Αμερική πέρα από τις διαφορές νοοτροπίας και κουλτούρας συγκριτικά με τις χώρες του ευρωπαϊκού βορρά, συνιστά μία εκ των μητροπόλεων του καπιταλισμού (όπως και η Μ. Βρετανία), κυρίαρχη του εαυτού της, η πολιτική της οποίας επηρεάζει άπαντες πάνω στη Γη.
Ας μην ξεχνάμε ότι ο Bernie Sanders δεν πρόσθεσε απλώς και μόνο στον δημόσιο πολιτικό λόγο τον όρο «σοσιαλισμός», αλλά κατόρθωσε να δραστηριοποιήσει την αμερικανική κοινωνία, να αναδείξει τον παραλογισμό του νεοφιλελευθερισμού και τα «παιχνίδια» που παίζονται πίσω από τις κλειστές πόρτες, καθώς και να κερδίσει χρόνο για την ανασυγκρότηση της Αριστεράς μπροστά την ευκαιρία που παρουσιάζεται.
Είναι σημαντικό, λοιπόν, να γίνει αντιληπτό και από τον χώρο της ριζοσπαστικής Αριστεράς, ότι αυτές οι διεργασίες στην αμερικανική κοινωνία δεν σχετίζονται απλώς και μόνο τον Bernie Sanders, αλλά πολύ περισσότερο αναδεικνύουν την πολιτική ευκαιρία, η οποία προκύπτει, και τις προοπτικές που ανοίγει για ρήξη με το κατεστημένο, για αλλαγή πολιτικής, για την «πολιτική επανάσταση».
Εξάλλου, ο ίδιος ο Sanders έχει υποστηρίξει – πολλάκις – δημόσια, ότι δεν έχει το μαγικό ραβδί για να προχωρήσει σε ριζικές αλλαγές, εάν εκλεγεί Πρόεδρος. Όπως ο ίδιος διαρκώς επισημαίνει: «Όποιος και να εκλεγεί Πρόεδρος δεν θα μπορέσει να τα καταφέρει μόνος του ενάντια στα ισχυρά συμφέροντα», και έχει δίκιο. Η «πολιτική επανάσταση» θα πρέπει να γίνει από τα κάτω με την αμέριστη στήριξη και τα μέσα που διαθέτουν όσοι βρίσκονται στην εξουσία, κάτι που απαιτεί χρόνο. Ας μην ξεχνάμε ότι η νίκη θα πρέπει να επέλθει και σε ιδεολογικό επίπεδο. Δεν είναι απλώς μία μάχη μεταξύ δύο οικονομικών-πολιτικών μοντέλων. Είναι και μία μάχη μεταξύ δύο μοντέλων ζωής που διαμορφώνουν τις σχέσεις μεταξύ των μελών της κοινωνίας με του ίδιους και την πολιτική εξουσία, δύο αντίθετων φιλοσοφιών.
Όταν ο Bernie Sanders ανακοίνωσε στις 30 Απριλίου του 2015 την ένταξή του στο Δημοκρατικό Κόμμα και την υποψηφιότητά του για το Χρίσμα, όλα τα Μέσα Ενημέρωσης της Αμερικής τον χλεύασαν, τον υποτίμησαν και στη συνέχεια τον πολέμησαν. Κι όμως ο Sanders είναι ακόμη ζωντανός στην κούρσα για την ανάληψη του Χρίσματος, μετά την νίκη στην Πολιτεία της Ιντιάνα λίγες μέρες πριν, έχοντας αποκτήσει ένα συμπαγές και δυναμικό εκλογικό σώμα.
Την ίδια στιγμή που πέρα από την συντηρητική Clinton, ο Trump στο στρατόπεδο των Ρεπουμπλικάνων κάνει τον γύρο του θριάμβου εξασφαλίζοντας το Χρίσμα, όντας πλέον μόνος στην διεκδίκηση. Πάντως, ανεξαρτήτως του εκλογικού αποτελέσματος ο Sanders έχει ήδη κερδίσει και όλα όσα έχει πετύχει έως σήμερα, με την πάροδο του χρόνου, θα παίξουν καθοριστικό ρόλο στις πολιτικές εξελίξεις των ΗΠΑ.
* Φοιτητής του τμήματος Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