Από τον Γιώργο Μουργή
Το Ευρωπαϊκό Ίδρυμα για τη Βελτίωση των Συνθηκών Διαβίωσης και Εργασίας με έδρα το Δουβλίνο μελετά και ερευνά σε βάθος ένα ιδιαίτερο φαινόμενο συμπεριφοράς, που αναπτύσσεται τα τελευταία είκοσι χρονιά στους εργασιακούς χώρους σε βάρος των εργαζομένων. Το Work Bullying εντός του εργασιακού περιβάλλοντος περιγράφεται ως σύνδρομο mobbing σαν:
«Μια κατ’ επανάληψη υβριστική συμπεριφορά, εντός ή εκτός της επιχείρησης, που εκδηλώνεται ειδικότερα με ενέργειες εκφοβισμού, πράξεις, χειρονομίες, τρόπους οργάνωσης της εργασίας που έχουν χαρακτήρα ή σκοπό να προσβάλουν την προσωπικότητα, την αξιοπρέπεια, τη σωματική ή ψυχική ακεραιότητα του εργαζομένου στην εκτέλεση της εργασίας, να θέσουν σε κίνδυνο τη θέση απασχόλησής του ή να δημιουργήσουν εχθρικό, εκφοβιστικό, υποτιμητικό, ταπεινωτικό ή προσβλητικό εργασιακό περιβάλλον».
Συνήθως χρησιμοποιείται ως μια αποτελεσματική πρακτική ψυχολογικής τρομοκράτησης, εκβιασμού στους εργασιακούς χώρους από τις ίδιες τις επιχειρήσεις, ώστε να απαλλαγούν από ενοχλητικούς ή πλεονάζοντες εργαζόμενους με σκοπό τη παραίτηση τους, γλιτώνοντας την απόδοση νόμιμων αποζημιώσεων όπως προβλέπονται από την εργατική νομοθεσία. Επίσης το σύνδρομο mobbing ορίζεται και ως η άσκηση μιας συστηματικής, διαρκούς ψυχολογικής επίθεσης ή εκφοβιστικής συμπεριφοράς σε βάρος συγκεκριμένων εργαζόμενων από συναδέλφους τους ή μεταξύ ανωτέρου και κατωτέρου στην ιεραρχία με σκοπό να τον εξωθήσουν στην εγκατάλειψη της θέσης του.
Ο εργαζόμενος πέφτει θύμα μια επανειλημμένης ψυχοσυναισθηματικής παρενόχλησης, μεροληπτικής αντιμετώπισης, κακόβουλων ενοχλήσεων, επιθετικότητας, αδικαιολόγητων επικρίσεων, συκοφαντιών ενώ ταυτόχρονα με την ανάθεση υποτιμητικών και ταπεινωτικών καθηκόντων ή με παρασκηνιακές μεθοδεύσεις και μεροληπτικές ενέργειες θίγοντας την επαγγελματική και κοινωνική εικόνα του, διαμορφώνουν αβάσταχτες συνθήκες στον εργασιακό χώρο. Οι έρευνες από το Ευρωπαϊκό Ίδρυμα για τη Βελτίωση των Συνθηκών Διαβίωσης και Εργασίας δείχνουν τα καταστροφικά αποτελέσματα του mobbing, στη σωματική και ψυχική υγεία των εργαζομένων και των οικογενειών τους.
Η έρευνα ασχολείται επίσης με ιδιαίτερη έμφαση στα ατομικά χαρακτηριστικά και την ψυχική υπόσταση των ατόμων που ασκούν αυτούς τους εκφοβισμούς, την διάρκεια ή την συχνότητα που το άτομο υφίσταται το work bullying, τους σκοπούς για τους οποίους κάποιος παρενοχλεί και τη σχέση εξουσίας μεταξύ θύματος και θύτη, με επιμέρους στοιχεία συμβάλλοντας στην κατανόηση του φαινομένου.
Σε αυτό το πλαίσιο σχέσεων εξουσίας τα περιστατικά εργασιακού εκφοβισμού και βίας από ιεραρχικά ανώτερους χαρακτηρίζονται ως τα πλέον σοβαρά. Το θύμα είναι αδύναμο να αντιδράσει στη κατάχρηση εξουσίας από τον θύτη ή της συστηματικής προσπάθειάς του να απομονώσει τον συνάδελφό του από πιθανούς υποστηρικτές στον εργασιακό χώρο, στερώντας έτσι μεθοδικά την άσκηση εργασίας του.
