Η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες είναι εξαιρετικά ανήσυχη για την αυξανόμενη συχνότητα των περιστατικών άτυπων απελάσεων και αναγκαστικών επιστροφών – pushbacks – προσφύγων και αιτούντων άσυλο στα χερσαία και θαλάσσια σύνορα της Ευρώπης και καλεί τα κράτη να διερευνήσουν και να σταματήσουν αυτές τις πρακτικές.
«Η Ύπατη Αρμοστεία λαμβάνει μεγάλο όγκο αναφορών ότι ορισμένα Ευρωπαϊκά κράτη περιορίζουν την πρόσβαση στο άσυλο, επιστρέφουν ανθρώπους αφού έχουν φτάσει στο έδαφος ή τα χωρικά τους ύδατα και κάνουν χρήση βίας εναντίον τους στα σύνορα», δήλωσε η Βοηθός Ύπατη Αρμοστής σε θέματα Προστασίας της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, Gillian Triggs.
«Οι άτυπες αναγκαστικές επιστροφές (pushbacks) διεξάγονται με έναν βίαιο και προφανώς συστηματικό τρόπο. Βάρκες με πρόσφυγες σπρώχνονται πίσω στο νερό. Άνθρωποι, που έχουν αποβιβαστεί στην ξηρά, παραλαμβάνονται και μετά προωθούνται πίσω στη θάλασσα. Ακόμα, πολλοί αναφέρουν χρήση βίας και κακομεταχείριση από τις κρατικές δυνάμεις.»
Άνθρωποι που φτάνουν μέσω ξηράς υφίστανται επίσης άτυπη κράτηση και αναγκαστικές επιστροφές σε γειτονικά κράτη χωρίς να εξετάζονται καθόλου οι ανάγκες τους για διεθνή προστασία.
Η Σύμβαση του 1951 για το Καθεστώς των Προσφύγων, η Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου και το δίκαιο της Ε.Ε. υπαγορεύουν στα κράτη την προστασία του δικαιώματος των ανθρώπων να ζητούν άσυλο, όπως και την προστασία τους από επαναπροώθηση, ακόμα και εάν έχουν εισέλθει παράτυπα. Οι αρχές δεν μπορούν να αρνούνται αυτόματα την είσοδο ή να επιστρέφουν ανθρώπους χωρίς να έχουν προβεί σε εξατομικευμένη κρίση για όσους χρειάζονται προστασία.
«Η προστασία της ανθρώπινης ζωής και των δικαιωμάτων των προσφύγων δεν είναι επιλογή, είναι νομική και ηθική υποχρέωση. Τα κράτη έχουν κάθε νόμιμο δικαίωμα να διαχειρίζονται τα σύνορά τους τηρώντας το διεθνές δίκαιο. Όμως θα πρέπει επίσης να επιδεικνύουν σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα. Οι άτυπες επιστροφές είναι απλώς παράνομες», πρόσθεσε η κα Triggs.
«Το να ζητά κανείς άσυλο είναι ένα θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα. Ούτε η πανδημία του COVID-19 δίνει το περιθώριο εξαιρέσεων. Είναι εφικτή τόσο η προστασία από την πανδημία όσο και η διασφάλιση της πρόσβασης σε δίκαιες και ταχείες διαδικασίες ασύλου.»
Η Ύπατη Αρμοστεία έχει εκφράσει με ξεκάθαρο τρόπο τις ανησυχίες της στα κράτη της Ευρώπης. Ο οργανισμός απευθύνει έκκληση για επείγουσα διερεύνηση των καταγγελλόμενων περιστατικών παραβιάσεων και κακομεταχείρισης με βάση αξιόπιστες μαρτυρίες, οι οποίες επιβεβαιώνονται από αναφορές μη κυβερνητικών οργανώσεων, μέσων ενημέρωσης και δημόσιων πηγών.
«Ζητούμε την ανάπτυξη ανεξάρτητων εθνικών μηχανισμών επιτήρησης για τη διασφάλιση της πρόσβασης στο άσυλο, την αποφυγή της παραβίασης ανθρωπίνων δικαιωμάτων στα σύνορα και τη διασφάλιση της υποχρέωσης λογοδοσίας. Η ανάγκη για έναν ανεξάρτητο μηχανισμό επιτήρησης προτείνεται επίσης από το Ευρωπαϊκό Σύμφωνο για το Άσυλο και τη Μετανάστευση και καλούμε τα κράτη μέλη της Ε.Ε. να το υποστηρίξουν», ανέφερε η κα Triggs.
Οι αριθμοί των αφίξεων στην Ε.Ε. συνεχίζουν να μειώνονται κάθε χρόνο. Ο αριθμός των ανθρώπων που έφτασαν μέσω θάλασσας και ξηράς το 2020 (95.000 άτομα) μειώθηκε κατά 23 τοις εκατό σε σύγκριση με το 2019 (123.700 άτομα) και κατά 33 τοις εκατό σε σύγκριση με το 2018 (141.500 άτομα).
«Με τόσο λίγες αφίξεις στην Ευρώπη, η κατάσταση θα έπρεπε να είναι διαχειρίσιμη. Είναι λυπηρό το γεγονός ότι το θέμα του ασύλου εξακολουθεί να αποτελεί αντικείμενο πολιτικοποίησης και διχασμού παρά τους όλο και μικρότερους αριθμούς.»
Η Ύπατη Αρμοστεία αναγνωρίζει το γεγονός ότι ορισμένα κράτη φέρουν δυσανάλογη ευθύνη στην υποδοχή των νέων αφίξεων. Ο οργανισμός απευθύνει έκκληση στα άλλα ευρωπαϊκά κράτη και την Ε.Ε. να επιδείξουν αλληλεγγύη προσφέροντας τη στήριξή τους.
Η Ύπατη Αρμοστεία καλεί επίσης τα ευρωπαϊκά κράτη να τηρήσουν τις υπάρχουσες δεσμεύσεις τους στο τομέα της προσφυγικής προστασίας μέσα από την παροχή απρόσκοπτης πρόσβασης των αιτούντων άσυλο στα σύνορά τους, τη διάσωσή τους στη θάλασσα και την επακόλουθη αποβίβαση και καταγραφή τους, καθώς και την παροχή κάθε υποστήριξης στους αιτούντες άσυλο.
Η Ύπατη Αρμοστεία είναι στη διάθεση των κρατών προκειμένου να τα συνδράμει στην εκπλήρωση των διεθνών υποχρεώσεών τους όσον αφορά το άσυλο.