Το σύνδρομο mobbing, καταλήγει η ερεύνα, «εκδηλώνεται κυρίως με σοβαρές επιπτώσεις, με τη μορφή αυξημένων δυσκολιών συνεργασίας, μειωμένης αντοχής στο άγχος, σωματικής δυσφορίας, καταχρήσεων και ψυχολογικών αντιδράσεων. Επίσης, μπορεί να επιφέρει στον εργαζόμενο δυσκολίες στον ύπνο, κατάθλιψη, ανάπτυξη διαφόρων μορφών μανίας, έντονη επιθετικότητα, σωματική κόπωση ή τάσεις αυτοκτονίας. Αν δεν σταματήσει η παρενόχληση, δεν ερευνηθούν οι αιτίες που την προκάλεσαν και δεν ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα, υπάρχει ο κίνδυνος τα προβλήματα να γίνουν τόσο σοβαρά ώστε να χρειαστεί μακροχρόνια ιατρική και ψυχοθεραπευτική φροντίδα». Το 9% των εργαζομένων της E.E., περίπου εννιά εκατομμύρια, δηλώνει ότι κατά τη διάρκεια των τελευταίων 12 μηνών έχει υποστεί τέτοιες παρενοχλήσεις στους χώρους εργασίας. Το φαινόμενο στη Φιλανδία ανέρχεται στο 16%, στο Ηνωμένο Βασίλειο 14%, στη Σουηδία το 12%, στο Βέλγιο το 11%, σε Ισπανία και Πορτογαλία 5%. Στην χώρα μας υπολογίζεται ότι ανέρχεται στο 5%, χωρίς το φαινόμενο να έχει διερευνηθεί σε βάθος.
Με βάση τα στοιχεία των καταγγελιών διάφορες Ευρωπαϊκές χώρες όπως η Ιταλία, η Σουηδία και η Γερμανία, αναγνώρισαν το σύνδρομο mobbing ως επαγγελματική ασθένεια, βασική αιτία εκδήλωσης σοβαρών εργατικών ή μη ατυχημάτων, δημιουργώντας εργατική νομοθεσία προφύλαξης των εργαζόμενων. Η αντιμετώπιση του φαινομένου δεν είναι εύκολη, εξαιτίας του τρόπου και του χρόνου εμφάνισής της, ενώ προσλαμβάνει επικίνδυνες διαστάσεις στη χωρά μας ως μέθοδος εξαναγκαστικής παραίτησης, στα χρονιά του μνημονίου όπου εργασιακά κεκτημένα χάνονται το ένα μετά το άλλο και την εργασιακή λεηλασία να υποκαθιστά το φόβο της ανεργίας. Τα θύματα του work bullying πολλαπλασιάζονται και η σιωπή τους άτυπα εκλαμβάνεται από τους θύτες ως νέα εργασιακή συνθήκη εκμετάλλευσης υποκαθιστώντας το εργασιακό δίκαιο, τις εργασιακές σχέσεις και τις ανύπαρκτες πλέον συλλογικές συμβάσεις εργασίας. Ο εργαζόμενος σιωπηλό θύμα, καθίσταται έρμαιο των εργοδοτικών επιδιώξεων στο νεοφιλελεύθερο μνημονιακό μεσαίωνα της δήθεν μεταρρυθμιστικής ανταγωνιστικότητας και του χαμηλού εργατικού κόστους που κεφαλαιοποιεί μόνο εργοδοτικά υπερκέρδη, αδιαφορώντας για τις ολέθριες ψυχοσωματικές συνέπειες των εργαζομένων.
Το κείμενο δημοσιεύθηκε στο ένθετο του Νόστιμον Ήμαρ στον Δρόμο της Αριστεράς, το Σάββατο 5.11.2016
Κάθε Σάββατο κυκλοφορεί στα περίπτερα το έντυπο Νόστιμον Ήμαρ ένθετο στον Δρόμο της Αριστεράς.